روزنامه نیویورک تایمز در مقاله‌ای به قلم توماس اردبرینک از تهران به سخنرانی اخیر رئیس جمهوری ایران اشاره کرده که در آن از احتمال برگزاری همه‌پرسی و مراجعه با آرای مردم، برای نخستین بار پس از همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸، سخن به میان آورده است.
به اعتقاد نویسنده این مقاله، اشاره روز یکشنبه حسن روحانی به اجرای یکی از اصول فراموش شده قانون اساسی و پیشنهاد مراجعه به آرای مردم، اقدامی در تقابل با جناح تندرو بوده و عملا پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی (رفراندم) برای دور زدن نهادهای تحت نظر محافظه‌کاران و افزودن به قدرت مردم را ارائه کرده است.
آقای روحانی با استناد به اصول قانون اساسی، در سخنرانی خود گفته بود مردم ایران حق دارند درباره مسائل عمده کشورشان از طریق همه‌پرسی نظر بدهند.
رئیس جمهوری ایران در جریان یک نشست اقتصادی در تهران گفت «خوب است که بعد از گذشت ۳۶ سال، حتی برای یک بار، و یا حتی هر ۱۰ سال، این اصل از قانون اساسی را در مسایل مهم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به جای این که قانون در مجلس تصویب شود، ماده قانونی یا برنامه مستقیم به آرای عمومی مردم و همه‌پرسی گذاشته شود.»
در عرصه سیاسی بسیار پیچیده ایران، این اظهارات هشداری به تندروهایی است که مجلس، رادیو و تلویزیون و نیروهای امنیتی و اطلاعاتی را در اختیار دارند و پایه‌های مردمی آنها نیز کاهش یافته است.
برگزاری همه‌پرسی برای جناح تندرو مشکل آفرین خواهد بود، زیرا احتمالا نتیجه آن بازتابی از تغییرات اجتماعی در بین مردم ایران است. به این معنا که، چون عمده ایرانی‌ها شهرنشین شده‌اند، دیگر حاضر نیستند با تندروی و افراطی که مقامات کشور ترویج‌کننده آن هستند، همراهی کنند.
نویسنده مقاله نیویورک تایمز معتقد است، در صورتی که آقای روحانی بتواند این کار را انجام دهد، آنگاه توانسته است نهادهای تحت کنترل محافظه کاران را دور بزند و این کار موجب خواهد شد که رای مردم مستقیما در تصمیم‌گیری‌های مهم دیده شود، زیرا تاکنون مقامات ایران به مردم اجازه تشکیل حزب یا گروه‌های اجتماعی را نداده‌اند، و در نتیجه افکار و نظراتشان توسط اظهارات ایدئولوژیک و تبلیغاتی مسئولان کشوری خاموش شده است.
گرچه مجلس ایران در اختیار تندروهاست و برگزاری یک همه‌پرسی نیازمند رای مثبت دو سوم آرای نمایندگان است، اما صرف اعلام این موضع، آقای روحانی رقبای خود را تحت فشار قرار داده است.
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.