صدای آمریکا به مناسبت دومین سالگرد سرنگونی هواپیمای مسافربری پرواز «پی‌اس۷۵۲» اوکراین ویژه برنامه‌ای را با عنوان «پرواز ۷۵۲: چشم‌انداز حقیقت» با حضور کارشناسان تهیه و پخش کرد.
در زیر مشروح کامل مصاحبه سیامک دهقانپور با گوندوز مامدوف، معاون دادستان کل اوکراین طی سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۱ و مسئول تحقیقات جنایی سرنگونی پرواز «پی‌اس۷۵۲»، آمده است.
سیامک دهقانپور: آیا جمهوری اسلامی رسما از اوکراین عذرخواهی کرده و خانواده‌های ١١ اوکراینی کشته شده شامل خلبان‌ها و خدمه پرواز «پی‌اس۷۵۲» از حکومت ایران غرامت دریافت کرده‌اند؟
گوندوز مامدوف: پس از این تراژدی، روسای جمهوری ایران و اوکراین مکالمه‌ای تلفنی داشتند. واکنش طرف ایرانی به ابراز همدردی محدود بوده است و تا کنون خانواده قربانیان غرامتی از حکومت ایران دریافت نکرده‌اند.
تحقیقات جنایی دادستانی اوکراین در چه مرحله‌ای است؟
مامدوف: پرونده تحقیقات جنایی در اوکراین در همان روز وقوع این تراژدی بر مبنای جنایت با قصد قبلی، آسیب تعمدی منجر به مرگ، و تخلف از مقررات ایمنی ترافیک هوایی گشوده شد. با وجود این که فضای هوایی ایران متعلق به آن کشور است، بر مبنای قوانین بین‌المللی، هواپیمای اوکراینی بخشی از سرزمین اوکراین محسوب می‌شود. مرحله تحقیقات پیش از دادگاه در جریان است. ۲۶ مورد درخواست همکاری حقوقی بین‌المللی فرستاده شده است.
بیش از یک هزار اقدام اداری و تحقیقاتی انجام گرفته است، و آزمایش‌های فراگیر جرم‌شناسی در جریان است. اما هنوز کارهای زیادی در پیش رو است. چند عضو سپاه پاسداران جمهوری اسلامی به دلیل نقش‌شان در این جنایت باید تحت تحقیقات قرار گیرند.
به طور مشخص، سروان پاسدار مهدی خسروی (فرمانده سامانه تور ام وان)، ستوان‌یکم پاسدار میثم خیرالهی (اپراتور)، ستوان‌سوم پاسدار سید احمد میری (اپراتور)، ستوان‌یکم پاسدار محمدمجید اسلام‌دوست، سروان پاسدار سجاد محمدی، سرگرد پاسدار حامد مبهوت، سرتیپ دوم پاسدار ابراهیم صفایی‌کیا، سرگرد سیدمحمدجواد احمدی، سرتیپ پاسدار علی‌اکبر صیدون، سرهنگ ستاد مصطفی فراتی، یک سرباز نیروی زمینی و دیگر افراد.
آیا در نظام قضایی اوکراین پرونده ای مشابه پرونده دادگاه عالی انتاریو کانادا، که بر مبنای اقدام تروریستی تعمدی جمهوری اسلامی را محکوم کرد، وجود دارد؟
مامدوف: تحقیقات پیش از آغاز دادگاه در اوکراین احتمالات متعددی شامل اقدام تروریستی را در نظر دارد. ما این گزینه را هم از نظر دور نداشته‌ایم که این اقدام نظامی نشانه‌هایی از جنایت جنگی را دارد. روایت ایران از اشتباه اپراتور سیستم دفاع هوایی پرسش‌برانگیز است. این احتمال وجود دارد که حمله به هواپیمای اوکراینی جنایت جنگی محسوب شود. این امر در گزارش نوامبر ۲۰۲۱ «انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس۷۵۲» هم عنوان شده است. برای تعیین درست این جنایت، باید تحقیقاتی کامل از این حمله صورت گیرد.
آیا کشورهای درگیر برای اتخاذ یک اقدام حقوقی مشترک دست به کار خواهند شد؟
مامدوف: اوکراین پیشتر کشورهایی که شهروندانشان در این پرواز کشته شدند را به راه‌اندازی یک تیم تحقیقاتی مشترک دعوت کرده بود. این امر با مشارکت همه کشورها همچنان مقتضی است. ترکیب داده‌های اطلاعاتی، الکترونیک و تجسس هوایی می‌تواند موثر باشد. به نظر من تحقیقات مشترک موثرترین راه به سوی عدالت است.
ایران تا چه حد به اوکراین امکان دسترسی به اطلاعات این حمله را داده است؟
مامدوف: طرف ایرانی فقط دسترسی محدودی به نمایندگان اوکراین داد. متاسفانه نمایندگان ایران در ادامه تحقیقات با وجود مکاتبات وزارت خارجه اوکراین و مذاکرات انجام شده به بازپرسان و دادستان‌های اوکراینی امکان دسترسی به شواهد را ندادند.
اوکراین شلیک موشک روسی به هواپیمای مسافربری را پیشتر درمورد پرواز «ام‌اچ۱۷» مالزی تجربه کرده است. آن تحقیقات با پرونده پرواز «پی‌اس۷۵۲» چه تفاوتی دارد؟
مامدوف: بر خلاف پرواز «ام‌اچ۱۷»، کشور مسئول ساقط کردن پرواز «پی‌اس۷۵۲» به فوریت شناسایی شد. در مورد آن فاجعه هنوز هیچ همکاری بین‌المللی تحقیقاتی شکل نگرفته است و پرونده‌های تحقیقات جنایی در همه کشورهای قربانی گشوده نشده است. علاوه بر این، در مورد تراژدی رخ داده در ایران نیروهای مسلح رسمی کشور در آن مشارکت داشتند ولی در پرونده «ام‌اچ۱۷» گروه‌های مسلح غیرقانونی مستقر در مناطق اشغالی دونباس نقش داشتند.
کشورهای عضو در ایکائو طی سه ماه قطعنامه شدیدالحنی در محکومیت ساقط کردن پرواز «ام‌اچ۱۷» صادر کردند. آیا همین شدت عمل را در پرونده پرواز «پی‌اس۷۵۲» می‌بینید؟
مامدوف: با کوتاهی طرف ایرانی، تقریبا تنها راه قابل‌اعتماد برای تحقق عدالت، همکاری بین‌المللی کشورهای قربانی و همکاری این کشورها با نهادهای بین‌المللی است.
* انجام این مصاحبه نتیجه همکاری بخش‌های فارسی و اوکراینی صدای آمریکا است.
