هر هفته می‌توانید سوالات پزشکی خود را برای طرح با دکتر شیده رضایی برای صدای آمریکا به آدرس@sendvoa در تلگرام ما (کلیک کنید) بفرستید.
سوال | می‌گویند این ویروس شبیه سارس و مرس است ولی برای هیچکدام از آنها مدرسه‌ها و اداره‌ها بسته نشد؟ چرا مقابله با کووید۱۹ این همه سختگیری لازم دارد؟
پاسخ | دکتر شیده رضایی: مهم‌ترین تفاوت و دلیل سختگیری های فعلی برای خانه ماندن و دوری گزیدن از اجتماع، توانایی بی‌سابقه و بسیار زیاد کرونا ویروس نوظهور، در سرایت و انتشار بین انسان‌ها است. کووید۱۹ در مدت زمانی کمتر از سه ماه، همه دنیا را فرا گرفت و شمار مبتلایان آن با افزایش تصاعدی به میلیون ها نفر رسید، و چند صد هزار نفر را به کام مرگ فرستاد.
علاوه بر قدرت تکثیر و سرایت بسیار زیاد، مهم ترین تفاوت ها و دلایلی که برقراری محدودیت های شدید و سختگیری های فعلی را الزامی کرده، به قرار زیر است:
- خطر مرگ یا کشندگی کووید ۱۹ بسیار بالا است و حدود دو و سه دهم درصد از افراد مبتلا به این بیماری جان شان را از دست می دهند. (تقریبا شش برابر آنفلوانزا فصلی)
- دوره کمون یا نهفتگی بیماری کووید ۱۹ طولانی و حدود دو هفته است. بر خلاف بسیاری از بیماری های ویروسی، کرونا ویروس نوظهور، در طول دوره نهفتگی، به ویژه از روز دهم تا چهاردهم، و با اینکه فرد هیچ نشانه ای از بیمار بودن ندارد، به دیگران منتقل شده و موجب انتشار وسیع و غیر قابل کنترل، در جامعه می شود.
- نتیجه یک بررسی و باز تحلیل داده های موجود درباره کووید ۱۹، که در ژورنال نیچر، در بیستم ماه مارس منتشر شد، این احتمال را مطرح کرده است که، شصت درصد از افراد آلوده به ویروس جدید کرونا، حتی پس از پایان دوره نهفتگی، نشانه های واضح ندارند. در نتیجه ویروس از طریق این ناقلین بدون علامت، با سرعت و قدرت تکثیر زیاد، در سطح جامعه منتشر می شود. سازمان جهانی بهداشت، درصد ناقلین بدون علامت را ۸۰ درصد برآورد کرده است.
- هیچ دارو، درمان یا واکسن موثری علیه ویروس جدید کرونا وجود ندارد. کلیه درمان های فعلی، علامتی و بر مبنای تجربیات پزشکان معالج، برای تخفیف آسیب های بیماری است، و توسط مراجع نظارتی قانونی برای درمان قطعی کووید ۱۹ به تایید نرسیده است. داروی رمدسیویر نیز که برای درمان ایبولا ساخته شده بود، فقط منجر به کوتاه شدن زمان بستری بیماران شده و اثری بر کاهش میزان مرگ نداشته است.
- ساختار این ویروس بسیار مقاوم است و ساختمان تاجی شکل آن، موجب افزایش قدرت چسبندگی ویروس به گیرنده های آنزیمی (آنزیم ۲ مبدل آنژیوتانسین) در سلول های ریه می‌شود.
- کرونا ویروس نوظهور، از قدرت انطباق و تغییر زیادی برخوردار است و پس از ورود به مجاری هوایی و سلول های تنفسی، دستور العمل تکثیر ویروس را به آنها دیکته می کند.
- کرونا ویروس نوظهور، قدرت اصلاح جهش های ناخواسته ای را که منجر به تضعیف آن می شود، داراست.
- سرعت کشتار کرونا ویروس جدید بسیار زیادتر از سارس، مرس، و حتی آنفلوانزا است. به طور مثال، در اوج شیوع اخیر آنفلوانزا در آمریکا، روزانه ۳۳۱ نفر جانشان را از دست دادند، در حالیکه میانگین رقم روزانه مرگ ناشی از کووید ۱۹، ۷۳۹ نفر است، که در زمان اوج اپیدمی، به حدود دوهزار نفر در روز رسید.
- به احتمال زیاد، کرونا ویروس نوظهور از الگوی فصلی تبعیت نمی کند و گرم شدن هوا تاثیری بر چرخه ویروس نمی‌گذارد. استناد این مطلب، عالمگیر شدن همزمان کرونا ویروس نوظهور، در نیمکره شمالی و جنوبی زمین است. اوج همه گیری در آمریکا، اروپا و آسیا در فصل سرما و زمستان و در استرالیا، نیوزیلند و کشورهای آمریکای لاتین، در اوج گرما و تابستان نیمکره جنوبی زمین، اتفاق افتاد.
مجموعه این دلایل، پایه و اساس توصیه های پزشکی و دستورالعمل های سختگیرانه قانونی است. دانشمندان و برنامه ریزان بهداشتی می گویند، تا زمانی که دارو یا واکسن موثری علیه ویروس جدید کرونا ویروس ساخته نشده است، تنها راه مهار گسترش بیماری و کاهش مرگ و میر، دوری گزینی اجتماعی، حفظ فاصله دو متری از یکدیگر، قرنطینه بیماران، استفاده از ماسک و شستشوی مدام دست ها و ضد عفونی سطوح است.
در پایان اگر مایل به دانستن اطلاعات تکمیلی درباره دو بیماری سارس و مرس و تفاوت های ویروس شناسی و همه گیری شناسی آنها با کرونا ویروس هستید ادامه مطلب را مطالعه کنید:
دو بیماری سارس و مرس، گرچه در دوره همه گیر شدن‌شان، بسیار مهلک و خطرناک بودند، اما قابلیت سرایت، یا ضریب تکثیر آنها کمتر از کرونا ویروس نوظهور بود. به صورت میانگین در زمان همه گیری، هر بیمار مبتلا به سارس، یک و نیم نفر، و هر بیمار مبتلا به مرس، شش دهم نفر را بیمار کرد. در مورد ضریب تکثیر کووید ۱۹ هنوز اختلاف نظر وجود دارد، اما قدرت انتقال آن بسیار بالاتر از دو ویروس دیگر است و هر بیمار مبتلا به کووید ۱۹، بین دو و نیم تا پنج نفر دیگر را بیمار می کند.
عامل بیماری سارس SARS یا سندرم حاد تنفسی، که مخزن اصلی آن خفاش بود، نخستین بار سال ۲۰۰۲ در جهان پدیدار شد. ویروس سارس که به کرونا ویروس نوظهور بسیار شبیه است، تقریبا ۸ هزار نفر را در سراسر دنیا آلوده کرد و شمار جانباختگان آن تا سال ۲۰۰۳ به ۸۰۰ نفر رسید. محاسبات علمی پس از فروکش کردن اپیدمی سارس نشان داد که هر بیمار مبتلا به سارس، به طور میانگین یک و نیم نفر دیگر را مبتلا کرده است و حداکثر میزان واگیری ویروس نیز، پس از بروز نشانه های بیماری در فرد مبتلا بود. سارس، سرانجام بنا به دلایل ناشناخته ای از چرخه گردش محیط زیست انسان خارج شد. بنابراین به رغم اینکه بسیار کشنده بود و از هر ده نفر بیمار مبتلا یکی جان خود را از دست داد، اما خوشبختانه توانایی انتشار گسترده ای در دنیا نداشت.
اپیدمی بسیار مهلک مرس MERS یا سندرم تنفسی حاد خاورمیانه نیز، در سال ۲۰۱۲ با ویروس مشابهی از خانواده کرونا ویروس ها در خاورمیانه آغاز شد. مخزن اصلی ویروس مرس، خفاش و حیوان ناقل آن شتر شناسایی شد. شمار مبتلایان به مرس در دنیا به ۲۵۱۹ نفر رسید و ۳۴.۴ درصد آنها یعنی ۸۶۶ نفر، جانشان را از دست دادند. این میزان بالای کشندگی، در بیماری های ویروسی بشر تا امروز بسیار نادر است و قابل مقایسه با ایبولا و تب کریمه- کنگو است. خوشبختانه میزان سرایت مرس، یا عدد تکثیر یا سرایت پایه آن از یک کمتر و حدود شش دهم بود و کانون انتشار آن به شبه جزیره عربستان محدود ماند و اپیدمی تا پایان همان سال خاموش شد.
