به گزارش صدای آمریکا ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در تلاش برای نهایی کردن توافق‌نامه زندانیان هستند که در ماه جاری میلادی پیشرفت‌های مهمی داشته است.
اما در این میان، یک موضوع مبهم وجود دارد؛ اینکه مشخص نیست کدام از ایرانیانی که در ایالات متحده با اتهامات فدرال بازداشت یا تحت پیگرد قانونی قرار دارند، ممکن است با پنج آمریکایی زندانی در تهران مبادله شوند.
از هنگامی که دولت جو بایدن و ایران در ماه مه ۲۰۲۱، مذاکرات غیرمستقیم درباره مبادله زندانیان را آغاز کردند، تهران با وجود درخواست مکرر در بیانیه‌های عمومی، از معرفی ایرانیانی که ادعا می‌کند به ناحق در ایالات متحده بازداشت شده‌اند، خودداری کرده است.
این موضوع دوباره در دهم اوت، و هنگامی که ایران گفت که با انتقال این آمریکایی‌ها به حبس خانگی، گامی در جهت آزادی پنج آمریکایی زندانی در تهران برداشته است، تکرار شد. واشنگتن، جمهوری اسلامی را متهم می‌کند که این آمریکایی‌ها را غیرقانونی، زندانی کرده است.
رسانه‌های دولتی ایران گفتند که آمریکایی‌ها اجازه خواهند داشت ایران را پس از امضای قراردادی میان تهران و واشنگتن ترک کنند.
به ادعای این رسانه‌ها، ایالات متحده در این توافق‌نامه دو امتیاز می‌دهد: آزادی پنج ایرانی که ادعا می‌کنند به اتهام «کاذب» دور زدن تحریم‌های آمریکا زندانی شده‌اند، و رفع انسداد ۶ میلیارد دلاری دارایی‌های ایران که در بانک‌های کره جنوبی به دلیل تحریم‌ها علیه تهران مسدود شده بودند.
دولت بایدن گفته است که این توافق به ایران امکان می‌دهد تا تحت نظارت آمریکا، از این ۶ میلیارد دلار فقط برای خرید کالاهای بشردوستانه مانند غذا و دارو استفاده کند. واشنگتن اشاره‌ای به آزادی یا یا لغو پروند‌ه‌های شهروندان ایرانی متهم به جرائم فدرال در آمریکا نکرده است.
در این حال، صدای آمریکا ۱۱ ایرانی را شناسایی کرده است که در حال حاضر در ایالات متحده بازداشت هستند یا به اتهامات فدرال تحت پیگرد قانونی قرار دارند، و می‌توانند در فهرست ایران برای تبادل زندانیان باشند. هویت آنها با مراجعه به اسناد وزارت دادگستری و قوه قضائیه، و تماس با مقامات آمریکایی مشخص شده است.
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک به ایمیل صدای آمریکا در مورد این که آیا هیچ یک از این ۱۱ تن در فهرست احتمالی ایران هستند یا خیر، پاسخی نداد.
صدای آمریکا اسامی این افراد را به وزارت امور خارجه ایالات متحده فرستاد تا تأیید کند که آیا ایران از آمریکا خواسته است که هیچ کدام از آنها را در فهرست مبادله زندانیان قرار دهد یا خیر.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه دوم شهریور، در پاسخ به صدای آمریکا گفت: «این یک روند در حال انجام و حساس است. بنابراین ما در حال حاضر در موقعیتی نیستیم که درباره جزئیات بیشتر صحبت کنیم.»
۶ تن از افراد شناسایی شده توسط صدای آمریکا؛ یعنی منصور ارباب‌‌سیار، نیلوفر «نلی» بهادری‌فر، کامبیز عطار کاشانی، بهروز مختاری، رضا اولنگیان، و عرفان سلمان‌زاده، دو تابعیتی ایرانی آمریکایی هستند.
کاوه لطف‌الله‌افراسیابی و امین حسن‌زاده دارای اقامت دائم آمریکا هستند، و سه ایرانی دیگر به نام‌های مهرداد انصاری، رضا سرهنگ پور کفرانی، و ملک محمد بلوچ‌زهی، هیچ وضعیت قانونی در آمریکا ندارند.
از این گروه ۱۱ نفره، افراسیابی، حسن‌زاده و کفرانی، تحت نظارت قرار دارند، انصاری، ارباب سیار، کاشانی، و اولنگیان، در حال گذراندن دوران محکومیت خود در زندان‌های فدرال هستند، و مختاری و سلمان‌زاده در بازداشت هستند و با توجه به صدور حکم، به زندان‌های فدرال منتقل می‌شوند.
از دو نفر باقی مانده، بهادری‌فر تحت نظارت است و پس از صدور حکم، در حال گذراندن درمان‌های پزشکی برنامه‌ریزی شده است و باید خود را در ماه اکتبر به زندان معرفی کند، و بلوچ‌زهی در بازداشت فدرال است و حکم او در ماه اکتبر صادر می‌شود.
مختاری که در ماه ژوئیه به سه سال زندان محکوم شد، در خانه‌اش تحت نظر بود ولی در ۱۷ اوت مجددا در منزلش در شمال ویرجینیا بازداشت شد.
اسناد دادگاه که توسط صدای آمریکا مشاهده شده است، به نقل از دادستان‌ها می‌گویند که ماموران «اف‌بی‌آی» در آن روز، خانه مختاری را بازرسی کردند و اسنادی یافتند که نشان می‌داد او در اوایل ماه جاری میلادی برای دریافت گذرنامه جدید ایرانی درخواست داده بود اما هنوز آن را از بخش منافع ایران در واشنگتن دریافت نکرده بود.
به گفته دادستان‌ها، مختاری به ماموران گفته که قصد دارد در آینده نزدیک به ایران سفر کند که این موضوع، نقض شرایط تعهد و آزادی او است.
تمام این ایرانی‌ها، به جز دو نفر، به اتهام نقض تحریم‌های ایالات متحده یا بین‌المللی اعمال شده علیه ایران، یا ارائه کمک‌های غیرقانونی دیگر به تهران دستگیر شده‌اند.
بلوچ‌زهی به اتهام قاچاق بین‌المللی مواد مخدر، و سلمان‌زاده به اتهام استفاده از سلاح کشتار جمعی و مواد منفجره در دادگاه محکوم شدند.
نزار زکا، رئیس سازمان غیرانتفاعی «کمک به گروگان‌ها در سراسر جهان»، روز چهارشنبه اول شهریور، در مصاحبه تلفنی به صدای آمریکا گفت که ایران آشکارا خواستار آزادی پنج ایرانی در ایالات متحده است تا نشان دهد که به شهروندان خود نیز اهمیت می‌دهد و نه فقط به تامین امنیت میلیاردها دلار پول.
او افزود که تهران نام این افراد را نبرده است زیرا آنها شامل ایرانیانی می‌شوند که تابعیت یا اقامت آمریکا را دارند و در صورت رهایی از بازداشت یا نظارت فدرال، احتمالاً در آمریکا خواهند ماند.
آقای زکا گفت: «اگر تهران نام این افراد را اعلام کند، بد به نظر می‌رسد، زیرا آن افراد نمی‌خواهند به ایران بازگردند.»
نزار زکا، شهروند آمریکایی لبنانی است که به گفته آمریکا، به اتهامات واهی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ در ایران زندانی بود. او سازمان غیرانتفاعی خود را در سال ۲۰۲۰ تأسیس کرد تا از آزادی سایر افرادی که به ناحق در سراسر جهان بازداشت شده‌اند، حمایت کند.
نزار زکا گفت که تردید دارد هیج یک از ایرانیانی که متهم به جرایم سنگین‌تر در ایالات متحده هستند، در مبادله زندانیان گنجانده شوند.
او برای نمونه به ارباب سیار اشاره کرد که در سال ۲۰۱۳ به دلیل مشارکت در توطئه قتل سفیر عربستان در آمریکا در سال ۲۰۱۱ به ۲۵ سال زندان محکوم شد.
او اضافه کرد: «در مورد افرادی که ایرانی‌ها بیش از همه به آزادی آنها اهمیت می‌دهند، هیچ دولتی در ایالات متحده نمی‌تواند آنها را آزاد کند.»
آندریا استریکر، محقق آمریکایی در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در واشنگتن، به نسخه این هفته پادکست صدای آمریکا گفت که برای تهران مهم است که حتی ایرانیانی که به جرایم کمتری در آمریکا متهم شده‌اند، آزاد کند.
او گفت: «این افراد ممکن است شبیه ماهی‌های کوچک به نظر برسند، اما رژیم فکر می‌کند آنها ماهی‌های بزرگ هستند. آنها نشان‌دهنده مهره‌ها و پیچ‌های سیستم تسلیحاتی ایران هستند، بنابراین رژیم سعی می کند از آنها محافظت کند.»
آندریا استریکر افزود: «ممکن است برای دولت بایدن خوشایندتر باشد که به ایرانیانی که در آستانه اتمام دوران محکومیت خود هستند، مانند انصاری و کاشانی که دوره زندان‌شان به ترتیب در ماه‌های دسامبر امسال و فوریه سال آینده به پایان می رسد، آزادی زود هنگام بدهد.»
اما او تأکید کرد که ایالات متحده با چنین اقدامی، پیام زیان‌باری ارسال خواهد کرد و گفت: «نخست اینکه، بین ایرانیانی که به عنوان عوامل تدارکات غیرقانونی عمل می‌کنند، درگیر تروریسم می‌شوند، و در روند قانونی ایالات متحده محاکمه می‌شوند، با آمریکایی‌های بیگناهی که توسط ایران تنها به دلیل ملاقات با خانواده‌های‌شان، یا انجام تحصیلات دانشگاهی ربوده می‌شوند، برابری وجود ندارد.»
این محقق آمریکایی اضافه کرد: «موضوع دوم آن است که شرم آور خواهد بود که تمام اقدامات مجریان قانون ایالات متحده برای محاکمه آن ایرانیان مختل شود و تحقیقات پر زحمت و عملیات آنها با تبادل زندانیان از بین برود. این یک سابقه وحشتناک برای بازرسان و دادستان‌ها ایجاد می‌کند که باید به دنبال این افراد بروند.»
آندریا استریکر گفت که او نیز مانند خانواده‌های آمریکایی‌های زندانی در ایران، برای اینکه ایالات متحده هر کاری برای بازگرداندن عزیزانشان به خانه انجام دهد، حساس است.
با این همه، او گفت: «دولت آمریکا به جای تشویق بیشتر به گروگان‌گیری با مبادله افراد و در واقع، پرداخت باج، باید بخواهد که گروگان‌گیری، دیگر انجام نشود و ایران را تهدید کند که در صورت انجام این اقدام، با عواقب سنگینی مواجه خواهد شد.»
