خبرگزاری رویترز روز دوشنبه گزارشی تحلیلی درباره افزایش فشار بر کردها به موازات گسترش اعتراضات پرداخته است.
در این گزارش آمده است که با کشته‌شدن مهسا (ژینا) امینی، دختر کُرد ٢٢ ساله اهل سقز، شهرهای عمدتا کردنشین واقع در شمال غرب و غرب ایران صحنه تظاهرات بسیار شدیدی علیه حاکمیت جمهوری اسلامی بوده‌اند.
به گزارش هه‌نگاو، طی سه روز اخیر پنج شهروند کُرد معترض به جمهوری اسلامی کشته شده و نزدیک به ۱۵۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
گروه‌های مدافع حقوق بشر طی سال‌های گذشته بارها دولت ایران را به سرکوب مضاعف کُردها متهم کرده‌اند، اما جمهوری اسلامی این اتهامات را همواره رد کرده است.
دولت ایران گروه‌ها و احزاب کُرد مخالف خود را از عوامل تحریک مردم به تظاهرات دانسته و حملات پهپادی و موشکی مرگباری علیه مواضع آنها در کردستان عراق کرده است.
همزمان، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی اقدام به سرکوب شدید اعتراضات در مناطق عمدتا کردنشین کرده و علاوه بر کشتن تعدادی از تظاهرکنندگان، چندین تن از فعالان کُرد را بازداشت و به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم کرده‌اند.
تاریخچه
کُردها در جغرافیایی کوهستانی زندگی می‌کنند که عمده آن در چهار کشور ایران، ترکیه، عراق، و سوریه قرار دارد. کُردهای ایران، مانند هم‌تباران خود در دیگر کشورها، اکثرا سنی‌مذهب هستند و این مساله آنها را به اقلیتی مذهبی در کشور غالبا شیعه ایران تبدیل کرده است. البته بخش چشمگیری از کُردهای ایران شیعه و همچنین یارسان (اهل حق) هستند.
نخستین جرقه‌های ملی‌گرایی کُردی در دهه ١٨٩٠ میلادی و با تضعیف امپراتوری عثمانی زده شد. پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و امضای معاهده سور، به کُردهای عثمانی (مناطق کردنشین ترکیه، عراق، و سوریه امروزی) وعده تشکیل یک دولت کُردی داده شد. اما با به قدرت رسیدن ترک‌های جوان و تشکیل دولت مدرن ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک، معاهده سور فسخ و با معاهده دیگری به نام لوزان جایگزین شد که طبق آن کردستان عثمانی میان سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه تقسیم شد.
در سال ۱۹۴۶، جمهوری خودمختار کردستان به رهبری قاضی محمد در بخشی از مناطق کردنشین ایران به مرکزیت مهاباد و همجوار با ترکیه و عراق تشکیل شد که یکسال بعد و با ورود ارتش شاهنشاهی برچیده شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ١٩٧٩، تلاش دوباره کُردها عمدتا به سرکردگی دو حزب دموکرات کردستان ایران و کومەلە برای کنترل مناطق خود با لشکرکشی و سرکوب شدید نیروهای مسلح ایرانی همراه شد.
در سال ۲۰۰۴ نیز حزب حیات آزاد کردستان، «پژاک»، اعلام موجودیت کرد و از آن زمان درگیری‌های کم وبیش شدیدی با نیروهای مسلح جمهوری اسلامی داشته است.
ایالات متحده «پژاک» را سازمانی تروریستی می‌داند. سپاه پاسداران نیز در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا قرار دارد.
جامعه
کُردهای ایران که عمدتا در چهار استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، و ایلام ساکن هستند حدود ٨ تا ١٠ میلیون نفر یعنی نزدیک به ١٠ درصد کل جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند.
طبق گزارش‌های متعدد سازمان‌های حقوق بشری، کُردها همانند دیگر اقلیت‌های قومی و مذهبی با ظلم مضاعف هیئت حاکمه جمهوری اسلامی روبرو بوده‌اند.
جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، در سال ٢٠١٩ گزارشی درباره وضعیت حقوق بشر در ایران ارائه کرد که طبق آن زندانیان سیاسی کُرد حدود نصف زندانیان سیاسی در کل ایران را تشکیل می‌دهند.
همچنین به گزارش عفو بین‌الملل، کُردهای ایران از تبعیض شدید رنج می‌برند و «حقوق اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی» و همچنین «مطالبات اقتصادی» آنها با سرکوب شدید مواجه شده است.