در حالیکه شرکت های هواپیمایی قطر و اتحاد با ضرر روبرو بوده و شرکت هواپیمائی امارات نیز پس از دهه ها موفقیت با افت سود مواجه شده، شرکت های هواپیمایی ایرانی با سفارش بیش از سیصد هواپیمای مسافربری پس از لغو تحریم ها شرایط جدیدی را برای خود فراهم می کنند.
برپایه گزارش انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی،یاتا، افزایش رقابت با شرکت های چینی و ترکیش ایر و افت در آمدهای نفتی از علل این کاهش عنوان شده است.
شماری از تحلیلگران اقتصادی، از جمله کارشناسان اندیشکده های بروکینگز در دوحه، یاتا در ژنو و دانشگاه هاروارد بر این باورند که ایران پتانسیل راه اندازی مسیرهای هوایی منطقه ای و بین المللی پرسودی را دارد و برخلاف همسایگانش از یک بازار پرمسافر بهره مند است.
از سوی دیگر اما سفارش خرید تعدادی هواپیما از شرکت های بوئینگ در آمریکا و ایرباس در اروپا، زنگ خطرهایی را در واشنگتن به صدا درآورده است.
جیمز هسیک، از اندیشکده شورای آتلانتیک معتقد است: «اگر ایرانیها بتوانند خریدهای عمده خود را تضمین کنند و در ایالتهایی مانند واشنگتن و کانزاس و دیگر جاها در آمریکا که اقتصادشان به صنعت هواپیماسازی متکی است، اشتغال ایجاد کنند، آنوقت تلاشهای آتی دولت پرزیدنت ترامپ برای خنثی کردن این توافق ها با اعمال فشار سیاسی از سوی این ایالتها و شرکتهای موجود در آنها به ویژه شرکت بوئینگ و تامین کنندگان قطعاتش مواجه خواهد شد.»
جیمز هسیک هشدار می دهد که این مساله ممکن است منجر به ایجاد وضعیت گروکشی اقتصادی شود؛ یعنی در صورتی که دولتهای اروپایی و آمریکا خواستار مذاکره مجدد یا حتی خروج از برجام شوند، ایران دست برتر را داشته باشد. اما نگرانیها به اینجا ختم نمی شود.
امانوئل اتولنگی عضو بنیاد دفاع از دمکراسی ها معتقد است: «ایران پیشتر از هواپیماهای مسافربری خود برای ارسال تسلیحات و عملیات نظامی استفاده کرده و و هم اکنون نیز این کار را می کند.»
از سال پیش، بنیاد دفاع از دموکراسی ها به صورت آنلاین حدود هزار پرواز مسافری بین ایران و سوریه را رصد کرده است. با وجود ادامه جنگ داخلی در سوریه، به نظر نمی رسد که این کشور، مقصد توریستی باشد. این بنیاد تصاویری را در شبکه های اجتماعی باز نشر کرده است که سوار و پیاده شدن شبه نظامیان ایرانی از هواپیماهای مسافربری ایرانی به ویژه ایران ایر را نشان می دهد.
به گفته این بنیاد، بوئینگ و دیگر شرکتهای بین المللی در کمکهای نظامی ایران به سوریه به صورت غیرمستقیم نقش ایفا می کنند.
امانوئل اتولنگی عضو بنیاد دفاع از دمکراسی می گوید: «قطعات یدکی که ایرانیها در کنار خود هواپیماهای جدید خریداری میکنند میتواند برای سرپا نگاه داشتن هواپیماهای قدیمی شان که در حمل و نقل تسلیحات استفاده می شود، بکار گرفته شود. مهمتر از آن، مهندسان ایرانی آموزش لازم را برای بهره گیری از قطعات یدکی در هواپیماهای قدیمی بوئینگ و ایرباس که در حمل و نقل تسلیحات استفاده می شود، می بینند.»
بنا به گفته های اتولنگی و هسیک، این سناریوی ناخوشایندی است که میتواند روی تصمیم گیری آمریکا در ادامه فروش هواپیماهای مورد توافق به ایران و حتی ادامه اجرای برجام تاثیر بگذارد.