این روزها فیلی‌باستر بیش از هر زمان دیگری در اخبار و تحلیل‌ها شنیده می‌شود و اشاره به امکان مذاکرات طولانی و بی‌وقفه دارد که می‌تواند از سوی سناتورهای دموکرات مجلس ایالات متحده به کار گرفته شود. در این صورت دموکرات‌ها آن قدر مذاکرات را ادامه می‌دهند تا فرصت رای‌گیری درباره توافق هسته‌ای با ایران از دست برود.
روش قانونی فیلی‌باستر منحصر به مجلس آمریکا نیست و در کشورهای دیگر هم سابقه داشته است. از جمله در ایران که یک فیلی‌باستر معروف و تاریخی در راه ملی شدن صنعت نفت صورت گرفته است.
ماجرا به «قرارداد الحاقی» در تیر ماه ۱۳۲۸ برمی‌گردد که بین دولت ایران و شرکت نفت انگلیس و ایران امضا شد. این قرارداد به نام طرفین مذاکره کننده آن یعنی نویل گس و عباس‌قلی گلشائیان٬ وزیر دارایی ایران به قرارداد گس-گلشائیان معروف شد و به نظر می‌رسید که برای تصویب در مجلس پانزدهم شورای ملی مشکل چندانی نداشته باشد. پس با قید یک فوریت به مجلس فرستاده شد تا در روزهای پایانی عمر مجلس به تصویب برسد. اقلیت مجلس از ۲۷ تیر ماه آن سال تا ششم مرداد ماه با نطق‌های طولانی موفق شدند تا مانع از تصویب قرارداد الحاقی بشوند. همین موضوع زمینه‌ساز ملی شدن صنعت نفت در سال‌های آینده شد. نقش اصلی فیلی‌باستر مجلس پانزدهم برعهده حسین مکی بود.
حسین مکی و فیلی‌باستر مجلس پانزدهم
حسین مکی زاده میبد یزد به سال ۱۲۹۰ بود و در مجلس پانزدهم به نمایندگی از اراک حضور داشت. او از نزدیکان مورد اعتماد احمد قوام بود اما از مجلس شانزدهم به جبهه ملی پیوست و از چهره‌های شاخص و اصلی ملی کردن صنعت نفت ایران بود. این همکار و مشاور معتمد مصدق خیلی زود با او دچار مشکل شد تا جایی که در زمان وقوع کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ در زمره مخالفان نخست‌وزیر قرار داشت.
وقتی قرارداد الحاقی به مجلس ارسال شد٬ ریاست دولت با محمد ساعد بود. او که خود نماینده مجلس پانزدهم بود از پاییز ۱۳۲۷ به نخست وزیری رسیده بود و عجله داشت تا هرچه زودتر قرارداد را به مرحله اجرا برساند.
اقلیت مجلس با حضور چهره‌هایی مانند مظفر بقائی٬ نماینده کرمان؛ محمدابراهیم امیرتیمور٬ نماینده مشهد؛ ابوالحسن حائری‌زاده٬ نماینده سبزوار؛ عبدالله معظمی٬ نماینده گلپایگان؛ عبدالقدیر آزاد٬ نماینده سبزوار امیدی به رد شدن این لایحه نداشتند پس تلاش کردند تا با طرح مسائلی مانند استیضاح دولت کار بررسی را به تعویق بیندازند. در این بین حسین مکی تلاش فراوانی نشان داد و با چند سخنرانی طولانی مدت تاثیرگذارترین چهره در فیلی‌باستر بود.
او و حائری زاده از دقایق اولیه روز اول مرداد به مجلس آمدند و شب را در مجلس گذراندند تا وقت نطق بگیرند. روز دوم مرداد هیات رئیسه و نمایندگان به فکر می‌افتند تا با یک رای‌گیری چاره‌ای برای پایان دادن به نطق‌ها پیدا کنند. اما دفاعیات معظمی و جمله معروف او که «بدبخت‌ترین ملت٬ ملتى است كه اراده خودش را در موقع اظهار‌نظر از دست بدهد و بزرگان قوم مثل یك مرده در روى صندلی‌ها بنشینند» این چاره را هم نقش برآب کرد.
مکی درجلسه صبح روز سوم مرداد پشت تریبون رفت و عنوان کرد که «من از پشت این تریبون پائین نمی‌روم مگر این كه من را با گلوله پائین ببرید» و تمام جلسه حدودا سه ساعته شب را هم نطق کرد.
نطق‌های طولانی مکی دولت و اکثریت مجلس را کلافه کرد و به رضا حکمت(سردار فاخر) رئیس مجلس فشار آوردند تا مانع ادامه مذاکرات شود. کار به آنجا کشید که مکی روز چهارم مرداد قول داد کیفش را تحویل بدهد و فقط از روی کاغذهایی که در دست دارد٬ نطق کند! اما همان نطق هم بیش از پنج ساعت و نیم طول کشید تا مجلس تنفس اعلام کند و همان شب با این که شب عید فطر بود٬ دوباره جلسه دیگری برگزار شود.
در آن جلسه امیر‌حسین ایلخان٬ نائب رئیس مجلس اعتراض کرد: «البته تصدیق می‌فرمایید مطابق آئین‌نامه یك نماینده‌ای می‌تواند صحبت كند و برای این كه ثابت بشود كه در مجلس ایران آزادى نطق به قدری است كه هر كس هرچه می‌خواهد می‌تواند بگوید و در نطق ایشان كاملًا آزاد هستند. علیهذا آقاى مكى الان خودشان هم اگر انصاف دهند پنج روز تمام است٬ چهار روز است اوقات مجلس به نطق ایشان برگذار شده است و حال آن كه رفقاى ایشان اكثریت مجلس هم حق نطق و بیان دارند. مخصوصاً در این موقع كه مجلس خیلى وقت كم دارد همه از آقاى مكى به طور دوستانه تقاضا دارند كه به نطق خودشان خاتمه بدهند. چون نطق و بیان هر چه هم باشد این در ظرف یك ساعت دو ساعت تمام مطالب را می‌شود گفت. یك وقت مقصود طول كلام دادن است این به صلاح مجلس و صلاح یك نماینده و‌طن‌پرست مثل ایشان نیست.»
اما مکی و بقایی جلسه شبانه را هم با نطق‌های طولانی خود به پایان بردند و آخرین جلسه مجلس در روز ششم مرداد ماه بدون پرداختن به موضوع قرارداد برگزار شد.
نطق هفت ساعته محمد درخشش
نطق‌های حسین مکی٬ تنها نطق‌های طولانی تاریخ مجلس در ایران نبوده است اما از آن جایی که به نتیجه منجر شد و از تصویب یک قرارداد مهم جلوگیری کرد٬ بیشتر از سایرین در ذهن مانده است. یکی دیگر از نطق‌های معروف طولانی مربوط به محمد درخشش علیه «قرارداد کنسرسیوم» (قرارداد موسوم به امینی-پیج) است.
این قرارداد که بین دولت علی امینی و کنسرسیوم نفت در سال ۱۳۳۳ امضا شد٬ عملا با ملی شدن صنعت نفت ایران در تضاد بود.
محمد درخشش که نماینده تهران در هیجدهمین دوره مجلس شورای ملی بود ۷ ساعت علیه این قرارداد نطق کرد اما این قرارداد تنها ۵ رای مخالف گرفت و با اکثریت آرا در ۲۹ مهر ۱۳۳۳ تصویب شد.