وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه در سخنانی در بغداد، با بیان این که گروه «دولت اسلامی» در حال ارتکاب به «جنایت علیه بشریت» است، گفت تهران دلیلی برای اعزام نیروی نظامی به منظور کمک به دولت عراق در نبرد علیه آن گروه افراطی نمی‌بیند.
محمدجواد ظریف که از صبح روز یکشنبه برای انجام یک سفر رسمی وارد عراق شده بود، در جریان یک نشست مطبوعاتی گفت پیکارجویان سنی دولت اسلامی در حال «ارتکاب به کشتار و جنایاتی دهشتناک علیه بشریت» هستند و تهران برای رفع تهدید آنها، هم با دولت مرکزی و هم با دولت اقلیم کردستان در عراق همکاری می‌کند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، وزیر خارجه ایران در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای عراقی خود، هوشیار زیباری، افزود «برادران عراقی ما، کرد و عرب، کاملاً توانایی دفاع از سرزمین و حیثیت خود، و نیز مبارزه علیه تروریسم را دارند.»
آقای ظریف در ادامه افزود «ما بر این باور نیستیم که برای کمک به برادران عراقی‌مان باید در داخل عراق حضور داشته باشیم؛ چرا که آنها شایستگی کامل برای انجام این مهم را دارند.»
پس از آغاز حملات گروه افراطی سنی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در اواخر خرداد ماه – که پس از تصرف بخش‌های بزرگی از شمال و غرب عراق و مناطقی از شرق سوریه و اعلام برپایی یک خلافت خودخوانده اسلامی، نام خود را به «دولت اسلامی» تغییر داد – دولت مرکزی در بغداد و نیروهای ارتش عراق با انتقادات جدی روبرو شدند و توانایی آنها در مقابله با تهدید این گروه زیر سوال رفت.
نوری المالکی، نخست وزیر شیعه آن کشور، درپی فشار سیاسی مخالفان، و حتی برخی از حامیان خود از جمله ایران، پس از هفته‌ها مقاومت برای کناره‌گیری از قدرت، در نهایت روز پنجشنبه هفته گذشته (۲۳ مرداد ماه) از سمت خود استعفا داد و اعلام کرد از جانشین خود حیدر العبادی حمایت خواهد کرد.
اندکی پس از اعلام این خبر، کاخ سفید آمریکا از تصمیم مالکی برای کناره‌گیری از مقام نخست وزیری استقبال کرد و سوزان رایس مشاور امنیت ملی باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در بیانیه‌ای ابراز امیدواری کرد که انتقال قدرت در عراق بتواند مردم آن کشور را در مقابل تهدید امنیتی پیکارجویان «دولت اسلامی» با یکدیگر متحد کند.
جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز با استقبال از تصمیم مالکی، با تاکید بر این نکته که این امر برای اتحاد مردم عراق و تحکیم تلاش‌های جامعه متنوع آن کشور در مقابله با تهدید مشترکی که از ناحیه «دولت اسلامی» متوجه آنهاست، ضروری است، گفت ایالات متحده آماده است تا با دولت جدید عراق علیه نیروهای افراطی داعش همکاری کند و از دیگر کشورها در منطقه و جهان نیز خواست که در این زمینه با دولت جدید عراق همکاری کنند.
با بالا گرفتن تحرکات خشونت‌آمیز داعش در عراق، گمانه‌زنی‌هایی از همکاری تهران و واشنگتن در عراق مطرح شد و حتی برخی از مقام‌های ارشد دو کشور نیز از احتمال همکاری یا نبادل نظر «محدود» در این زمینه سخن گفتند.
وزیر امور خارجه ایالات متحده در گفتگویی با شبکه خبری «ان بی سی» در اوایل خرداد ماه اعلام کرد واشنگتن برقراری ارتباط با تهران، برای تبادل اطلاعات در باره بحران عراق را بررسی می‌کند، اما درصدد آن نیست که با تهران در برخورد با آن بحران همکاری کند.
وی چند روز پیش از این اظهارات، از تمایل دولت آمریکا برای مذاکره با ایران بر سر بحران امنیتی بوجود آمده در عراق سخن گفته بود.
حسن روحانی رئیس جمهوری ایران نیز روز ۲۴ خرداد ماه در یک نشست خبری در تهران از آمادگی کشورش برای برای کمک به عراق در جنگ با پیکارجویان افراطی، در صورتی که از تهران درخواست شود، خبر داد و افزود البته تا به امروز درخواستی برای کمک نرسیده است، ولی ایران آماده است در «چارچوب قوانین بین‌المللی» کمک کند.
هرچند رئیس جمهوری ایران ورود نیروهای نظامی ایران برای جنگ علیه نیروهای علیه داعش را رد کرد و گفت «تاکنون ورود نیروهای ما به عراق برای عملیات مطرح نشده است و احتمال هم نمی‌رود که چنین شرایطی بوجود آید،» اما گزارش‌های تائید نشده‌ای از حضور برخی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران برای ارائه کمک به نیروهای عراقی منتشر شده است.
باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا، اواخر خرداد ماه در سخنانی در مورد نقش ایران در قبال بحران عراق، گفت «ایران می تواند نقش سازنده‌ای داشته باشد، اگرچنانچه همان پیامی را به دولت عراق بفرستد که پیام ما هم هست، و آن این که عراق تنها زمانی یکپارچه می‌ماند که فراگیر باشد، یعنی منافع سنی، شیعه و کرد، همگی محترم شمرده شود.»
به گزارش ایرنا، سفر سه روزه آقای ظریف در پاسخ به دعوت مقام‌های عراقی انجام شده است و گفتگو و رایزنی درباره مسایل دوجانبه از جمله قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر و نیز تحولات منطقه‌ای، به ویژه اوضاع بحرانی عراق، از جمله مهم‌ترین محورهای سفر رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به آن کشور است.
وی همچنین روز یکشنبه با فؤاد معصوم، رئیس جمهوری جدید عراق نیز دیدار کرد و به گزارش ایرنا، با بیان این که داعش نه تنها برای یک کشور، بلکه برای تمام منطقه خطرناک است، گفت «ما معتقدیم اکنون نیازمند همکاری منطقه‌ای برای مبارزه با تروریسم هستیم و برای این منظور گفتگوهایی را نیز آغاز کرده‌ایم.»
در گزارش ایرنا توضیح بیشتری از آقای ظریف در زمینه گفتگوهای منطقه‌ای مورد اشاره ارائه نشده است.
وزیر امور خارجه ایران همچنین با سلیم الجبوری رئیس پارلمان عراق، عمار حکیم رئیس مجلس اعلای عراق و ابراهیم جعفری رئیس ائتلاف ملی عراق دیدار و گفتگو کرد. وی همچنین قرار است روز دوشنبه با آیت‌الله علی سیستانی از مراجع برجسته شیعه در عراق ملاقات کند.