بخش اول: نگاهی کلی
بسیاری از اقتصاددانان عملکرد اقتصادی دولت احمدی نژاد را بدترین عملکرد دولت در تاریخ ۳۴ ساله جمهوری اسلامی عنوان کرده اند. احمدی نژاد پیروی از سیاست اقتصادی پیشنهادی آیت الله خمینی را برای خود افتخار می داند و می گوید: «خدا را سپاسگزارم که هرگز از اقتصاد، که وسیله ای برای تسلط غرب است، هیچ چیز نمیدانم.»
آیت الله خمینی در ۱۷ شهریور ۱۳۵۸ در جمع کارکنان رادیو گفت: «اینها (اقتصاددانان) انسان را حیوان می دانند. حیوان هم همه چیزش فدای اقتصادش است. زیر بنای همه چیزش، الاغ هم زیر بنای همه چیزش اقتصادش است.»
آیت الله خمینی با این رهنمود، جایگاه اقتصاد را در اداره کشور در مرتبه پایینی قرار داد، و به عنوان بنیان گذار جمهوری اسلامی، آنهائی را که انتظار داشتند که دولت انقلابی بر رونق اقتصادی بیفزاید، شدیداً مورد سرزنش و انتقاد قرار داد.
آقای احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه شانزدهم اردیبهشت ۱۳۸۷، در جریان سفر استانی خود به مشهد، در جمع طلاب و روحانیون، گفت امام زمان در مدیریت و اقدامات وی و دولتش نقش داشته است.
وی در سال ۱۳۸۴ سازمان برنامه و بودجه ایران را منحل کرد. این سازمان وظیفه تعیین و برنامه ریزی استراتژیک دراز مدت کشور را بر عهده داشت. آقای احمدی نژاد سازمان برنامه و بودجه را یک سازمان آمریکائی خواند که عامل بسیاری از مصیبت های اقتصادی کشور بوده است. احمدی نژاد وجود سازمان برنامه را اتلاف وقت و پول خواند، و خود را مسئول بودجه و برنامه های اقتصادی کشور اعلام کرد.
در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، ایران، با وجود منابع عظیم نفت و دارا بودن ۱۵٪ از کل منابع گاز جهان، به دلیل عدم سرمایه گذاری در ساخت پالایشگاه های جدید، و عدم رسیدگی به پالایشگاه های موجود، و پائین آمدن کارائی آنها مجبور شد برای مصرف داخلی اش، بنزین را با قیمتی بسیار کلان از خارج وارد کند.
علیرغم افزایش صدها میلیاردی درآمد نفت در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد، او نتوانست از اين درآمد هنگفت برای مقابله با مشکلات گسترده و فزاینده اقتصادی کشور استفاده کند. در عوض میلیاردها دلار صرف پشتیبانی از برنامه هائی کرد که باعث مشکلات اقتصادی بیشتر برای مردم شد.
یکی از اين برنامه های بازدیدهای استانی آقای احمدی نژاد و دادن پول نقد به عنوان یارانه به مردم و عمدتاً به روستائیان است، که اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری پیشین، آن را يک اقتصاد اعانه ای توصیف کرده که هر شهروندی را به گدایی میکشاند.
برنامه های اقتصادی احمدی نژاد در دروه ریاست جمهوریش، به رهبران سپاه پاسداران اجازه داد تا با استفاده از موقعیت خود، کنترل صنایع مادر و تجارت خارجی کشور را در دست بگیرند.
سالهاست که رهبران جمهوری اسلامی ایران، به ویژه احمدی نژاد، تحریمهای غرب را عامل مشکلات و نارسائیهای عمده اقتصادی ایران قلمداد کرده اند، که – به گفته اقتصاد دانان - تاکنون تأثیر چندانی بر روی اقتصاد ایران نداشته. یکی از تحریم های عمده قصد جلوگیری از خرید نفت ایران بوده که هیچگاه بطور کامل اجرا نشد و فروش نفت ایران را با مشکل عمده ای مواجه نساخت. کمبود صادرات نفت ایران عمدتآً ناشی از مشکلات ساختاری و کمبود سرمایه گذاریهای خارجی و داخلی در اين صنعت است. علاوه بر اینکه از آغاز تحریم، حدود ۲۰ کشور اجازه داشتند از ایران نفت خریداری کنند، اخیراً نیز جان کری وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد که ژاپن و ده کشور دیگر اروپائی، یعنی بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، یونان، اسپانیا، هلند، بلژیک، جمهوری چک و لهستان، میتوانند از ایران نفت خریداری کنند بدون آنکه در لیست سیاه این کشور قرار گیرند. او همچنین گفت که به کنگره آمریکا خواهد گفت که شرکت مالی و بانکهای اين کشورها نیز می توانند با جمهوری اسلامی ایران دادوستد داشته باشند.
اگرچه آیت الله خامنه ای و آقای احمدی نژاد تحریم ها را «کاغذ پاره ای بی ارزش» خوانده اند، اما واقعیت این است که با برداشتن تحریم ها مشکلات اقتصادی کشور از بین نخواهد رفت. زیرا تحریم ها را نمی توان عامل اصلی مشکلات اقتصادی ایران دانست. این مشکلات عمدتاً از ندانم کاری، ضعف و یا سوء مدیریت، و بی اعتقادی به رونق اقتصادی ناشی میشوند.
در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد، واردات بی رویه کالاهای مصرفی با اتکاء به دلارهای نفتی، خالی کردن صندوق ذخیره ارزی، اقتصاد ایران را دچار بیماری ای کرده است که در اصطلاح آن را «هلندی» می نامند. «بیماری هلندی» تلاش میکند تا رابطهٔ بین بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و رکود در بخش صنعت را توضیح دهد.
برخی از آمارهای دولتی نشان می دهدکه اشتغال زائی در دولت احمدی نژاد نسبت به دوره خاتمی به شدت کاهش یافته است. رشد اقتصادی ایران در سال گذشته نزدیک به صفر بود که با توجه به وضعیت اقتصادی کنونی، پیش بینی می شود که در پایان ریاست جمهوری احمدی نژاد رشد اقتصادی کشور به زیر صفر سرازیر شود.
و اما ارزش سهام در بازارهای بورس ایران اخیراً به شدت بالا رفته و ارزش شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران می رود تا از مرز ۴۵ هزار بگذرد، اگرچه به گفته بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، سقوط ریال و تورم شدید عامل مهم رشد یکباره شاخص های بورس سهام تهران بوده است.
محمود احمدی نژاد زمانی پست ریاست جمهوری را ترک میکند که بحران ارزی، بیکاری، تورم و گرانی، فقر، شکاف طبقاتی، فرار مغزها، تحریم، سرکوب، و فساد، به ویژه در بانک مرکزی، بزرگترین سازمان مالی کشور، به اوج رسیده است.
بسیاری از اقتصاددانان عملکرد اقتصادی دولت احمدی نژاد را بدترین عملکرد دولت در تاریخ ۳۴ ساله جمهوری اسلامی عنوان کرده اند. احمدی نژاد پیروی از سیاست اقتصادی پیشنهادی آیت الله خمینی را برای خود افتخار می داند و می گوید: «خدا را سپاسگزارم که هرگز از اقتصاد، که وسیله ای برای تسلط غرب است، هیچ چیز نمیدانم.»
آیت الله خمینی در ۱۷ شهریور ۱۳۵۸ در جمع کارکنان رادیو گفت: «اینها (اقتصاددانان) انسان را حیوان می دانند. حیوان هم همه چیزش فدای اقتصادش است. زیر بنای همه چیزش، الاغ هم زیر بنای همه چیزش اقتصادش است.»
آیت الله خمینی با این رهنمود، جایگاه اقتصاد را در اداره کشور در مرتبه پایینی قرار داد، و به عنوان بنیان گذار جمهوری اسلامی، آنهائی را که انتظار داشتند که دولت انقلابی بر رونق اقتصادی بیفزاید، شدیداً مورد سرزنش و انتقاد قرار داد.
آقای احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه شانزدهم اردیبهشت ۱۳۸۷، در جریان سفر استانی خود به مشهد، در جمع طلاب و روحانیون، گفت امام زمان در مدیریت و اقدامات وی و دولتش نقش داشته است.
وی در سال ۱۳۸۴ سازمان برنامه و بودجه ایران را منحل کرد. این سازمان وظیفه تعیین و برنامه ریزی استراتژیک دراز مدت کشور را بر عهده داشت. آقای احمدی نژاد سازمان برنامه و بودجه را یک سازمان آمریکائی خواند که عامل بسیاری از مصیبت های اقتصادی کشور بوده است. احمدی نژاد وجود سازمان برنامه را اتلاف وقت و پول خواند، و خود را مسئول بودجه و برنامه های اقتصادی کشور اعلام کرد.
در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، ایران، با وجود منابع عظیم نفت و دارا بودن ۱۵٪ از کل منابع گاز جهان، به دلیل عدم سرمایه گذاری در ساخت پالایشگاه های جدید، و عدم رسیدگی به پالایشگاه های موجود، و پائین آمدن کارائی آنها مجبور شد برای مصرف داخلی اش، بنزین را با قیمتی بسیار کلان از خارج وارد کند.
علیرغم افزایش صدها میلیاردی درآمد نفت در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد، او نتوانست از اين درآمد هنگفت برای مقابله با مشکلات گسترده و فزاینده اقتصادی کشور استفاده کند. در عوض میلیاردها دلار صرف پشتیبانی از برنامه هائی کرد که باعث مشکلات اقتصادی بیشتر برای مردم شد.
یکی از اين برنامه های بازدیدهای استانی آقای احمدی نژاد و دادن پول نقد به عنوان یارانه به مردم و عمدتاً به روستائیان است، که اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری پیشین، آن را يک اقتصاد اعانه ای توصیف کرده که هر شهروندی را به گدایی میکشاند.
برنامه های اقتصادی احمدی نژاد در دروه ریاست جمهوریش، به رهبران سپاه پاسداران اجازه داد تا با استفاده از موقعیت خود، کنترل صنایع مادر و تجارت خارجی کشور را در دست بگیرند.
سالهاست که رهبران جمهوری اسلامی ایران، به ویژه احمدی نژاد، تحریمهای غرب را عامل مشکلات و نارسائیهای عمده اقتصادی ایران قلمداد کرده اند، که – به گفته اقتصاد دانان - تاکنون تأثیر چندانی بر روی اقتصاد ایران نداشته. یکی از تحریم های عمده قصد جلوگیری از خرید نفت ایران بوده که هیچگاه بطور کامل اجرا نشد و فروش نفت ایران را با مشکل عمده ای مواجه نساخت. کمبود صادرات نفت ایران عمدتآً ناشی از مشکلات ساختاری و کمبود سرمایه گذاریهای خارجی و داخلی در اين صنعت است. علاوه بر اینکه از آغاز تحریم، حدود ۲۰ کشور اجازه داشتند از ایران نفت خریداری کنند، اخیراً نیز جان کری وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد که ژاپن و ده کشور دیگر اروپائی، یعنی بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، یونان، اسپانیا، هلند، بلژیک، جمهوری چک و لهستان، میتوانند از ایران نفت خریداری کنند بدون آنکه در لیست سیاه این کشور قرار گیرند. او همچنین گفت که به کنگره آمریکا خواهد گفت که شرکت مالی و بانکهای اين کشورها نیز می توانند با جمهوری اسلامی ایران دادوستد داشته باشند.
اگرچه آیت الله خامنه ای و آقای احمدی نژاد تحریم ها را «کاغذ پاره ای بی ارزش» خوانده اند، اما واقعیت این است که با برداشتن تحریم ها مشکلات اقتصادی کشور از بین نخواهد رفت. زیرا تحریم ها را نمی توان عامل اصلی مشکلات اقتصادی ایران دانست. این مشکلات عمدتاً از ندانم کاری، ضعف و یا سوء مدیریت، و بی اعتقادی به رونق اقتصادی ناشی میشوند.
در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد، واردات بی رویه کالاهای مصرفی با اتکاء به دلارهای نفتی، خالی کردن صندوق ذخیره ارزی، اقتصاد ایران را دچار بیماری ای کرده است که در اصطلاح آن را «هلندی» می نامند. «بیماری هلندی» تلاش میکند تا رابطهٔ بین بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و رکود در بخش صنعت را توضیح دهد.
برخی از آمارهای دولتی نشان می دهدکه اشتغال زائی در دولت احمدی نژاد نسبت به دوره خاتمی به شدت کاهش یافته است. رشد اقتصادی ایران در سال گذشته نزدیک به صفر بود که با توجه به وضعیت اقتصادی کنونی، پیش بینی می شود که در پایان ریاست جمهوری احمدی نژاد رشد اقتصادی کشور به زیر صفر سرازیر شود.
و اما ارزش سهام در بازارهای بورس ایران اخیراً به شدت بالا رفته و ارزش شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران می رود تا از مرز ۴۵ هزار بگذرد، اگرچه به گفته بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، سقوط ریال و تورم شدید عامل مهم رشد یکباره شاخص های بورس سهام تهران بوده است.
محمود احمدی نژاد زمانی پست ریاست جمهوری را ترک میکند که بحران ارزی، بیکاری، تورم و گرانی، فقر، شکاف طبقاتی، فرار مغزها، تحریم، سرکوب، و فساد، به ویژه در بانک مرکزی، بزرگترین سازمان مالی کشور، به اوج رسیده است.