بررسی نهادهای پژوهشی ایران نشان می‌دهد که بیش از «۴۰ درصد» از اساتید، دانشجویان، محققان، پزشکان، پرستاران و فعالان استارتاپی در حوزه‌های مختلف «میل به مهاجرت» دارند که اکثر آنها «مشکلات کشور» را از دلایل عمده مهاجرت خود اعلام می‌کنند.
رصدخانه مهاجرت ایران در پژوهشی به بررسی «شاخص میل به مهاجرت» میان «دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، پزشکان، پرستاران، اساتید، محققان، پژوهشگران و فعالان کسب و کارهای نوپا (استارتاپ‌ها)» پرداخته که در نتایج استخراج‌شده از آن، آمده است که «شاخص میل به مهاجرت در همه گروه‌های بررسی شده، بیش از ۴۰ درصد است.»
به عبارت دیگر، بر پایه داده‌های آماری منتشر شده در این پژوهش، ۵۳ درصد اساتید و محققان، ۴۵ درصد پزشکان و پرستاران، ۴۳ درصد فعالان استارتاپی و ۴۰ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها «میل دارند از ایران مهاجرت کنند.»
رصدخانه مهاجرت ایران، نهادی پژوهشی در زمین «تحلیل داده‌های مهاجرتی» است که از سال ۹۷ به عنوان زیر مجموعه پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف و با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران فعالیت می‌کند.
مهاجرت در ابعاد مختلف علمی، اقتصادی یا اجتماعی آن به دلیل گسترش و شدت گرفتن میل و یا انجام آن توسط بخش‌های مختلف جامعه ایران، به یکی از چند ابرچالش جدی ایران در دهه اخیر تبدیل شده است.
احمد علیرضابیگی، عضو مجلس شورای اسلامی، یازدهم فروردین‌ماه در توییتی با اشاره به اینکه تا آن تاریخ، حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین «قریب به چهار میلیون نفر را وادار به ترک خانه و کاشانه» خود کرده بود، نوشته بود: با یک قیاس سرانگشتی در «میزان مهاجرت هزاران نیروی جوان و مستعد کاری و خروج سرمایه مادی ایرانی»، به آماری «سنگین‌تر از جنگ اوکراین» می‌رسیم.
همچنین در بخشی از این پژوهش رصدخانه مهاجرت ایران درباره تاثیر عوامل درونی و بیرونی برای میل به مهاجرت آمده است که «۷۱ درصد پزشکان و پرستاران» به دلیل عوامل بیرونی یعنی «شرایط کشور» میل به مهاجرت دارند، این درصد در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی «۵۸ درصد» است.
میثم لطیفی، رئیس سازمان اداری و استخدامی جمهوری اسلامی ایران، نیز سوم خرداد گفته بود که «نظام اداری ایران» در حال «تهی شدن» از وجود «نخبگان» است و علت آن را نبود عرصه برای «خودشکوفایی انسان‌های نخبه» در کشور دانسته بود.
این پژوهش تازه انتشار یافته، در خصوص «اساتید دانشگاه و فعالان استارتاپی» هم آورده است که «فعالان استارتاپی ۶۰ درصد» و «اساتید، محققان و پژوهشگران ۸۲ درصد» تمایل خود به مهاجرت را تحت تاثیر عوامل بیرونی دانسته‌اند.»
بر پایه تحلیل آمار دریافتی از اداره گذرنامه در بازه زمانی سال‌های ۸۰ تا مرداد ۹۹ که وب‌سایت خبرآنلاین بیست و هفتم اردیبهشت‌ماه منتشر کرد، ۳۷.۲ درصد از «دارندگان مدال در المپیادهای دانش‌آموزی»، ۲۵.۵ درصد از «مشمولان بنیاد نخبگان» و ۱۵.۴ درصد از افراد «حائز رتبه‌های یک تا هزار» آزمون سراسری «کشور را ترک کرده» و مقیم خارج از ایران شده‌اند.
یکی از دلایل بیرونی (شرایط کلی کشور) تاثیرگذار بر مهاجرت، «وضعیت اقتصادی» ایران عنوان شده‌است که در این پژوهش درباره آن آمده‌است: «۷۳ درصد پزشکان و پرستاران» و «۵۹ درصد دانشجویان» اثرات «تورم» را بر «تمایل به مهاجرت» خود «بسیار زیاد» دانسته‌اند.
وب‌سایت «دیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بان کسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کار»نیز در پژوهشی که فروردین‌ماه ۱۴۰۱ از یکهزار فعال حوزه کسب و کار ایران انجام داد، ضمن اعلام اینکه «کارآفرینان به محیط کسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کار سال ۱۴۰۱ بدبین هستند»، تشدید «مهاجرت نیروهای متخصص و تحصیل‌کرده» نکته دیگری بود که به آن اشاره داشت و نوشته بود: «۶۱ درصد» از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، معتقدند «مهاجرت نیروی انسانی متخصص از کشور، افزایش خواهد یافت.»
شدت گرفتن موج مهاجرت نخبگان و یا متخصصان در برخی حوزه‌ها چنان چشمگیر شده که حتی در برخی نهادهای حاکمیتی نیز مورد توجه قرار گرفته تا آنجا که سیزدهم آبان‌ماه ۱۴۰۰ حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی از «کاهش تعداد نیروهای کادر تخصصی درمان» همزمان با «افزایش درخواست مهاجرت پزشکان به خارج از کشور» ابراز نگرانی کرده بود.
هر چند که بیست و ششم آبان ۱۴۰۰ همزمان با انتشار گزارش‌هایی در مورد افزایش یافتن مهاجرت و «فرار مغزها» از ایران، رهبر جمهوری اسلامی از «روند مهاجرت نخبگان» انتقاد کرده بود و برخی افراد در دانشگاه‌ها را «عناصری» دانسته بود که به گفته او، جوانان را نسبت به آینده «مایوس» و به «ترک کشور» تشویق می‌کنند.
