قرار است به زودی پرزیدنت ترامپ نظر خود را درباره پایبندی ایران به برجام اعلام کند. برخی کارشناسان می گویند اگر او پایبندی ایران به برجام را تایید نکند، می تواند تاثیراتی بر توافق هسته ای ایران با کشورهای پنج بعلاوه یک داشته باشد. در روزهای اخیر مقام های سابق دولت و برخی کارشناسان، نظرات متفاوتی را درباره تایید پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام توسط پرزیدنت ترامپ مطرح کرده اند. بخشی از این نظرات را در زیر بخوانید:
- جان بولتون سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل
جان بولتون، سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد در یادداشتی در هیل از پرزیدنت ترامپ خواست که پایبندی ایران را به برجام تایید نکند.
او نوشت: توافق هسته ای اوباما در مسیر تبدیل شدن به توافق «ترامپ-اوباما» قرار دارد. بیشتر توصیه های کارشناسان حول تصحیح «قانون بررسی توافق هسته ای» مصوب کنگره در سال ۲۰۱۵ است نه اصلاح خود برجام. کنگره پاسخ مشکل ما با ایران نیست. هیچ رییس جمهوری نباید اختیارات تصریح شده خود در قانون اساسی آمریکا در حوزه سیاست خارجی را بر عهده کنگره بگذارد.
اگر کنگره واقعا قصد اصلاح قانون «کورکر-کاردین» را دارد، بهترین کار لغو کامل آن است. مباحثات دامنه دار بر سر عدم تصدیق توافق هسته ای بدون ترک آن بحث هایی جدلی است. بعضی می گویند باید ایران را به ترک توافق تحریک کنیم، نه این که ما از توافق خارج شویم. این مضحک است. آمریکا باید بر مبنای منافع امنیت ملی خود عمل کند، نه این که منتظر لطف ایران بنشیند. چرا تهران باید توافق مطلوب اش را ترک کند؟
ایران پیشاپیش عضو پیمان منع گسترش و تکثیر جنگ افزار هسته ای موسوم به «ان پی تی» است و نباید به سمت تولید جنگ افزار هسته ای برود. این استدلال که خروج از توافق باعث می شود ایران با سرعت به سوی تولید جنگ افزار هسته ای برود مردود است.
- دنیس راس عضو پیشین شورای امنیت ملی کاخ سفید
دنیس راس، عضو پیشین شورای امنیت ملی کاخ سفید با یادداشتی در وال استریت جورنال نوشت تصدیق توافق هسته ای بخشی از برجام نیست. الزامی است که کنگره آمریکا با تصویب یک قانون بر عهده رییس جمهور گذاشته است. با این وجود، عدم تصدیق توافق هسته ای کنگره را برای اعمال دوباره تحریم های هسته ای که بر مبنای برجام لغو شدند تحت فشار می گذارد. اگر قانونگذاران چنین تصمیمی بگیرند ایالات متحده به تعهداتش تحت برجام عمل نکرده است.
دولت ترامپ احتمالا دو توضیح ارائه خواهد کرد: نخست؛ آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی به تاسیسات نظامی ایران ندارد. دوم؛ ایران به توسعه موشک های بالیستیک ادامه می دهد که هدف از آن فقط سوار کردن کلاهک هسته ای است.
دیگر امضاء کنندگان برجام احتمالا خواهند گفت مسولیت بر عهده آمریکا است که مراکز نظامی مشکوک به فعالیت هسته ای را معرفی کند تا لزوم دسترسی بازرسان به آن ها روشن شود. مساله موشک های بالیستیک هم اگر چه باید مورد رسیدگی قرار بگیرند، اما بخشی از برجام نیست.
از این رو لازم است دولت ترامپ این نکات را توضیح بدهد: تاکید کند که از برجام خارج نمی شود و از کنگره نمی خواهد تحریم های هسته ای را دوباره برقرار کند. اما بگوید که آمریکا تسلیم رفتار خطرناک ایران نمی شود و به جهان اخطار بدهد که اگر تاریخ انقضای محدودیت های برجام، موشک های بالیستیک و سوء رفتار منطقه ای ایران مورد رسیدگی قرار نگیرد طی شش تا دوازده ماه آینده برجام را ترک خواهد کرد.
آمریکا نیازی ندارد و نباید تسلیم خواسته های ایران شود. اما دولت ترامپ هم باید این را بداند که اروپایی ها به راحتی شرایط او را نخواهند پذیرفت.
- وندی شرمن معاون پیشین امور سیاسی وزارت خارجه آمریکا
وندی شرمن، معاون پیشین امور سیاسی وزارت خارجه آمریکا در یادداشتی در نیویورک تایمز از نوشت»
عدم تمایل پرزیدنت ترامپ به پذیرش این که برجام در راستای منافع ملی ایالات متحده است باعث خواهد شد: اعتماد شرکای آمریکا از بین برود و کشور ما منزوی شود؛ میان آمریکا و اروپا شکاف بیافتد؛ نفوذ ایران، روسیه و چین افزایش بیابد؛ و اعتبار جهانی آمریکا برای رسیدن به توافق های بعدی بر سر کره شمالی یا ایران آسیب ببیند.
ممکن است توجیه اقدامات غیر معقول رییس جمهور غیرقابل پیش بینی بودن رفتار آمریکا باشد، اما در موضوع جنگ و صلح، اتکا و اعتبار بیش از هر چیز اهمیت دارد.
اقدام یکجانبه غیرقابل توجیه آمریکا در عدم تصدیق توافق هسته ای و خارج شدن سریع یا آرام برجام از مسیر، به ایران این امکان را می دهد تا به درستی بگوید این ایالات متحده بود که توافق را ناکام گذاشت نه آن ها. اگر ایران به اتفاق دیگر کشورها در توافق بماند، آمریکا جایگاه خود را برای طرح نگرانی ها در کمیسیون مشترک رفع اختلاف از دست می دهد.
اگر کنگره تحریم های هسته ای را دوباره وضع کند؛ ایران از برجام خارج می شود، برنامه هسته ای اش را از سر می گیرد، بازرسان را اخراج می کند و حاضر نخواهد شد درباره آمریکایی های زندانی در ایران صحبت کند. خلاء دسترسی به اطلاعات ما را به سوی اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران یا شاید جنگی گسترده تر در خاورمیانه می کشاند. با توجه به اوضاع پر تنش کره شمالی آمریکا در دو جبهه با تهدید هسته ای روبرو خواهد شد.
- ارنست مونیز وزیر پیشین انرژی آمریکا
ارنست مونیز، وزیر پیشین انرژی آمریکا در یادداشتی در بوستون گلوب نوشت: تصمیم دولت ترامپ به ترک توافق هسته ای ایران چهار پیامد پر خطر خواهد داشت:
نخست- محدودیت هایی که عملا برای بیش از یک دهه هر راه بالقوه ای به سوی بمب هسته ای را برای ایران مسدود کرده است از بین خواهد رفت.
دوم- امکان بازرسی های کم سابقه آژانس بین المللی انرژی اتمی از هر مرحله از فعالیت هسته ای ایران از دست می رود. آژانس بدون برجام به هیچ مرکز مشکوکی دسترسی نخواهد داشت.
سوم- ما روند سهل مورد حمایت دیگر کشورها برای وضع دوباره تحریم علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را از دست خواهیم داد. تحریم تنها گزینه ما نخواهد بود. هیچ چیز در برجام مانع استفاده آمریکا از اقدام نظامی، در صورت مشاهده شواهد ساخت بمب اتم، نخواهد شد.
چهارم- ترک توافق به انزوای آمریکا می انجامد. آمریکا احتمالا در خروج از توافق تنها خواهد بود. اگر توافق را با هدف اصلاح آن از بین ببریم تنها جهان را با ایران علیه آمریکا متحد کرده ایم.
- مارک دوبوویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دمکراسی
مارک دوبوویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دمکراسی در مقاله مشترکی به همراه دیوید آلبرایت در روزنامه وال استریت جورنال نوشت: عدم تصدیق پایبندی جمهوری اسلامی ایران به برجام نخستین گام در یک استراتژی برای ممانعت از تبدیل جمهوری اسلامی ایران به یک کشور هسته ای است. دونالد ترامپ باید پیامی صریح به روحانیون در تهران بفرستد: دولت او نه یک ایران هسته ای را تحمل خواهد کرد نه می تواند به توافق هسته ای در شکل فعلی اش پایبند بماند. این استراتژی به رضایت جمهوری اسلامی ایران بستگی ندارد.
- مایکل روبین عضو ارشد اندیشکده AEI
مایکل روبین عضو ارشد اندیشکده «بنیاد سرمایه گذاری آمریکایی در تحقیقات سیاست عمومی» موسوم به AEI در یادداشتی از مایکل روبین در واشنگتن اگزمنر نوشت: وقتی اتحاد جماهیر شوروی سقوط کرد، اوکراین، بلاروس و قزاقستان که میراث دار جنگ افزار هسته ای رژیم کمونیستی در خاک خود بودند به شکلی داوطلبانه آن ها را تحویل دادند. امروز آن ها نه جنگ افزار هسته ای دارند، نه زیرساختی برای دستیابی به آن.
آفریقای جنوبی طی دهه هفتاد و هشتاد میلادی برنامه پنهانی جنگ افزار هسته ای داشت. در آغاز دهه نود آفریقای جنوبی پذیرفت به پیمان منع گسترش و تکثیر جنگ افزار هسته ای بپیوندد. آژانس بین المللی انرژی اتمی سنجش پایبندی آن کشور به تعهداتش را شروع و بیش از دو دهه پیشینه فعالیت های هسته ای آفریقای جنوبی را درخواست کرد.
آمریکا و متحدانش برای بازگشت لیبی به جامعه جهانی از معمر قذافی، رهبر وقت لیبی، خواستند برنامه هسته ای اش را به طور کامل جمع آوری کند.
طی دو سال گذشته دولت اوباما وعده داد توافق هسته ای ایران با در نظر داشتن سوابق پنهانکاری های ایران شامل بازرسی «در هر زمان از هر کجا» باشد. اما مذاکره کنندگان آمریکایی تسلیم خط قرمز آیت الله خامنه ای در این باره شدند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی با بی اعتنایی به سابقه پنهانکاری ایران برای خودش اعتبار بین المللی کسب نمی کند و ناقضان را به توقف فریبکاری هایشان مجاب نخواهد کرد.
بر مبنای برجام، ایران پذیرفته است در راستای پروتکل الحاقی عمل کند که بسیاری از مفرهای گریز را بسته است. اما برجام ایران را مجبور به تصویب پروتکل الحاقی نمی کند. ۱۲۹ کشور جهان پروتکل الحاقی را امضاء کرده اند. از این رو ایران در ارتباط با نظام بازرسی منع گسترش هسته ای در مکان ۱۳۰ قرار می گیرد.
- ریچارد لوگر سناتور پیشین جمهوریخواه
ریچارد لوگر سناتور پیشین جمهوریخواه یکی از دهها مقام پیشین آمریکایی است که مرداد ماه گذشته در نامه‌ای به پرزیدنت ترامپ از او خواستند تا زمانی که تهران به توافق هسته‌ای پایبند است، آمریکا این توافق را ترک نکند.
او به تازگی در گفتگو با گابریله برباتی، خبرنگار صدای آمریکا، درباره ماندن آمریکا در برجام گفت: من جزو امضا کنندگانی هستم، که معتقدیم آمریکا باید گواهی پایبندی ایران به برجام را بار دیگر تایید کند. داوری من بر این مبنی استوار است که ما بر اساس بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سایت‌های ایران اطمینان داریم که تهران به تعهدات خود پایبند بوده است و باید در چارچوب قانون خودمان این کار را انجام دهیم. اما همزمان می‌دانیم که پرزیدنت ترامپ سئوالاتی درباره پایبندی ایران به برجام مطرح کرده است که تداوم صدور گواهی پایبندی ایران به برجام را مبهم می‌کند.
بنابراین نگرانی من و بسیاری که با ادامه اجرای برجام موافق هستیم و وقت زیادی برای به فرجام رساندن آن صرف کردیم، ناشی از این ابهام است. برجام در چارچوب روابط دو جانبه تنظیم نشده است؛ بلکه در قالب یک همکاری استثنایی بین‌المللی و بی‌سابقه با بریتانیا، فرانسه؛ چین، اتحادیه اروپا و روسیه به دست آمده است. آمریکا عضو کشورهای موافق با این توافق بوده است و من امیدوارم که این مسیر را به عنوان یک عضو ثبات دهنده ادامه دهد.
من به بازرسی آژانس اعتماد دارم. من همچنین به صحت اطلاعات جمع‌آوری شده توسط نهادهای اطلاعاتی کشورهای عضو از فعالیت‌های هسته‌ای ایران اطمینان دارم. آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها نهادی نیست که وضعیت هسته‌ای ایران را رصد می‌کند و مراقب عدم نقض آن است.
- تد دوچ قانونگذار ارشد دموکرات مجلس نمایندگان
تد دوچ، قانونگذار ارشد دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا است که هرچند یکسال پیش در مخالفت با برجام سخن گفت اما اکنون خواستار ماندن آمریکا در آن است. یک عضو مجلس نمایندگان که یک سال پیش در مخالفت با برجام سخن می گفت، حالا سعی دارد پرزیدنت ترامپ را متقاعد کند که در توافق هسته ای با ایران بماند و از آن خروج نکند. او به تازگی گفته است: بعضی از ما در تایید و بعضی در رد توافق هسته ای ایران رای دادیم. در هر صورت، ما در این باور اتفاق نظر داریم که اجرای تام و تمام این توافق اهرم فشار بیشتری برای توقف برنامه جنگ افزار هسته ای بالقوه ی ایران و مقابله با فعالیت های برهم زننده ثبات آن کشور در اختیار ایالات متحده می گذارد. ترک توافق هسته ای بدون یک زمینه محکم باعث دور شدن دیگر امضاء کنندگان توافق و متحدان آمریکا شده و به تلاش ها برای دست کشیدن ایران از اقدامات بد غیر هسته ای اش لطمه می زند. برجام توافقی ناقص است، اما برای رسیدگی به مفاد مشکل دار آن از جمله مفادی که در آینده منقضی می شود باید با دیگر شرکای جهانی مان کاملا همگام باشیم.
