خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی به تجزیه و تحلیل بحران هسته‌ای ایران پرداخته است و از جنبه‌های گوناگونی شرایط کنونی مرتبط با آن را بررسی می‌کند.
بنا بر این گزارش که ارشد محمد، جان آیریش، جاناتان لندِی، و پریسا حافظی آن را به طور مشترک نوشته‌اند و روز جمعه ۱۵ اردیبهشت منتشر شده، در شرایطی که آمریکا و متحدان اروپایی آن با حمله روسیه به اوکراین و افزایش تنش با چین دست و پنجه نرم می‌کنند، بحران هسته‌ای ایران در خطر شعله‌ور شدن مجدد است.
در این گزارش به نقل از سه مقام اروپایی آمده است، سه کشور بریتانیا، فرانسه، و آلمان در اقدامی که نشان‌دهنده نگرانی اروپا است، به جمهوری اسلامی ایران هشدار داده‌اند که اگر اورانیوم را به حد مطلوب برای ساخت سلاح هسته‌ای غنی کند، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را باز می‌گردانند.
در نشانه‌ای از نگرانی اروپا، سه کشور بریتانیا، فرانسه، و آلمان به ایران هشدار داده‌اند که اگر اورانیوم را به حد مطلوب برای سلاح هسته‌ای غنی کند، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را باز می‌گردانند.
این تهدید که سال گذشته در نامه‌ای که قبلاً گزارش نشده بود، توسط وزیران امور خارجه این کشورها ارسال شد، بر ترس غرب از این که ایران می‌تواند اورانیوم با درجه خلوص ۹۰ درصد تولید کند، تأکید دارد.
این نگرانی‌ها در ماه فوریه پس از این که بازرسان سازمان ملل ذرات اورانیوم با خلوص ۸۳.۷ درصد را در تاسیسات هسته‌ای فردو ایران کشف کردند تشدید شد. این تاسیسات با هدف محافظت شدن در برابر حملات هوایی، در اعماق زمین ساخته شده است.
نویسندگان این مطلب تحلیلی می‌گویند بحران مجدد بر سر ایران در زمان نامناسبی برای جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، رخ داده است که بر حفظ حمایت متحدان از جنگ در اوکراین و متحد کردن کشورهای غربی برای عقب‌نشینی از جاه‌طلبی‌های نظامی و دیپلماتیک چین متمرکز است.
در شرایطی که برخی از دستیاران کاخ سفید ممکن است ترجیح دهند موضوع ایران را از میز رئیس جمهوری دور نگه دارند، مقامات و تحلیلگران معتقدند که آنها ممکن است چنین امکانی را نداشته باشند.
یک دیپلمات غربی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «آنها درگیر اوکراین و روسیه هستند و فعلاً نمی‌خواهند جبهه دیگری باز کنند.» او در ادامه افزود: «بنابراین، آنها می خواهند تمام تلاش خود را برای جلوگیری از این اتفاق، یعنی دستیابی ایران به اورانیوم با درجه خلوص ۹۰ درصد، انجام دهند.»
- بازگشت تحریم‌های سازمان ملل؟
بنا بر این گزارش، مقامات غربی نگرانند که ایران مجهز به سلاح هسته‌ای، اسرائیل و کشورهای عرب تولیدکننده نفت در خلیج فارس را تهدید کند و یک مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای را به راه بیاندازد. ایران دستیابی به سلاح هسته‌ای را رد می‌کند.
مقامات آمریکایی و اروپایی از زمان شکست مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران در مورد احیای توافق هسته‌ای (برجام) بین ایران، بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه، و ایالات متحده، به دنبال راه‌هایی برای مهار برنامه جمهوری اسلامی ایران هستند.
این توافق که با هدف دور نگه داشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای انجام شد، جمهوری اسلامی را ملزم می‌کرد در ازای پایان دادن به تحریم‌های سازمان ملل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا، محدودیت‌های برنامه هسته‌ای خود و بازرسی‌های گسترده‌تر سازمان ملل را بپذیرد.
این توافق که غنی‌سازی اورانیوم ایران را به ۳.۶۷ درصد محدود کرده بود، در سال ۲۰۱۸ توسط آمریکا کنار گذاشته شد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، مدعی شد این توافق نسبت به جمهوری اسلامی بیش از حد سخاوتمندانه است.
ترامپ تحریم‌های گسترده ایالات متحده را مجدداً اعمال کرد، که بسیاری از آنها اثر ثانویه دارند و شرکت‌های غیرآمریکایی را مجبور به توقف معامله با ایران می‌کنند یا با خطر از دست دادن دسترسی به بازار ایالات متحده مواجه می‌‌شوند، اما تحریم‌های سازمان ملل دوباره فعال نشدند.
این توافق رویه‌ای را برای «بازگرداندن سریع» و بدون امکان وتو تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران – از جمله تحریم نفتی و محدودیت‌های بانکی – در واکنش به تخلفات ایران، مشخص کرده بود. هر یک از کشورهای امضاکننده توافق اصلی می‌توانند روند بازگرداندن سریع تحریم‌ها را آغاز کنند.
تحریم‌های ایالات متحده - حتی با اثرات ثانویه‌شان - نتوانسته است ایران را از تولید سطوح خالص‌تر اورانیوم باز دارد و چین با خرید نفت ایران از آنها چشم پوشی کرده است و مشخص نیست که آیا اقدامات سازمان ملل مؤثرتر خواهد بود یا خیر.
اگر توافق احیا نشود، غرب سه گزینه گسترده دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی، یا یک ترتیب مذاکره جدید
اما ایران ممکن است از غنی‌سازی تا ۹۰ درصد خودداری کند تا از توبیخ عمومی که در بازگشت تحریم‌های سازمان ملل وجود دارد، در امان بماند.
یک مقام ارشد هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت که حکومت ایران نسبت به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بی‌تفاوت نخواهد بود.
او به رویترز گفت: «اگر طرف‌های دیگر به هر بهانه‌ای آن را تحریک کنند، مسئول تمام عواقب آن خواهند بود. واکنش ایران می‌تواند خروج از ان‌پی‌تی، معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، یا سرعت بخشیدن به فعالیت‌های هسته‌ای باشد.»
خروج از ان‌پی‌تی مسیر ایران را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای هموار می کند.
تهدید این مقام ایرانی صریح‌تر از اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه ایران بود که دوشنبه تنها گفت که ایران به قدرت‌های غربی گفته است که چگونه واکنش نشان خواهد داد.
هنوز مشخص نیست که آیا این ذرات با غنای ۸۳.۷ درصد به عمد تولید شده‌اند یا خیر. اما مقامات و تحلیلگران غربی می گویند که تولید اورانیوم ۹۰ درصدی ایران پاسخ قابل توجهی را می‌طلبد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت جو بایدن «کاملا متعهد» است که مطمئن شود ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند.
او با اشاره به احتمال اقدام نظامی افزود: «ما معتقدیم دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به این هدف است، اما پرزیدنت بایدن نیز به صراحت گفته است که ما هیچ گزینه‌ای را از روی میز حذف نکردیم.»
- بروز بحران در یک مقطع
در حالی که مقامات غربی می‌خواهند درهای دیپلماسی را باز بگذارند، تنش با روسیه و چین این کار را سخت‌تر می‌کند.
اختلافات بر سر جنگ اوکراین که با کمک نظامی ایران به روسیه همراه شده است، و افزایش تنش‌های چین و آمریکا، احتمال احیای این توافق را بیشتر کاهش می‌دهد، زیرا مشخص نیست مسکو یا پکن چقدر می‌توانند برای احیای آن تلاش کنند.
اگر توافق احیا نشود، غرب سه گزینه گسترده دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی، یا یک ترتیب مذاکره جدید.
بازدارندگی یک جنبه منفی دارد: می‌تواند به جمهوری اسلامی فرصت دهد تا به سمت توانایی تسلیحات هسته‌ای حرکت کند.
دنیس راس، یک دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی که اکنون در اندیشکده «انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» است، می‌گوید که بایدن ممکن است برای ترساندن ایران از عواقب غنی‌سازی به سطوح بالاتر بیشتر تلاش کند.
او گفت: «اگر به اندازه کافی برای متقاعد کردن ایرانی‌ها نسبت به خطراتی که دارند، اقدام نکنید، در مقطعی با بحران مواجه خواهید شد، زیرا آنها تا [غنی‌سازی] ۹۰ درصد خواهند رفت، یا به سمت سلاح‌سازی حرکت می‌کنند.»
این مطلب با استفاده از گزارش رویترز تنظیم شده است