روزنامه وال استریت جورنال در گزارشی به علاقه شرکتهای نفتی و خودروسازی برای سرمایهگذاری در ایران در صورت کاهش تحریمها پرداخته و مینویسد، در حالی که یک سال پیش ممکن بود غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی، به دلیل نگرانیهای ناشی از نقض تحریمهای اقتصادی بینالمللی، بیش از یک ماه را بدون میزبانی هیاتهای بازرگانی خارجی بگذراند، این روزها، تقریباً هر روز پذیرای هیاتهایی از خاورمیانه، آسیا و آمریکای لاتین است و به پایتختهای کشورهای اروپایی سفر میکند.
شافعی در گفتگویی از دفتر کارش در تهران، که به ساختمان سفارت سابق آمریکا مشرف است، گفت «ما فضای جدیدی در داخل و نگاه تازهای از خارج داریم. توجه و علاقه خوبی به اقتصادمان احساس میکنیم.»
شرکتهایی از جمله غولهای انرژی جهان مانند توتال و شل، خودروسازی پژو سیتروئن و شرکتهای مالی دویچه بانک آلمان و رنسانس کاپیتال روسیه، در جلساتی درباره سرمایهگذاری در ایران شرکت کردهاند.
وال استریت ژورنال در این گزارش مفصل مینویسد در حالی که مذاکرات بین ایران و شش قدرت جهانی در وین در باره محدود کردن برنامه هستهای ایران وارد مراحل نهایی خود میشود، شرکتهای جهانی به جستجوی واقعیتهای فضای تجارت در ایران پرداختهاند، با شریکان بالقوه ایرانی ملاقات میکنند و در تلاش هستند درصورتی که اقتصاد ایران با پایان یافتن تحریمها از انزوا خارج شود، جایی برای خود پیدا کنند.
انگیزه آنها پدیدهای است که میتواند بزرگترین بازار در خاورمیانه باشد؛ با جمعیتی حدود ۸۰ میلیون نفر که اکثر آنها زیر ۴۰ سال، تحصیلکرده و آگاه به تکنولوژیهای نوین هستند و همینطور با ظرفیتهای انرژی داخل کشوری که چهارمین ذخایر بزرگ شناخته شده نفت و دومین ذخایر بزرگ شناخته شده گاز در جهان را داراست.
وال استریت ژورنال همچنین مینویسد ایالات متحده آمریکا و ایران در مورد همکاری برای مهار قیام سنیها در عراق گفتگو کردهاند، اما مقامها میگویند پیش از آن که توافق هستهای بدست آید، شکافهای بزرگی وجود دارد. به گفته دیپلماتها، ایران هنوز آماده نیست زیرساختهای هستهای خود را به سطحی که توافق ایجاب میکند برسانند، و شرکتها میگویند تا تحریمها لغو نشود، کاری انجام نخواهد شد. مذاکرهکنندگان هستهای گفتهاند ممکن است اگر لازم شود مهلت تعیین شده ۲۹ تیر ماه (۲۰ ژوئیه) را ۶ ماه دیگر تمدید کنند. در حال حاضر ایران به دلیل برنامهای که بطورکلی هدف آن ساخت بمب اتمی به نظر میرسد، در فهرست سیاه غرب قرار دارد.
اقتصاد ایران تحت فشار مجموعهای از تحریمهای آمریکا، سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا قرار داشته است. توافق موقت هستهای که در آذر ماه ۱۳۹۲ در ژنو بدست آمد، به آزاد شدن بیش از ۴ میلیارد دلار درآمدهای نفتی ایران، کاهش بخشی از تحریمها و افزایش علاقه سرمایه سرمایهگذاران منجر شده است. توافق بالقوه در ماه ژوئیه ممکن است تحریمهای وضع شده بر بانک مرکزی ایران را لغو کند و محدودیتها بر بخشهای مالی، انرژی و فناوری را کاهش دهد. این اقدام میتواند دست شرکتهای غربی برای پیگیری سرمایهگذاری در صنایع دارای رشد بالا، که نزدیک به یک دهه بسته بودهاند، را باز کند.
به نوشته وال استریت ژورنال انتظار میرود برخی تحریمهایی که در ارتباط با آنچه نقض حقوق بشر در ایران گفته میشود و نیز حمایت از تروریسم بینالمللی، به قوت خود باقی بمانند. شرکتهای آمریکایی هنوز با محدودیتهایی برای ورود به ایران روبرو خواهند بود، تا آن که مناسبات بین واشنگتن و تهران عادی شود.
علی امیری، شریک ایرانی شرکت سرمایهگذاری ACL Ltd، که در تهران و لندن مستقر است گفت: «علاقه به ایران در حال افزایش است و کشور ممکن است در یک نقطه عطف قرار داشته باشد.» آقای امیری که دانشآموخته دانشگاه هاروارد است همچنین گفت که تیم او بیش از ۱۰۰ میلیون دلار تعهد، بیشتر از جانب سرمایهگذاران اروپایی، برای صندوقی که بر ایران متمرکز است دارد «اما اگر توافقی در وین صورت نگیرد، همه آن ممکن است بر باد رود.»
شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران، بخشی از یک گروه اصلی بازرگانان، دیپلماتها و برنامهریزان اقتصادی است که حسن روحانی رئیس جمهوری ایران آنها را برای ادغام دوباره ایران در اقتصاد بینالمللی بسیج کرده است. آنها اقتصاددانانی با مدرک دکترا از دانشگاههای آمریکا و مدیران پیشین وال استریت را شامل میشوند.
وال استریت ژورنال می نویسد تحریمها همچنین دسترسی ایران به بانکهای جهانی را قطع کرده و درآمدهای نفتی را به نصف کاهش داده است. به گزارش صندوق بین المللی پول، سیاستهای عوامفریبانه محمود احمدینژاد رئیس جمهوری پیشین ایران، به بالا رفتن نرخ تورم، کاهش شدید نرخ برابری ارزش ریال و پائین آمدن رشد اقتصادی در سال مالی منتهی به ماه مارس ۲۰۱۳ دامن زد.
آقای روحانی به منظور رساندن این پیام که درهای ایران به روی بازرگانان باز است، دیپلماتهایی را به پایتختهای اروپایی و آسیایی فرستاد. توجه ویژه بر احیای صنعت نفت ایران متمرکز است که به ویژه در یک دهه گذشته، به دلیل کاهش سرمایهگذاری و اقدام اروپا در تحریم واردات نفت ایران، با کاهش عمیق در تولید و صادرات را روبرو بوده است.
وال استریت ژورنال در ادامه مینویسد اگر گفتگوهای جاری بیشتر در باره قرار گرفتن در موضعی به سوی لغو تحریمها باشد، شرکتهای آمریکایی، که به علت حساسیتهای سیاسی از سرمایهگذاری در ایران عقب هستند، ممکن است خود را در آخر خط ببینند.
اکبر کمیجانی، معاون بانک مرکزی ایران در این ارتباط گفت «نخستین بازندگان شرکتهای آمریکایی خواهند بود» و به علاقه اندکی که آنها تاکنون نشان دادهاند اشاره کرد.
اما بازرگانان ایرانی در تهران بطور خصوصی گفتند بسیار علاقه دارند که با سرمایهگذاران آمریکایی شریک شوند. شرکتهای روسی، چینی و ترک، که حضور بزرگی در ایران دارند، به عنوان شرکتهایی که توانایی ارائه فناوریهای پیشرفته و تولیدات باکیفیت را داشته باشند، شناخته نمیشوند.
رضا سلطانزاده، سرمایهدار تحصیلکرده ایالات متحده، در اشارهای به عادی شدن مناسبات بازرگانی بین ایران و آمریکا گفت «سرانجام رابطهای برقرار شده است.» او همچنین گفت شرکتش، «شرکت سرمایهگذاری صنایع ایران»، با صندوقهای سرمایهگذاری در بریتانیا، امارات و روسیه در باره خرید شرکتهای ایران، بویژه در بخشهای فولاد و معدن مذاکره کرده است.
تفاوت نظرها نسبت به آمریکا، در سراسر تهران مشهود است. در کنار ساختمان اتاق بازرگانی، دیوارهای سفارت سابق آمریکا با تبلیغات ضدآمریکایی تزئین شده است؛ از جمله نقشی که نمایانگر شعار «مرگ بر آمریکا» و تصویری از مجسمه آزادی با جمجمهای به جای صورت واقعی آن.
با این حال، کارکنان اتاق بازرگانی در باره تعامل دوباره با آمریکا واقعاً هیجانزده به نظر میرسند. آقای شافعی با بیان این که شرکتهای ایرانی مشتاق هستند به بهترین بازارها و فناوریهای جهان، هرکجا باشند، دسترسی پیدا کنند، گفت «ما مسلماً علاقمند هستیم با اقتصاد آمریکا رابطه داشته باشیم.»