دبیر مرکز مطالعات جمعیت کشور اعلام کرده است که در حال حاضر «بیش از ۷۰ درصد» جمعیت ایران در «کمتر از ۴۰ درصد» مساحت قابل سکونت کشور ساکن هستند.
صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات جمعیت کشور، به خبرگزاری «ایسنا» گفته است که این آمار، به معنای «ایجاد قطب‌ها و کلونی‌های جمعیتی» در کلانشهرها است و این درحالی است که «شهرنشینی و الگوی شهرنشینی» ایران در رابطه معکوس با «جمعیت و فرزندآوری» است.
مقامات ارشد حکومتی در ایران به ویژه آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، بارها در سال‌های اخیر از «لزوم افزایش جمعیت» سخن گفته‌اند و سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری را در قالب تصویب قوانین و یا دستورالعمل‌ها برای پیشبرد این تفکر تصویب و ابلاغ کرده‌اند.
دبیر مرکز مطالعات جمعیت با اشاره به میزان «تراکم جمعیت» در استان‌های مختلف ایران (تعداد نفراتی که در هر کیلومتر مربع ساکن می‌شوند)، اظهار داشته است که «نظام مدیریت» در زمینه «توزیع جغرافیایی جمعیت» که ذیل «آمایش سرزمینی» تبیین می‌شود مثل بسیاری از موضوعات دیگر به درستی عمل نکرده است.»
صالح قاسمی بر این باور است که بسیاری از «آسیب‌های» امروز در کشور، ناشی از «عدم توزیع جغرافیایی صحیح جمعیت» و تبعات ناشی از آن در درازمدت بر بخش‌های مختلف جمعیتی ایران است.
از سوی دیگر، در دهه‌های اخیر بحران‌های زیست محیطی به ویژه «خشکسالی، کم‌آبی و تخریب زمین» در ایران رشد فزاینده‌ای یافته است، تا آنجا که برخی دشت‌های پرجمعیت کشور، نقاطی از فلات مرکزی و حتی بخش‌هایی از پایتخت را درگیر خود کرده و سبب تغییرات مهم جمعیتی همچون «مهاجرت‌های جمعی» شده است.
احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران، سی و یکم فروردین‌ماه با مقایسه «آمار بارندگی ۵۰ سال اخیر کشور» به روزنامه «همشهری» چاپ تهران گفته بود که «ایران گرم‌تر شده» است. او همچنین در این گفت‌وگو از «آغاز مهاجرت» ساکنان جنوب و جنوب‌شرق و کویر مرکزی ایران به‌دلیل «تغییر اقلیم» خبر داده بود.
دبیر مرکز مطالعات جمعیت، «(اسکان) نامتوازن جمعیت» در کشور را محصول «نظام برنامه‌ریزی نامتوازن» کشور دانسته و می‌گوید زمانی که بعضی از «امکانات و خدمات» منحصرا در کلانشهرها «متمرکز» می‌شوند، بسیاری از افراد به سمت «شهرهای بزرگ و کلانشهرها» روی خواهند آورد و «فرصت‌های شغلی، خدمات اجتماعی و ظرفیت‌های زیستی» در این کلانشهرها باعث می‌شود «تراکم» آنها بسیار بالا باشد.
صالح قاسمی معتقد است که باید در دو حوزه مهاجرت داخلی و خارجی «جابجایی جمعیت» مورد مطالعه قرار گیرد و متذکر می‌شود که اگر سیاست و راهبردی برای «مدیریت جابجایی جمعیت در درون کشور» نباشد، «کلانشهرها بزرگ و بزرگتر و حاشیه‌نشینی در کلانشهرها بیشتر خواهد شد.»
بررسی نهادهای پژوهشی ایران نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از دانشجویان، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و صاحبان تخصص در حوزه‌های مختلف «میل به مهاجرت» دارند که اکثر آنها «مشکلات کشور» و «وضعیت اقتصادی» را از دلایل عمده مهاجرت خود اعلام می‌کنند.
رصدخانه مهاجرت ایران در پژوهشی که دهم خردادماه انتشار یافته است، به بررسی «شاخص میل به مهاجرت» میان «دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، پزشکان، پرستاران، اساتید، محققان، پژوهشگران و فعالان کسب و کارهای نوپا (استارتاپ‌ها)» پرداخته و در نتایج استخراج شده از آن، آمده که «شاخص میل به مهاجرت در همه گروه‌های بررسی شده، بیش از ۴۰ درصد است.»
جدیدترین داده‌های منتشره از سوی سازمان ثبت احوال جمهوری اسلامی در فروردین‌ماه ۱۴۰۱ هم نشان می‌دهد که سال گذشته یک میلیون و ۱۰۶ هزار و ۷۲ نوزاد در کشور متولد شد که در مقایسه با سال ۱۳۹۹ از «کاهش اندکی» برخوردار بوده است. تفاضل آمار زاد و ولد و مرگ و میر سال گذشته نیز نمایانگر آن است که ۵۶۹ هزار و ۹۶۳ نفر به جمعیت کشور اضافه شده و میزان رشد طبیعی جمعیت «۷ دهم درصد» بوده است.
محمدحسین پناهی، رئیس اندیشکده حکومتی امور اجتماعی، جمعیت و نیروی انسانی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هفدهم اسفندماه ۱۴۰۰ گفته بود «از دست رفتن امید» اصلی‌ترین عامل «کاهش ازدواج و فرزندآوری» ایرانیان در سالیان اخیر است.
