در دو هفته اخیر ، خبر اختلاس در استانداری تهران و بانک صادرات خوزستان در رسانه ها منتشر شد. در گزارش زیر نگاهی به چند پرونده اختلاس مهم در سه دهه گذشته خواهیم داشت:
اختلاس ۱۲۳
فاضل خداداد به اتهام اختلاس «۱۲۳» اعدام شد
هنوز از دهه شصت و اقتصاد دولتی، زمان زیادی نگذشته بود که خبری مثل بمب ، در شهر صدا کرد: اختلاس ۱۲۳ میلیاردی از بانک صادرات.
در میان متهمان، نام مرتضا رفیق دوست آشنا بود. برادر وزیر سابق سپاه و رییس وقت بنیاد مستضعفان و جانبازان.
رسانه های آن پرونده را «اختلاس ۱۲۳» نامیدند و پرونده در دست قاضی غلامحسین محسنی اژه ای بود که رفیق دوست را به حبس ابد محکوم کرد و فاضل خداداد ، تاجر متهم در این پرونده را به اعدام.
کامران دادخواه ، استاد اقتصاد دانشگاه «نورث ایسترن» در شهر بوستون آمریکا آن اختلاس را به یاد می آورد که به نظر او مختصات خاصی داشت. به گفته ی آقای دادخواه ، در آن اختلاس ، پای یکی از اقوام نزدیک یک مسوول دولتی مطرح بود.
دادخواه می گوید:«معمولا آدم های عادی جامعه توان اختلاس ندارند و در واقع جایگاه مرتضی رفیق دوست و نزدیکی اش به مسوولان دولتی موجب شد که او جسارت این کار را داشته باشد.»
پرونده ی اختلاس ۱۲۳ ، با اعدام خداداد و زندانی شدن رفیق دوست ظاهرا بسته شد.
محاکمه کرباسچی
خیلی ها پرونده کرباسچی را یک تسویه حساب سیاسی بعد از پیروزی محمد خاتمی می دانستند
پیروزی محمد خاتمی و سریال محاکمه غلامحسین کرباسچی ، شهردار تهران .
در میانه ی دهه هفتاد ، اینبار غلامحسین محسنی اژه ای ، شهردار وقت تهران را به پای میز محاکمه کشاند.
دو دهه بعد از اختلاس ۱۲۳ ، محسن رفیق دوست در مقام دفاع از مجرمان این پرونده ، آنها را قربانی ، یک «تسویه حساب سیاسی» نامید اما در روزهای دادگاه کرباسچی ، همان روزها ، خیلی ها آن دادگاه را تسویه حساب سیاسی دانستند.
قبل از محاکمه کرباسچی ، شهرداران مناطق تهران توسط محمد رضا نقدی از مقام های نیروی انتظامی این شهر بازداشت و شکنجه شده بودند. با اینکه دولت خاتمی بعد ها خواستار مجازات نقدی شد اما این سردار سپاه کمی بعد در پرونده حمله به کوی دانشگاه نیز نقش داشت و البته دوری او از قدرت چندی نپایید چرا که با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد ، ابتدا رییس ستاد مبارزه با قاچاق کالا در دولت او شد و بعد از انتخابات ، رییس پایگاه های بسیج ایران شد.
فراز و فرود پرونده در مقابل بینندگان میلیونی هرچند به تبرئه کرباسچی از برخی اتهامات منجر شد اما با حکم محسنی اژه ای ، کرباسچی برای دو سال در زندان ماند.
شهرام جزایری
مشهورترین متهم اختلاس در دهه هشتاد ، شهرام جزایری بود که هنوز زندانیست
جنجالی ترین پرونده اختلاس و فساد مالی در دهه هشتاد به شهرام جزایری تعلق داشت. جوان تاجر؛ وقتی گیر افتاد که به هر دو طیف سیاسی های ایران، مبالغی را به عنوان کمک بلاعوض پرداخت کرده بود. از هادی خامنه ای برادر رهبر تا مهدی کروبی رییس مجلس ششم.
او حتی برای رهبر جمهوری اسلامی هم کمک فرستاده بود اما چک او برایش پس فرستاده شد و مدتی بعد شهرام جزایری بازداشت شد.
رسیدگی به پرونده جزایری به داستانی دنباله دار تبدیل شد که تا سالها طول کشید. سال ۸۵، او از زندان فرار کرد اما در عمان بازداشت شد و برای تحمل کیفر به زندان برگشت.
یکبار دیگر هم در مناظره های انتخاباتی دو سال پیش، نام شهرام جزایری مطرح شد و آن هم زمانی که محمود احمدی نژاد آن را نقطه ی ضعفی برای رقیبش می دانست.
شهرام جزایری در آخرین تحول پرونده اش ، به زندان محکوم شده و شاید تا چند سال دیگر از زندان آزاد شود.
سلطان شکر تا فرودگاه ها
پرونده فرودگاه های پیام ، مهرآباد و سلطان شکر از دیگر اختلاس های مهم سه دهه اخیر ایران است
از میان اختلاس های مهم سه دهه گذشته، به دو پرونده اختلاس در فرودگاههای پیام و مهرآباد هم باید اشاره کرد که برخی مسوولان آنها، با سوء استفاده از موقعیت خود ، امکاناتی را بدست آورده بودند که بعد در دادگاه محکوم شدند.
پرونده سلطان شکر هم از جمله پرونده های مهم سالهای اخیر بود که در تلاش قوه قضاییه ایران با مفاسد اقتصادی رو شد.
روند رسیدگی به این پرونده با قبلی ها فرق داشت. اگر فاضل خداداد برای اختلاس بزرگ اش اعدام شد و یا شهرام جزایری، زندانی ؛ سلطان شکر به رغم محکومیت قطعی در دادگاه ، مرخصی های طولانی مدت از زندان گرفت تا بتواند بدهی های خود را به دولت پرداخت کند. موضوعی که اعتراض برخی نمایندگان اصولگرای مجلس را به همراه داشت.
سیستم فساد آور
برخی اعتقاد دارند که سیستم اقتصادی ایران زمینه فساد اقتصادی را فراهم می کند. جمشید اسدی ، استاد اقتصاد در پاریس می گوید وقتی در ایران رقابت آزاد وجود ندارد این یعنی اینکه عده ای که به قدرت دسترسی دارند در رقابت نابرابر ، امکان استفاده از امتیاز و رانت را داشته باشند.
در سالهای گذشته پرونده اختلاس ها ظاهرا بسته شد اما هر از چندگاهی رسانه ها از اختلاس جدیدی خبر می دهند.
ضعف دولت و بانک مرکزی در نظارت بر بانک ها موجب شده که برخی صاحبنظران سال نود را، سال اختلاس های بانکی نامیده اند. تا کنون چند پرونده از بانک های مختلف در رسانه ها مطرح شده که از میان آنها ، اختلاس ۳ هزار میلیاردی بانک صادرات ، بزرگترین اختلاس تاریخ بانکداری ایران نام گرفته است.