سازمان دیدبان حقوق بشر روز چهارشنبه ۱۸ خرداد با انتشار یک پژوهش مفصل اعدام‌های دسته‌جمعی سال ۶۷ در ایران را مصداق «جنایت علیه بشریت» دانست و خواستار محاکمه همه عاملان و آمران آنها از جمله ابراهیم رئیسی شد.
این نهاد مدافع حقوق بشر نوشته است که «هزاران زندانی سیاسی در سال ۶۷ به دستور روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران٬ به صورت «شتابزده»، «فراقانونی»، و «نظام‌مند» اعدام شدند.»
در این پژوهش آمده است که تعداد دقیق اعدامشدگان سال ۶۷ معلوم نیست، اما برآوردهای مدافعان حقوق بشر و اپوزیسیون نشان می‌دهد که در تابستان آن سال بین دو هزار و هشتصد تا پنج هزار نفر در دست‌کم در ۳۲ شهر ایران اعدام شدند.
دیدبان حقوق بشر می‌گوید شواهد حاکی از آن است که چند مقام ارشد پیشین و فعلی از جمله ابراهیم رئیسی در این اعدام‌ها دست داشته‌اند و باید تحت محاکمه قضایی قرار گیرند.
در این تحقیق مفصل همچنین آمده است که هزاران زندانی سیاسی که در سه ماه تابستان سال ۶۷ اعدام شدند از حق دادرسی عادلانه محروم بودند و بر اساس قوانین بین‌المللی اعدام آنان مصداق جرم «قتل فراقانونی» و «جنایت علیه بشریت» است.
دیدبان حقوق بشر می‌گوید که بر اساس حقوق بین‌الملل مسئولیت «جنایات جدی» تنها محدود به افرادی نیست که این اقدامات را انجام می‌دهند، بلکه متوجه همه افرادی است که دستور می‌دهند، کمک می‌کنند «یا به هر شکلی در این جنایات» همدست هستند.
در این پژوهش آمده است که حکومت ایران هرگز اطلاعاتی درباره این اعدام‌ها منتشر نکرده و همواره به دنبال ساکت کردن خانواده‌های قربانیان و افرادی بوده است که در جست‌وجوی حقیقت و عدالت «در رابطه با این جنایت» بوده‌اند.
تارا سپهریفر، پژوهشگر ارشد ایران در دیدبان حقوق بشر، با اشاره به محاکمه حمید نوری در سوئد، تاکید کرد که «پیگیری عدالت برای رسیدگی به این جنایات فجیع» از سوی دادستان‌های کشورهای دیگر حیاتی است.
حمید نوری، دادیار پیشین زندان گوهردشت کرج، به «قتل عمد» و «ارتکاب جنایت جنگی» از طریق دست داشتن در اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان سال ۶۷ متهم شده است. جلسات محاکمه او در سوئد اواسط اردیبهشت امسال به پایان رسید و حکم دادگاه قرار است یک ماه دیگر اعلام شود.
حمید نوری آبان سال ۹۸ در بدو ورود به فرودگاه استکهلم بازداشت شد و از آن زمان در سوئد زندانی است.
مستندات حاکی از آن است که هزاران زندانی سیاسی در تابستان سال ۶۷ در زندان‌های اوين و گوهردشت کرج و نیز زندان‌های برخی شهرهای دیگر مانند مشهد و شیراز توسط گروهی که بعدها «هیات مرگ» نام گرفتند، محکوم به اعدام شدند. همچنین گفته می‌شود این اعدام‌ها بر اساس نامه یا دستور آیت الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، انجام شده است.
از حسینعلی نیری، مرتضی اشراقی، ابراهیم رئیسی، و مصطفی پورمحمدی به عنوان اعضای اصلی این گروه نام برده شده است.
مقام‌های جمهوری اسلامی طی سه دهه گذشته درباره تعداد دقیق و هویت اعدامشدگان سال ۶۷ و نیز محل دفن شماری از آنان اطلاعاتی منتشر نکرده‌اند و پرسش‌های زیادی درباره این اعدام‌ها تاکنون بی‌پاسخ مانده است.
