روز چهارشنبه ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱ دهمین سالگرد خروج نیروهای آمریکایی از عراق در سال ۲۰۱۱ است؛ خروجی کە دوام چندانی نداشت و نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۴ برای مقابلە با گروە تروریستی داعش دوبارە بە این کشور بازگشتند. این در حالی است که قرار است از دو هفتە دیگر نقش نظامیان آمریکایی در عراق از رزمی بە مشورتی و آموزشی تغییر یابد.
۱۵ دسامبر ٢٠١١، آمریکا رسما خروج نیروهایش از عراق را اعلام کرد. پایان دسامبر امسال هم ماموریت رزمی ۲۵۰۰ نیروی رزمی آمریکایی در عراق پایان می‌یابد و وظیفه این نیروها ارائه خدمات آموزشی و مشاورە ای به نیروهای عراقی خواهد بود. پس از خروج نیروهای آمریکا در سال ٢٠١١ چە روی داد؟
بابکر زیباری، رئیس پیشین ستاد کل نیروهای مسلح عراق، گفت: «تقریباً فاجعە روی داد. بسیار بد بود کە در سال ٢٠١١ نیروهای آمریکایی از عراق خارج شدند. من آن وقت هم گفتم خیلی خطرناک است اگر بگذاریم نیروهای آمریکایی از عراق خارج شوند. چون کە ما سال ٢٠٠٨ یک توافق را با آمریکا امضاء کردیم کە تا سال ٢٠٢٠ و تا زمانیکە نیروهای عراقی بتوانند روی پای خود بایستند، آمریکایی‌ها بمانند و این نیروها را آموزش دهند.»
وی افزود که در سال ٢٠١١ کە هنوز سە سال از این توافق گذشتە بود و ٩ سال از آن باقی ماندە بود، نیروهای آمریکایی از عراق خارج شدند، چرا که نه عراق و نه آمریکا نمی‌خواستند نیروهای آمریکایی در عراق بمانند.
اما پس از خروج نیروهای آمریکایی بود که داعش توانست به سرعت بخش‌های بزرگی از عراق و سوریه را تسخیر کند. بسیاری از فعالان و کارشناسان معتقدند کە علاوه بر خروج نیروهای آمریکا و عدم توانایی ارتش عراق، تبعیض شدید مذهبی علیە سنی‌ها توسط دولت عمدتاً شیعە وابستە بە جمهوری اسلامی ایران، راە را برای کنترل یک سوم خاک عراق توسط داعش فراهم کرد.
آقای زیباری گفت: «اول اینکه نیروهای عراق هنوز توانایی و سازماندهی کامل را نداشتند، دوم اختلافات بین سنی و شیعە بسیار زیاد بود، سوم داعش کە بە موصل آمد، دو یا سە محلە را کنترل کرد، آنقدر هم قوی نبودند و ضعیف بودند. اما بسیاری از مردم در موصل علیە ارتش عراق بە پا خاستند، بە همین دلیل ارتش نتوانست مقابل مردم و داعش مقابلە کند.»
کارزان حمید، روزنامەنگار و تحلیلگر سیاسی، می‌گوید، دو مسالە اساسی اینجا وجود دارد، «اول، آیا اینکە ارتش عراق توانایی جنگ با داعش و گروەهای مشابە و همچنین مقابلە با گروەهای شبە نظامی مسلح تحت حمایت ایران را دارد؟ دوم، دیگر مردم عراق، مثلا سنی‌ها تا چە اندازە از وضعیت کنونی این کشور راضی هستند کە یعنی بخشی از گروەهای شیعە به ویژە آنهایی کە تحت حمایت سپاە پاسداران و ایران هستند کنترل امور را در دست بگیرند؟ نە، نباید انتظار داشت کە سنی‌ها و حتی کردها بە خروج نیروهای آمریکایی از عراق راضی شوند.»
حدود ۴۵۰۰ سرباز آمریکایی در جنگ هشت سالە عراق کشتە شدند. قاسم سلیمانی، فرماندە وقت نیروی قدس سپاە، و گروەهای شبە‌نظامی تحت حمایتش و همچنین گروەهای تندرو سنی از متهمان اصلی هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی عمدتاً توسط بمب‌های کنار جادەای هستند.
آقای زیباری می‌گوید: «ایران از اول هم با حضور نیروهای آمریکایی در عراق مخالف بود، گروەهای وابستە بە ایران هم عملیات زیادی را علیە نیروهای آمریکایی در عراق انجام دادند. درست بە مانند داعش کە چگونە با آمریکا می‌جنگد، آنها هم با نیروهای آمریکایی در جنگ بودند. اگر ببینید حالا هم گروەهای زیادی هستند کە در مرکز و جنوب عراق کاروان نیروهای آمریکایی را کە بین کویت و اینجا تردد می‌کنند، هدف قرار می‌دهند. یعنی آنها بە کلی مخالف حضور نیروهای آمریکایی در عراق هستند. الان هم اصرار می‌کنند کە اگر نیروهای آمریکایی بمانند، با آنها وارد جنگ می شوند.»
فرایند خروج نیروهای آمریکای از عراق در سال ٢٠١١ از سە سال پیش‌تر یعنی نوامبر سال ٢٠٠٨ آغاز شد، زمانی کە مجلس عراق با فشار گروەهای نزدیک بە ایران لایحە خروج نیروهای آمریکایی را تصویب کرد، این روند دوبارە تکرار شد، و سال گذشتە نیز، در پی کشته شدن قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس، مجلس عراق همان لایحە را دوبارە تصویب کرد، باز هم با فشار گروەهای تحت حمایت ایران.
اما امروز بە عقیدە بسیاری از کارشناسان، جدا از داعش کە هنوز خطری جدی است، گروەهای شبە‌نظامی نیابتی ایران نیز تهدیدی علیە ثبات و امنیت عراق و منطقە هستند و حضور نیروهای آمریکایی و دولتی مستقل در عراق برای مقابلە با این گروەها ضروری است.
آقای زیباری می‌گوید داعش هنوز هم این قدرت را دارد کە امنیت عراق را بە خطر بیاندازد. وی افزود: «پس وجود نیروهای آمریکایی در عراق حتی اگر نیروی زمینی هم نباشد ضروری است. اگر آمریکا در عراق باشد، ایران نمی‌تواند بە آسانی در امور این کشور دخالت کند، اگر آمریکا هم نباشد دستش برای دخالت در عراق بازتر است و در بسیاری بخش‌های دولت عراق آسان‌تر نفوذ می کند.»
روند خروج نیروهای آمریکایی در سال ٢٠١١ و تغییر ماموریت آنها در پایان امسال شباهت های زیادی با هم دارند: از فشار گروەهای نزدیک بە ایران گرفتە تا گفتگوهای استراتژیک میان دو کشور و نقش مجلس عراق. به‌طوری کە می‌توان گفت تاکنون تاریخ در این موضوع خود را تکرار کردە است، و توپ عدم تکرار دوبارە آن در زمین دولت آیندە عراق است کە چقدر می‌تواند امنیت این کشور را تامین، گروەهای تندرو سنی و شیعە را کنترل، و از بروز اختلافات مذهبی جلوگیری کند.
