مقاله‌ای از گلنار متولی و لادن ناصری برای بلومبرگ
تلاش ها برای شکست توافق هسته ای ایران در واشنگتن فروکش می کند اما در تهران تازه بالا گرفته است.
تحول مهم حمایت حسین شریعتمداری، مدیر مسول کیهان، از تلاش ها برای ناکام گذاشتن توافق است. شریعتمداری بیش از دو دهه پیش از سوی علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، با وظیفه «هدایت افکار، تبیین حقایق و دفاع در برابر تهاجم بیگانگان» نماینده ولی فقیه در کیهان معرفی شد.
شریعتمداری می گوید او و یاران تندروی او در مجلس شورای اسلامی ایران دقیقا در مخالفت با توافق هسته ای ایران با ایالات متحده و پنج قدرت دیگر جهان به همان وظایف عمل می کنند. استدلال آنها دقیقا همان استدلال مخالفان توافق در آمریکا است: طرف مقابل قابل اعتماد نیست. شریعتمداری می گوید آنچه آمریکا می خواهد، زوال جمهوری اسلامی از طریق فتح نظامی یا استعمار تجاری است.
حسین شریعتمداری در مصاحبه ای یک ساعته در دفترش در نزدیکی ساختمان تازه بازگشایی شده سفارت بریتانیا می گوید: «آمریکایی‌ها بر خلاف آنچه که اعلام می‌کنند، به هیچ‌وجه نگران تولید سلاح هسته‌ای از جانب ما نیستند، زیرا می‌دانند ما آن را به لحاظ اعتقاداتمان حرام می‌دانیم.»
«استراتژی بزرگ»
دیدگاه شریعتمداری ۶۸ ساله از سوی بسیاری از ایرانیان نظر نیابتی خامنه ای تلقی می شود، که سخنگو ندارد. آقای شریعتمداری می گوید آخرین بار در مراسم نماز در مرداد ماه با رهبر جمهوری اسلامی صحبت کرده است و این باور عمومی را رد می کند. وی می گوید آقای خامنه ای همان دیدگاه هایی را در میان عموم مطرح می کند که در خلوت خصوصی بر آن تاکید دارد. رهبر جمهوری اسلامی ایران علنا از توافق هسته ای حمایت نکرده است.
علی واعظ پژوهشگر ارشد امور ایران در گروه بین المللی بحران می گوید، خامنه ای با اتخاذ موضعی مبهم نسبت به توافق و تشویق مجلس به ورود به بررسی آن خود را از پیامدهای سیاسی این بازی پر مخاطره حفظ می کند: «اجماع نخبگان حول حل بحران هسته ای کامل به نظر می رسد و از استراتژی بزرگ ایران هم که هدفش پرهیز از مقصر شناخته نشدن ایران به عنوان مسول شکست بالقوه است همین برداشت می شود.»
«شیطان بزرگ»
هفته گذشته شاهد این تاکتیک بودیم. در حالی که باراک اوباما رییس جمهوری ایالات متحده در میانه برداشتن بزرگترین مانع تصویب توافق هسته ای در مجلس سنای آمریکا بود، خامنه ای بر گمانه زنی ها بر سر این که توافق به بهبود روابط کشورش با آمریکا منجر می شود، آب سردی ریخت. او گفت آمریکا همچنان «شیطان بزرگ» خواهد ماند و حملات لفظی اش علیه اسراییل، نزدیکترین متحد آمریکا در منطقه، را از سر گرفت و پیش بینی کرد «رژیم صهیونیستی» تا ۲۵ سال دیگر وجود نخواهد داشت.
ایران پیش از تحریم ها دومین تولید کنند بزرگ نفت اوپک بود و چشم انداز رفع تحریم ها به کاهش بهای نفت به پایین ترین سطح در شش سال گذشته کمک کرد.
خامنه ای ۷۶ ساله ممکن است به سمت حمایت از توافق متمایل می شود، اما افرادی چون شریعتمداری از ابهامات در موضع او به عنوان روزنه ای هر چند کوچک برای خارج کردن توافق از مسیر استفاده می کنند. نظرسنجی ها در ایران از حمایت دو سوم افکار عمومی از توافق حکایت دارد. اهداف حسن روحانی رییس جمهوری ایران برای رسیدن به نرخ رشد اقتصادی ۴ درصدی در سال آینده و کاهش نرخ بیکاری ۲۰ درصدی در میان جوانان، بستگی به لغو تحریم ها دارد و با دشواری هایی روبرو است.
شریعتمداری ممکن است یکی از پر سر و صداترین ها باشد. علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی می گوید، حتی انتظار فراز و نشیب های بیشتر از واشنگتن را در تهران دارد. جمهوریخواهان در کنگره آمریکا به مخالفت با توافق برخاستند و تمام شانزده جمهوریخواه کاندیدای انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری آمریکا آن را محکوم کردند. تصویب چنین توافق بین المللی در سیستم پارلمانی دینی ایران چند مورد پیشینه دارد از این رو این روند مباحثات حصول نتیجه را به تاخیر می اندازد.
«مجاری قانونی»
همه اتفاق نظر دارند که آیت الله خامنه ای حرف آخر را می زند، اما رهبر جمهوری اسلامی می خواهد توافق از «مجاری قانونی» عبور کند؛ این می تواند مجلس مورد علاقه شریعتمداری و قانونگذاران باشد، یا ۱۳ عضو شورای عالی امنیت ملی که سیاست های دفاعی را تعیین می کنند و مسیری است که حسن روحانی - رییس شورا - آن را ترجیح می دهد.
آقای روحانی اخیرا در نشستی گفت: «عده ای روی کلمات این توافق پر افتخار، که من بعدها راجع به آن صحبت خواهم کرد، بحث می کنند و اجازه نخواهم داد یک عده افراطی امید ملت را ناامید کنند.»
به هر شکل، کمیسیون ویژه بررسی برجام (برنامه جامع اقدام مشترک یا همان توافق جامع اتمی وین) در مجلس تشکیل شد و به گفته لاریجانی نتیجه گیری خودش را طی چند هفته به هیات رییسه مجلس خواهد فرستاد.
«داعش»
حتی اگر خامنه ای دست آخر توافق را تایید کند، مباحثات به اتمام نمی رسد. شریعتمداری می گوید از تصویب یک قانون برای تمایز قائل شدن میان سرمایه‌گذاران اهل کشورهای تحریم‌کننده ایران و کشورهای بی‌طرف حمایت می‌کند.
حسین شریعتمداری که پیش از انقلاب زندانی سیاسی بود، می گوید ایران بر سر هیچ چیز از جمله داعش با آمریکا مصالحه نخواهد کرد: «چگونه می‌توانیم بر سر داعش با آمریکا همکاری کنیم وقتی که آمریکا خود داعش را ایجاد کرده است؟ وقتی آمریکایی‌ها بر سر میز مذاکره می‌نشینند، به میز نگاه می‌کنند اما آنچه واقعا مدنظر و مورد توجه آنها است، یمن، لبنان، سرزمین های فلسطینی و عراق است. ما اجازه نخواهیم داد که روند حمایت مان از گروه‌های مقاومت که در برابر اسراییل ایستاده‌اند، متوقف شود.»
