همایش سه روزه «فرهنگ آزادی های مدنی، حقوق بشر و دموکراسی در ایران» از صبح جمعه به وقت محلی، در دانشگاه مریلند در منطقه واشنگتن آغاز شد. این کنفرانس از سوی مرکز ایران شناسی روشن در این دانشگاه سازماندهی شده است و در آن شماری از چهره های سرشناس ایرانی، فعالین مدنی و حقوق بشر، مدافعان حقوق زنان، روزنامه نگاران و اساتید دانشگاه حضور دارندو به بحث و تبادل نظر درباره موضوعات مختلف از آزادی های مدنی و حقوق بشر گرفته تا نقش سیاستمداران در ارتقاء وضعیت معیشتی در ایران پرداختند.
احمد کریمی حکاک مدیر مرکز ایران شناسی روشن و یکی از برگزار کنندگان این همایش در سخنان بخش نخست برنامه که به معرفی اصول و مقررات آن اختصاص داشت گفت گنجاندن کلمه «فرهنگ» در عنوان کنفرانس، «اشاره به نگاه ما به مسیر جدیدی در آینده وضعیت ایران است».
او از سخنرانان همایش خواست در صحبت هایشان بیشتر بر طرح راه حل ها و مسیر آینده نیروهای سکولار و ترقی خواه تمرکز کنند.
با اين حال مگر میشود بدون ذکر مصیبت های گذشته راه حل جدید ارائه داد بویژه که نشست اول برنامه به سیر ظهور گفتمان حقوق بشر در جامعه ایران اختصاص داشت.
تکيه احمد کريمی حکاک و منصور فرهنگ- استاد دانشگاه، نویسنده و اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد که اداره نشست را همراه با آقای حکاک بر عهده دارد، همچنین اغلب کارشناسان شرکت کننده در ۴ جلسه روز جمعه، بر اين بود که فرهنگ جمهوری اسلامی و نبود حقوق بشر نه تنها جدا از فرهنگ عامه نيست، بلکه برخاسته از آن است. بنابراين گفتنمان در این زمینه نیز باید در جهت ارتقا روابط شهروندان باشد.
آقای فرهنگ همچنين ابراز امیدواری کرد که این کنفرانس آغازگر جنبشی باشد برای نهادینه کردن یک گروه دمکراتیک ایرانی حامی حقوق بشر، و به تعبیری، روایت ایرانی سازمان عفو بین المل باشد تا به شکلی فراگیر هم نسل جوان و هم نسل مربوط به گذشته، و به گفته او «اعضای اصلاح شده نسل خودش» در آن همکاری کنند.
کنفرانس «فرهنگ آزادی های مدنی، حقوق بشر و دموکراسی در ایران» با آغاز سخنان اعضای نشست اول شامل شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل، رضا افشاری استاد دانشگاه و نویسنده، هادی قائمی مدیر کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران و یکی از شناخته شده ترین چهره های ایرانی کارشناس حقوق بشر در عرصه بین المللی، سهراب رزاقی نویسنده و مدرس سابق دانشگاه در ایران و آسیه امینی محقق و فعال حقوق بشر و حقوق زنان، آغاز شد.
شيرين عبادی در آغاز از جمله این پرسش را مطرح کرد که «استدلال جمهوری اسلامی برای نقض حقوق بشر چيست و بن بست های حقوق بشر در جمهوری اسلامی کدامند؟» وی گفت جمهوری اسلامی سه دليل عمده را همواره عنوان می کند: «اول این که اسلام حقوق بشر ندارد و این مقوله ای است غربی و با هدف نفوذ فرهنگ غربی ساخته و پرداخته شده است. دوم این که می گوید همه حقوق بشر را نقض می کنند. مثلا عملکرد آمریکا در گوانتانامو و ابوغریب حقوق انسان ها را نقض می کند. و سوم این که هرزمان کشورهای خارجی به موارد نقض حقوق بشر از جمله اعدام کودکان در ایران اعتراض می کنند، جمهوری اسلامی آنان را به دخالت در امور داخلی ایران متهم می کند.»
شيرين عبادی سپس در پاسخ به سه مورد اخیر خطاب به تهران گفت: «اگر حقوق بشر را غیر اسلامی میدانید چرا در خارج از کشور این را نمی گویید و اگر غربی است چرا درخواست عضویت در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل کرده اید؟» به گفته عبادی چنین رویکردی برای مصرف داخلی است. وی سپس گفت: «همانگونه که شما درباره نقض حقوق بشر در اسرائیل و سرزمین های فلسطینی اعتراض می کنید دیگران هم به همین مقوله در ایران اعتراض می کنند و این دخالت در امور داخلی تلقی نمی شود و همچنین نقض حقوق بشر در یک کشور مجوز نقض حقوق بشر در سایر نقاط نیست و در همه جا محکوم است».
شیرین عبادی با ذکر فضای خفقان آور در ایران به دنبال وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ و بازداشت گسترده و محکومیت مردم و وکلای آنان گفت: «چشم امید ما به کانون وکلای دادگستری بود که از صنف خود دفاع کند و همه ما به دلیل دفاع از خود، به زندان رفتیم».
خانم عبادی ضمن تایید وقوع نقض حقوق بشر در همه جای جهان بار دیگر بر این مسئله تاکید کرد که به این بهانه نمیتوان درباره این مسئله در ایران سکوت کرد. او گفت: «صدای حقوق بشر خاموش شدنی نیست. دولت ایران این را بداند که اگر هر یک از ما هم به نحوی از بین برویم، این صدا خاموش شدنی نیست و به جای ما صدها هزار نفر دیگر به صدا در خواهند آمد».
سهراب رزاقی دیگر شرکت کننده این نشست نیز با متمایز دانستن مختصات حقوق بشر در ایران از سایر گفتارها گفت این گفتار زبان مشترک بشریت در دنیاست و برای پیشبرد آن در ایران باید استراتژی تعیین کرد. او از جمله بر لزوم تدوین و ترویج برنامه عمومی برای نسل سوم و تشکیل سازمان ها و شبکه همکاری فعالان حقوق بری در داخل و خارج از ایران و یافتن افراد قدرتمند، و بازسازی شبکه های تخریب شده حقوق بشر در ایران پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری، تاکید کرد.
آسیه امینی فعال جنبش زنان و روزنامه نگار مدافع حقوق بشر بر اهمیت و نقش راهبردی جنبش زنان در مسیر جنبش های مدنی ایران تاکید کرد و به مقایسه جنبش زنان ایران با جنبش سبز اعتراضی پرداخت و کمپین یک میلیون امضا را الگویی برای آن توصیف کرد. او یکی از مشکلات جنبش سبز و حرکات اعتراضی مردم ایران را نداشتن میل به ائتلاف با یکدیگر خواند و گفت: «از مشروطه به این طرف، شاهد حرکت های حق خواهی و برابری جنسیتی بین زنان بودیم اما تبلور آن در سال های اخیر بوده است».
هادی قائمی فعال سرشناس حقوق بشر رشد گفتمان حقوق بشر در ایران، در مقایسه با کشورهای منطقه و با در نظر گرفتن این حقیقت که در ایران اهمیت کافی به آن داده نشده است را بالا توصیف کرد و گفت وقایع دهه ۶۰ و کشتارهای وسیع، جنگ ایران و عراق و همچنین قوانینی که پس از انقلاب تعیین شد از عوامل موثر در شکوفایی این گفتمان در نسل جدید ایرانی است. وی سپس درباره تحت الشعاع قرار گرفتن مسئله حقوق بشر در سایه بحران هسته ای ایران ابراز نگرانی کرد و گفت جهان نباید تنها بر مسئله هسته ای تهران تمرکز کند و باید به مسئله نقض حقوق بشر در ایران نیز توجه شود.
نشست های دوم همایش روز جمعه در دانشگاه مریلند با موضوع «سنت های استبدادی و آزادی های مدنی» و با حضور آرش نراقی، کارشناس فلسفه دینی و منصور فرهنگ برگزار شد. آقای نراقی در سخنان خود از جمله با اشاره به حقوق بنیادین و اولیه انسان ها مانند حق امنیت و معیشت گفت آیت الله خمینی با ارائه دکترین ولایت مطلقه فقیه در ایران، ولایت فقه را تحت الشعاع قرار داد. او همچنین گفت مشکل اصلی دیکتاتوری های ولایتی یا پدرسالار این است که امنیت و معیشت انسان ها در دست دیکتاتور است. این کارشناس علوم دینی همچنین آینده جنبش های مدنی در ایران را متعلق به جنبش زنان دانست و آن را سرچشمه ادامه این راه خواند. آقای نراقی همچنین یک مسلمان خوب را یک مسلمان سکولار دانست که شرط اولش احترام به دیگران و رعایت عدل است و گفت نمی شود «انسان هم مذهبی باشد و هم بی عدالتی کند».
سومین جلسه از نشست روز جمعه به ریاست هاله اسفندیاری، پژوهشگر موسسه وودرو ویلسون و با حضور خانم ها مهناز افخمی موسس و رئیس سازمان بین المللی «مشارکت یادگیری زنان»، فرشته قاضی، روزنامه نگار، فریده پورعبدالله و سهیلا وحدتی فعال مستقل حقوق زنان برگزار شد.
این بار نیز با ذکر سیر تاریخی فعالیت های زنان ایرانی در جنبش آزادی خواهی ایران به نقش آنان در ادامه راه جنبش های مدنی ایران اشاره شد.
در این نشست از جمله سهیلا وحدتی با برشمردن مشکلات و فشارهای موجود علیه مطالبات ضدتبعیض و ضدخشونت زنان بر لزوم تدوین تئوری فمینیستی و تئوری سازی با توجه به وضعیت فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی ایران تاکید کرد و گفت تنها ترجمه متون فمینیستی غربی کافی نیست چرا که شرایط جغرافیایی و تاریخی ایران منحصر به فرد است مثلا زنان غربی هیچ وقت با مقوله هایی چون چندهمسری، غیرت مردانه و یا قتل های ناموسی مواجه نبوده اند.
جلسه چهارم و آخر نشست روز جمعه به ریاست مهناز افخمی و با حضور رضا افشاری، نویسنده و مدافع حقوق بشر و فاطمه کشاورز استاد دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیز و تحت عنوان «حقوق زنان و مسئله نسبیت فرهنگی» برگزار شد. در این نشست توجیه مسائلی چون حجاب اجباری یا کشف حجاب و یا تعابیری چون «حقوق بشر اسلامی» با پناه بردن به نسبیت فرهنگی رد شد.
سخنرانی جان لیمبرت دیپلمات و از چهره های سرشناس در عرصه سیاست آمریکا و مسئله ایران و ایالات متحده سخنرانی کرد و سپس به پرسش های شرکت کنندگان پاسخ داد. او که یکی از کارمندان به گروگان گرفته شده سفارت آمریکا در ایران در آغاز کار حکومت جمهوری اسلامی ایران است در سخنان خود به تلاش تاریخی دمکراسی خواهی ایرانیان از مشروطه تاکنون اشاره کرد.
او در سخنان خود درباره تحریم های اقتصادی بین المللی اعمال شده بر تهران گفت: «بدون شک ایران تحریم ها را دوست ندارد هرچند دائما دولتمردان تحریم ها را بی اثر و بی اهمیت می خوانند». به گفته آقای لیمبرت تحریم ها قطعا از لحاظ روانشناسی سیاسی موثر است به گونه ای که تهران دائما و در زمان های مختلف خواستار لغو تحریم ها شده اند.
او بر انعطاف پذیری دولت باراک اوباما در قبال ایران تاکید کرد و به نقل از یک دیپلمات ارشد ایرانی که نامش را فاش نکرد گفت: «با توجه به رویکرد مثبت واشنگتن در دولت اوباما برای ایجاد رابطه با ایران، یک جای کار ایراد دارد و این ایراد قطعا در تهران باید جست و جو شود».
اولین روز از همایش «فرهنگ آزادی های مدنی، حقوق بشر و دموکراسی در ایران» در حالی پایان یافت که شماری از شرکت کنندگان می گفتند شرکت کنندگان حرف تازه ای برای گفتن نداشتند.
