نتایج تحقیقی توسط چند پژوهشگر ایرانی در «مجله ساینس» منتشر شده است که نشان می‌دهد پمپاژ شدید آب‌های زیرزمینی که قبلاً به طور کامل شناخته نشده بود، عامل تخریب سفره‌های زیرزمینی و فرونشست زمین در ایران است.
آنها با بررسی ماهواره‌ای با وضوح ۱۰۰ متر از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ پیامدهای اخیر استفاده از آب‌های زیرزمینی در سراسر ایران را ارزیابی کرده‌اند.
نتایج نشان می‌دهد که تقریباً ۵۶ هزار کیلومتر مربع یعنی حدود ۳.۵ درصد از مساحت کشور در معرض فرونشست زمین قرار دارد که عمدتاً به آبیاری مرتبط است.
این ارزیابی همچنین نشان داده است که ۳ هزار کیلومتر مربع از این منطقه، نرخ فرونشست بیش از ۱۰ سانتی‌متر در سال را تجربه می‌کند.
حوضه آبریز فلات مرکزی ایران، دو سوم سفره‌های آب‌های رو به کاهش کشور را در برمی‌گیرد و مناطقی هستند که با نرخ بالاتر از ۳۵ سانتی‌متر در سال فرو می‌روند.
تجزیه و تحلیل این پژوهشگران نشان می‌دهد که فرونشست زمین، ۲۶۵ شهرستان از ۴۲۹ شهرستان کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هشت شهرستان با مساحت بیش از هزار کیلومتر مربع از جمله کرمان، رفسنجان، سیرجان، مرودشت، نیشابور، بوئین زهرا، گنبدکاووس و آق‌قلا در حال فرونشست هستند.
در میان مناطقی که شدیدترین فرونشست زمین را تجربه می‌کنند، استان کرمان با نرخ فرونشست «نگران‌کننده‌ای» خودنمایی می‌کند.
رفسنجان نیز که به عنوان قطب تولید پسته ایران شناخته می‌شود، بیشترین نرخ فرونشست را با ۳۷ سانتی‌متر در سال تجربه می‌کند.
پژوهشگران می‌گویند در مناطقی که به شدت به آب‌های زیرزمینی متکی هستند، مانند تهران، رفسنجان که مرکز کشاورزی است و شهر پرجمعیت مشهد، فرونشست زمین به نگرانی و بحرانی بزرگ تبدیل شده است.
این پژوهشگران بر ضرورت «حل همه‌جانبه» معضل آب‌های زیرزمینی ایران تأکید کرده‌اند و می‌گویند عدم رسیدگی به این مسأله، عواقب «گسترده‌ای» خواهد داشت.
شماری از دانشمندان دانشگاه معادن کلرادو نیز چندی پیش با استفاده از تکنیک‌های مدل‌سازی مبتنی بر داده‌های مدرن، اولین نقشه جهانی نرخ فرونشست را معرفی کردند که می‌تواند برای اطلاع‌رسانی و تعیین سیاست‌های مدیریت آب‌های زیرزمینی استفاده شود.
پژمان طهماسبی، از نویسندگان این مطالعه و استاد دانشگاه معادن کلرادو، به صدای آمریکا گفت: «بر اساس نتایجی که ما از داده‌های بسیار جامع در سراسر جهان جمع‌آوری کردیم، می‌توانیم بگوییم که ایران در وضعیت خطرناکی قرار دارد و در صدر فهرست تمامی معیارهایی است که برای مقایسه کشورهای مختلف انتخاب کردیم.»
آقای طهماسبی در پاسخ به این پرسش که چه راه‌کارهایی برای کشوری مانند ایران وجود دارد گفت که بیشتر آب موجود در ایران در کشاورزی استفاده می‌شود و این چیزی است که باید روی آن تمرکز بیشتری شود و می‌توان از طریق سیستم‌های کشاورزی پیشرفته با این معضل مقابله کرد.
او افزود: «من معتقدم راه‌حل‌های ممکن برداشت نکردن گسترده آب و همچنین‌پیشرفته‌تر و کارآمدتر کردن سیستم‌های آبیاری و پرهیز از کاشت برخی محصولات وابسته به آب مانند برنج و یونجه در مکان‌هایی است که کمبود آب و خطر فرونشست در آنجا وجود دارد.»
سال‌ها است کنشگران مدنی و زیست محیطی، چه در داخل و چه در خارج از ایران، نسبت به برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و فرونشست زمین هشدار می‌دهند.
در دی‌ماه سال ۱۴۰۲، رئیس سازمان نقشه‌برداری متوسط نرخ فرونشست ایران را پنج برابر میانگین جهانی عنوان کرد و گفت که متوسط فرونشست در ایران به ۱۵ سانتی‌متر رسیده است.
با این حال به نظر می‌رسد در این سال‌ها هیچگونه اقدام جدی در این رابطه صورت نگرفته است.
وزارت نیرو کمیته‌ای را تحت عنوان «سازگاری با کم آبی» تشکیل داده است ولی کارشناسان می‌گویند این کمیته کوچک ترین اقدامی در رابطه با برداشت از آبخوان‌ها، کسری آبخوان‌ها و فرونشست زمین انجام نداده است.
پیشتر، اعظم بهرامی، پژوهشگر و کنشگر محیط‌زیست ساکن ایتالیا به صدای آمریکا گفته بود که در ایران مهمترین راه‌کار، جلوگیری از گسترش این وضعیت از طریق مدیریت حوزه کشاورزی، عمران و آب است.
خانم بهرامی یکی از موانع عمده برای مقابله با این معضل محیط‌زیستی را عدم هماهنگی میان نهادها و سازمان‌های داخل ایران دانست و گفت که آنها اهدافی متناقضی دارند که باعث می‌شود نتوانند با یکدیگر تعاملی سازنده داشته باشند.
