روزنامه واشنگتن پست در مقالهای تحت عنوان «مشکلات متعددی که جان کری در جستجوی آتشبس در خاورمیانه با آنها روبروست» مینویسد که ایالات متحده در مناقشات اخیر در خاورمیانه با این مشکل مواجه است که در یک سوی آن یک متحد نزدیک و در دیگر سو یک «شبهدشمنی» که در لیست سیاه آمریکاست، قرار دارد.
این سخت است که میانجی باشی ولی حتی با یکی از طرفین دعوا نتوانی حرف بزنی، و این دقیقأ مشکلی بود که کری در تلاش اخیر دیپلماتیک خود در خاورمیانه آن را تجربه کرده است.
کری امیدوار بود که روز جمعه بتواند حداقل توافق طرفین را برای آتشبس یک هفتهای کسب کند تا فرصت مذاکرات گستردهتری بدست آید که احتمال جنگ دیگری را در منطقه کاهش دهد. در عوض، طرفین درگیر با یک آتشبس ۱۲ ساعته برای روز شنبه موافقت کردند؛ به نظر میرسد که پس از آن جنگ از سر گرفته خواهد شد.
اواخر روز جمعه رسانههای اسرائیلی گزارش دادند که کابینه امنیتی اسرائیل، باتفاق آرا، پیشنهاد آتشبس در شکل کنونیاش را رد کرد.
کری اعتراف به شکست تلاشها کرد، ولی وعده داد که وی و دیگر دیپلماتها برای پایان دادن به خشونتها، به مذاکره ادامه خواهند داد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از وزیر امور خارجه آمریکا گفت «شکافها بطور عمدهای کاهش یافتند، آتشبس امکانپذیر است، اگر که بتوانیم برخی موضوعات مهم که مایه نگرانی طرفین است را حل و فصل کنیم.»
دولت باراک اوباما بین وفاداری به اسرائیل و افزایش انتقادهای بینالمللی در مورد تلفات سنگین انسانی و کاربرد بیش از حد نیروی نظامی از سوی اسرائیل گیر کرده است.
اسرائیل میگوید که از غیرنظامیان محافظت میکند، در حالی که حماس از انسانها به عنوان سپر دفاعی استفاده میکند، ولی چنین ادعایی کمکی به تلاش آمریکا برای برقراری صلح نمیکند.
کری در سفر ۵ روزه به خاورمیانه با هدف برقراری آتشبس و پایان دادن به خشونتها به قاهره، اورشلیم و کرانه باختری سفر کرد و بطور دائم با همتایان قطری و ترک خود و دیگر دیپلماتهای مسلمان در تماس تلفنی بود.
وزیر خارجه آمریکا دو بار هم با رئیس سازمان اطلاعات تشکیلات خودگردان فلسطینی دیدار کرد.
انشعاب بین فلسطینیها مشکل دیگری است که یافتن راه حل برای درگیری اخیر را دشوار میکند و حماس از دیر زمان اعلام کرده است که خواهان نابودی اسرائیل است و آمریکا و اسرائیل هم حماس را به عنوان یک گروه تروریستی میدانند. از این رو مقامهای آمریکایی از تماس مستقیم با حماس منع شدهاند.
پیکارجویان وابسته به حماس، یا آنهایی که از سوی حماس حمایت میشوند از غزه برای پرتاب موشک به اسرائیل با هدف ایجاد وحشت و ترور استفاده میکنند.
آشتی دو جناح فلسطینی فتح و حماس در بهار سال جاری و از سرگیری ساختمان شهرکنشینها از سوی اسرائیل، تلاشهای گستردهتر جان کری برای حل مشکل اسرائیل و فلسطینیها را متوقف کرد. اتحاد دو جناح فلسطینی کمکی به توقف پرتاب موشک به داخل خاک اسرائیل، حتی پیش از در گیریهای اخیر نکرد.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی هم، نه توانست امتیازی از اسرائیلیها برای حماس بگیرد و نه موفق شد حماس را قانع به توقف درگیری کند.
علاوه بر اینها، مشکل دیگر به انزوا و ضعف حماس مربوط میشود. منزوی شدن و تضعیف آن گروه باعث میشود که حماس در ادامه درگیری علیه اسرائیل چیز چندانی از دست ندهد. و همچنین کاهش نفوذ مصر به عنوان رابط بین طرفین و یک شریک آمریکا بر شرایط موجود تأثیر مثبتی نخواهد گذاشت.
چنین شرایطی رسیدن به یک توافق را دشوارتر از آخرین درگیری بین آن دو میکند که در سال ۲۰۱۲ و با وساطت محمد مرسی، رئیس جمهوری وقت مصر و هیلاری کلینتون، وزیر خارجه وقت آمریکا، متوقف شد.
مرسی از پشتیبانی اخوان المسلمین برخوردار بود و نقش او در آتشبس ۲۰۱۲ به او به عنوان یک دولتمرد تازه وجهه بخشید. آن آتشبس حتی پس از برکناری مرسی توسط عبدالفتاح السیسی، فرمانده وقت ارتش مصر و رئیس جمهوری کنونی این کشور ادامه یافت.
السیسی، فعالیت اخوان المسلمین در مصر را ممنوع کرد و گذرگاه رفح بین غزه و مصر را بست.
دولت السیسی بیشر شبیه دولت مبارک است. ولی مبارک یک میانجی مطمئن در اختلافات در خاورمیانه بود و متحد نزدیک آمریکا محسوب می شد. اما، السیسی از چنان جایگاهی در دولت آمریکا برخوردار نیست. چنین حالتی کری را در وضعیت نامناسبی در برابر السیسی قرار داده است و او را ناتوان کرده تا از مصر به عنوان واسطه با پیکارجویان حماس، کمک بخواهد.
پیشنهاد طرح آتشبس از سوی مصر در هفته گذشته مورد قبول اسرائیل قرار گرفت، در حالی که حماس آن را ناکافی خواند و رد کرد. کری سعی کرد که بدون رنجش مصریها آن را اصلاح کند تا مورد قبول حماس واقع شود.
پرسش دیگر این است که آیا اسرائیل آمادگی برای متوقف کردن عملیات نظامی دارد و حماس تمایلی به توافق از خود نشان خواهد داد.
اسرائیل درخواست آمریکا درباره حملات زمینی را نادیده گرفت و توجهی به انتقادات بینالمللی در رابطه با افزایش تلفات انسانی نیز نکرد.
معلوم نیست که در کابینه امنیتی اسرائیل چه میگذرد که از قبول طرح آتشبس آمریکا سر باز میزند.
در همین حال، حماس میخواهد از فرصت بهره برداری کند. ستاره بخت این گروه از سال ۲۰۱۲ افول کرده است. مصر از حمایت حماس کنارهگیری کرده است، سوریه درگیر جنگ داخلی خود است و رابطه ایران با حماس به سردی گرائیده است. اما درگیری اخیر توجه جهانی را به هدف اصلی حماس برای پایان بخشیدن به محاصره غزه از سوی اسرائیل جلب کرده است.
در حالی که در همه جا اندکی همدردی با حماس وجود دارد، افزایش تلفات انسانی و حوادثی چون بمباران مدرسه سازمان ملل در غزه ممکن است به موضع حماس در مذاکره برای کسب امتیازات بیشتر کمک کند.