بر اساس مطالعه‌ای که روز چهارشنبه ۴ بهمن درباره سطح آب‌های زیرزمینی در سراسر جهان طی چهار دهه گذشته منتشر شد، ایران از جمله سه کشوری است که از نظر شتاب یافتگی و کاهش گسترده آب شیرین بیشترین آسیب را دیده است.
خبرگزاری رویترز با استناد به مجله علمی «نیچر» گزارش داد سطح آب‌های زیرزمینی در جهان طی ۴۰ سال اخیر کاهش «گسترده» و «شتاب‌یافته» را نشان داده است که ناشی از شیوه‌های آبیاری ناپایدار و همچنین تغییرات آب و هوایی است.
این مطالعه که صدوهفتاد هزار چاه را در بیش از ۴۰ کشور مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، می گوید این کاهش به‌ویژه در نقاطی که دارای آب و هوای خشک و زمین‌های زراعی گسترده هستند، آشکار شده است. شمال چین، ایران و غرب ایالات متحده از جمله مناطقی بودند که بیشترین آسیب را دیدند.
بر اساس این مطالعه، بیش از یک سوم از توده‌های سنگ رسوبی که در سطح جهانی آب‌های زیرزمینی را در خود نگه می‌دارد، در فاصله ۲۲ سال گذشته هر سال حداقل حدود یک متر کاهش یافته است؛ این در حالی است که برخی از سفره‌های زیرزمینی در اسپانیا، ایران، چین و ایالات متحده بیش از ۲ متر در سال در این دوره کاهش داشته اند.
اسکات جاسچکو از دانشگاه کالیفرنیا و یکی از نویسندگان مقاله گفت: «یکی از محتمل‌ترین عوامل محرکه کاهش سریع و شتابان آب زیرزمینی، برداشت بیش از حد آب زیرزمینی برای کشاورزی آبی در آب و هوای خشک است.»
او گفت، اما خشکسالی ناشی از تغییرات آب و هوایی هم تأثیر داشته و کشاورزان احتمالاً برای اطمینان از آبیاری محصولات خود، آب زیرزمینی بیشتری را بیرون می‌کشند.
در این مطالعه آمده است که آب‌های زیرزمینی منبع اصلی آب شیرین برای مزارع، خانوارها و صنایع هستند و کاهش آن می‌تواند تهدیدهای اقتصادی و زیست محیطی شدیدی، از جمله کاهش عملکرد محصولات کشاورزی و فرونشست مخرب زمین به‌ویژه در مناطق ساحلی، ایجاد کند.
در حالی که بر اساس این مطالعه برخی کشورها با اقداماتی بازدارنده توانسته‌اند میزان پمپاژ آب‌های زیرزمینی را محدود کرده و تا حدی سفره‌های زیرزمینی را بهبود بخشند، فعالان و کارشناسان محیط زیست در ایران بارها در مورد کاهش فزاینده آب تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های استان‌های مختلف هشدار داده‌اند.
پیشتر در اول بهمن ماه، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس اعلام کرد که از ۱۴ تالاب موجود در این استان، دستکم ۶ تالاب از جمله پریشان و بختگان در حال حاضر به‌طور کامل خشک هستند.
عطا پورشیرزاد با بیان اینکه در شرایط موجود و با مدیریت‌های فعلی نمی‌توان به احیا و حیات دوباره تالاب‌ها امید داشت، به رسانه‌های داخلی گفت: «دریاچه‌های پریشان و کافتر که روزگاری از تالاب‌های آب شیرین و منشاء حیات و رونق منطقه بودند، علاوه بر خشکی با فرونشست‌های بزرگ روبرو شده‌اند و دریاچه مهارلو که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد آب دارد، به انواع آلودگی‌ها مبتلا شده است.»
این در حالی که خشک‌شدن دریاچه ارومیه و اجرای پروژه «مالچ‌پاشی» بر بخش‌هایی از بستر این دریاچه بحث‌برانگیز شده است.
منصور سهرابی کارشناس محیط زیست و بوم‌شناسی، در گفت‌و‌گو با صدای آمریکا، نوع مدیریت چهار دهه گذشته در حوزه آبریز را مسبب وضع کنونی دریاچه ارومیه دانست و گفت که دریاچه ارومیه در بدترین شرایط خود در تاریخ به سر می‌برد و خشکی کامل آن محتمل است.