اجازه مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای؛ خط قرمزی که جنجال آفرید

تنش لفظی بین مهدی کوچک زاده نماینده اصولگرای مجلس و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران - ۳ خرداد ۱۳۹۴

بحث بر سر دادن اجازه به بازرسان بین‌المللی برای بازدید از مراکز غیرهسته‌ای و مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران، با ورود دفتر محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهوری پیشین، ابعاد تازه‌ای پیدا کرد.

یک روز پس از آن که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد اجازه بازرسی از مراکز غیرهسته‌ای و مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای در دولت قبل نیز صادر شده بود، دفتر احمدی‌نژاد این موضوع را تکذیب کرد.

دفتر رئیس جمهوری پیشین ایران روز سه‌شنبه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد «ادعای آقای ظریف مبنی بر اجازه‌ دولت قبل به انجام مصاحبه ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دانشمندان هسته‌ای ایران، کذب محض است.»

این در حالی است که خبرگزاری ایسنا در روز سه‌شنبه، بخش‌هایی از گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را منتشر کرد که در آن تایید شده بود ماموران آژانس در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد نیز از مکان‌های غیرهسته‌ای، مانند تاسیسات پارچین و دانشگاه‌های فنی، بازدید کرده و با دانشمندان و دست‌اندرکاران پروژه‌های هسته‌ای ایران مصاحبه کرده‌ بودند.

به دنبال آن، روابط عمومی وزارت امور خارجه ایران نیز ادعای دفتر احمدی‌نژاد را مبنی بر اجازه ندادن دولت قبل به انجام مصاحبه ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دانشمندان هسته‌ای ایران، نشر اکاذیب دانست و آن را «قابل پیگیری حقوقی» دانست.

آغازگر کشمش‌ها بر سر دسترسی به دانشمندان هسته‌ای و مکان‌های نظامی اما، سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی ایران بود.

آیت الله علی خامنه‌ای در سخنانی در دانشگاه افسری امام حسین در جمع گروهی از فرماندهان نظامی ایران، کشورهای غربی را متهم به «زورگویی و زیاده‌خواهی» کرد و گفت، یک نمونه از زیاده‌خواهی‌های طرف مقابل در مذاکرات هسته‌ای بوده که خواستار بازرسی از مراکز نظامی و گفتگو با دانشمندان و محققان ایرانی شده است؛ اما او «مطلقا» اجازه این کار را نخواهد داد.

این در حالی است که بر اساس تفاهم ایران و قدرت‌های جهانی در مذاکرات هسته‌ای، تهران قرار است پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا کند. اجرای پروتکل الحاقی، بازرسی از تاسیسات هسته‌ای کشورها را تسهیل کرده و همچنین امکان دسترسی به مراکز مشکوکی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ارائه شواهد و مدارک خواستار بازدید از آنها می‌شود را فراهم می‌کند.

در پی سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای، مجلس شورای اسلامی وزیر امور خارجه و معاون او را برای ادای توضیح درباره این بخش از تفاهم با غرب احضار کرد.

به نظر بسیاری از نمایندگان مجلس، توضیحات مقامات دولتی در جلسه غیرعلنی روز یکشنبه سوم خرداد، قانع کننده آمد، اما در پایان جلسه بود که مهدی کوچک‌زاده نماینده اصولگرای تهران، به بحث با ظریف بر سر موضوع امتیازاتی که ایران به طرف غربی برای تفاهم هسته‌ای داده است پرداخت.

بحث این دو چنان بالا گرفت که مجلس به تنش کشیده شد و برخی از نمایندگان، ظریف را از جلسه بیرون بردند. درگیری لفظی کوچک‌زاده و ظریف اگرچه پایان گرفت، اما بحث بر سر دادن اجازه به بازرسان برای مصاحبه با دانشمندان ایرانی را به رسانه‌ها کشاند.

در حالی که حمید رسایی، دیگر نماینده اصولگرای مجلس، توضیحات عراقچی درباره نحوه بازرسی از مراکز غیرهسته‌ای را «کودکانه» خواند، عراقچی در یک برنامه تلویزیونی همان توضیحات را تکرار کرد. به گفته او، ایران می‌تواند بازرسان آژانس را «چشم بسته» به مراکز نظامی ببرد، بازرسان نیز تنها دستمال‌های بخصوصی را روی برخی مکانها و تجهیزات می‌کشند، تا مطمئن شوند اثری از اورانیوم در آنجا نیست.

در عین حال، منتقدان عملکرد دولت در مذاکرات هسته‌ای، که اکثرا از طیف جبهه پایداری، نزدیک به احمدی‌نژاد و سعید جلیلی مذاکره کننده ارشد ایران در دولت پیشین، هستند، همچنان دولت را متهم می کنند که در مذاکرات اخیر از خط قرمزهای تعیین شده رهبری عبور کرده است.

همین موضوع وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی و سرپرست هیئت مذاکره کننده هسته‌ای ایران را بر آن داشت تا روز دوشنبه چهارم خرداد ماه، اعلام کند که اجازه مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای و بازرسی از اماکن نظامی در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز داده شده بود.

وزارت امور خارجه ایران، پس از تکذیب این موضوع توسط دفتر احمدی‌نژاد نیز کوتاه نیامد و ادعای این دفتر مبنی بر ندادن چنین اجازه‌ای در آن سالها را «نشر اکاذیب» خواند؛ چرا که بنا بر اطلاعیه وزارت امور خارجه، واقعیت در این موضوع، در گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان‌های دولتی ایران منعکس شده است.

به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به پایان مهلت دستیابی به توافق هسته‌ای، حساسیت‌ منتقدان دولت ایران روز به روز به جزئیات این توافق بیشتر می‌شود، چنانکه درز هر بخش از اطلاعات پیش نویس توافق، می‌تواند فضای سیاسی را آبستن تنش و جنجال کند، حتی اگر حسن روحانی رئیس جمهوری کنونی ایران، این منتقدان را «اقلیتی کوچک با بلندگوهای بزرگ» بخواند.