در پی ارجاع پرونده شکایت انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ از جمهوری اسلامی به دادگاه بین‌المللی دادگستری، سمینار حقوقی این انجمن با عنوان «حقیقت و عدالت»، چهارشنبه ۱۴ تیر در تورنتوی کانادا برگزار شد.
نواز ابراهیم یکی از اعضای این انجمن، پس از این جلسه به صدای آمریکا گفت:«با اتحاد خانواده‌ها و هماهنگی با دولت کانادا، تمرکز اصلی انجمن بر جبران خسارت به معنای عدالت و حقیقت است.» او تصریح کرد: «هرچند دریافت غرامت حق خانواده‌ها است اما رسیدن به عدالت و حقیقت اولویت آنها است.»
کوروش دوست‌شناس از دیگر اعضای این انجمن نیز در گفت‌وگو با صدای آمریکا گفت:«این ایستگاهی از مسیری طولانی است که ۴۲ ماه پیش آغاز شده است.»
او افزود:«همه فعالیت‌هایمان را ادامه خواهیم داد، شاید امروز را یک موفقیت بدانیم اما رسیدن به هدف نهایی چند سال آینده رخ خواهد داد.»
کاوه شهروز نیز به صدای آمریکا گفت:«خواسته‌های خانواده‌ها در این پرونده، رسیدن به حقیقت است که امیدواریم از طریق این دادگاه به این خواسته برسیم.»
پگاه سالاری، مجری برنامه، در آغاز این جلسه تأکید کرد، برای کانادا خیلی مهم است که با ارجاع این پرونده به دادگاه بین‌المللی دادگستری، «رژیم ایران مجبور است به قانون تن بدهد.»
در ادامه جلسه، گزارشی مصور از روند پرونده ساقط کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی در آسمان تهران توسط شلیک موشک‌های سپاه پاسداران، اقدامات مقامات جمهوری اسلامی و همچنین تلاش‌های انجمن خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲ برای پاسخگو کردن حکومت ایران پخش شد.
کوروش دوست‌شناس، سخنگوی انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲، با اعلام این که ۴۲ ماه از ساقط شدن این پرواز در آسمان تهران با شلیک دست‌کم دو موشک به این هواپیما، گذشته، گفت که آنچه پس از این حمله موشکی اتفاق افتاد در تاریخ هواپیمایی جهان بی‌سابقه و نخستین بار بود که یک دولت به هواپیمای مسافربری پس از اجازه پرواز شلیک کرد.
او با بیان این که «رهبران رژیم اسلامی، ۱۷۷ غیرنظامی را در بامداد ۱۸ دی ۱۳۹۸ کشتند»، اضافه کرد: «مقامات جمهوری اسلامی سپس به اجساد کشته‌شدگان بی‌احترامی کردند و با برگزاری دادگاه‌های نمایشی مردم را مسخره کردند و تنها یک فرد عادی را به ۱۰ سال زندان محکوم کردند.»
دوست‌شناس با بیان این که این انجمن کارزار خستگی‌ناپذیری را برای رسیدن به «نتیجه بزرگ ارجاع پرونده به دادگاه بین‌المللی کیفری و دادگاه عدالت بین‌المللی» دنبال کرد، افزود:« همانطور که انجمن خانواده‌های پرواز بارها اعلام کرده، مأموریت اولیه و اصلی ما حقیقت و عدالت است و ما می‌خواهیم در آینده نیز این هدف اصلی ما بماند.»
سخنگوی انجمن خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲ تأکید کرد: «ما مصمم هستیم که مطالبات دیگرمان مثل حمایت از پرونده‌ای که نزد دیوان کیفری بین‌المللی آوردیم و این را که نهاد بدنام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سازمان تروریستی اعلام شود، به عنوان اهداف اصلی انجمن دنبال کنیم چون این اقدامات کمک می‌کند چنین جنایاتی متوقف شود.»
او با بیان این که «این نخستین جنایتی نبود که جمهوری اسلامی مرتکب می‌شد»، ضمن اشاره به مواردی همچون به آتش کشیدن سینما رکس، اعدام مقامات حکومت محمدرضا شاه پهلوی بلافاصله بعد از انقلاب بهمن ۵۷، کشتارهای گسترده در کردستان و دیگر شهرها، اعدام زندانیان سیاسی، فرستادن کودکان به جبهه جنگ با عراق، سرکوب جنبش سبز، کشتار معترضان در آبان ۹۸ و شلیک به هواپیمای مسافربری در دی ۹۸، تصریح کرد که «ما خود را حلقه‌ای از زنجیر بلند جنایات جمهوری اسلامی می‌دانیم» و «جنایتکاری این رژیم پایان ندارد.»
سخنگوی انجمن خانواده‌های پرواز، همچنین گفت: «دادن این پرونده به دیوان کیفری بین‌المللی موجب عدالت درباره آن قربانیان است» و «اعمال فشار بر جمهوری اسلامی با این پیشینه طولانی در قتل و جنایت راهی است به سوی ایران دموکراتیک.»
نواز ابراهیم، دبیر انجمن خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲ نیز در این نشست گفت: «ما تا رسیدن به آنچه دادخواهی می‌دانیم، پا پس نخواهیم کشید.»
او با بیان این که «ما می‌خواهیم عدالت را برای ۱۷۷ قربانی هواپیما محقق کنیم» و «می‌خواهیم بقیه قربانیان جمهوری اسلامی نیز به عدالت برسند»، گفت که «پیگیری قضایی این پرونده در ایران، بازماندگان را گرفتار پیچیدگی‌های فراوانی کرده است.»
نواز ابراهیم با اشاره به ارجاع این پرونده به «مهمترین مرجع قضایی دنیا» افزود:«انجمن پرواز در شکایت به دیوان بین‌المللی کیفری به طور مستقیم و در دیوان بین‌المللی دادگستری با چهار کشور متضرر همراه است.»
دبیر انجمن خانواده‌های پرواز پی‌س۷۵۲ هم تأکید کرد که «در مسیر پیش رو، یافتن حقیقت و اجرای عدالت هدف اصلی ما است.»
در ادامه، میزگرد «گردهمایی برای عدالت»، با حضور کوروش دوست‌شناس سخنگوی انجمن، نواز ابراهیم دبیر انجمن، حامد اسماعیلیون، سخنگوی پیشین انجمن و عضو هیئت مدیره انجمن و کمیته حقوقی آن، لیساندرا نووا وکیل حقوق بشر، کاوه شهروز وکیل و فعال حقوق بشر، و رایان لکس از وکلای انجمن خانواده‌ها برگزار شد.
رایان لکس، از وکلای انجمن خانواده‌ها، در این میزگرد گفت که شرایط پرونده پی‌اس۷۵۲ «منحصربه‌فرد است» و جمهوری اسلامی مسئولیت‌هایش در کنوانسیون «مونترال» را نقض کرده است.
او با بیان این که دادگاه بین‌المللی، توانایی مداخله مستقیم در روندهای داخلی را ندارد، گفت:« این دادگاه به طور مثال نمی‌تواند تحقیقات کیفری یا حقیقت‌یابی خود را مستقیما انجام دهد یا جریمه‌ها را اعمال کند ولی ما بر اساس کنوانسیون مونترال انجام تحقیقات کیفری با استفاده از رویه شفاف را دنبال می‌کنیم.»
لکس اضافه کرد: «این امکان واقعی وجود دارد که دادگاه کیفری بگوید جمهوری اسلامی از این پرواز محافظت نکرده و وظایف خودش را تحت کنوانسیون رعایت نکرده و تحقیقات کیفری مستقل و دقیق انجام نداده و با کشورهای دیگر به ویژه اوکراین همکاری نکرده و نگذاشته آنها تحقیقاتشان را مستقل انجام دهد که این، نمایشی بودن دادگاه‌های داخلی را ثابت می‌کند.»
این حقوقدان همچنین درباره قربانیانی که فقط شهروند افغانستان یا ایران هستند، گفت که یافته‌های این دادگاه درباره همه مسافران فارغ از ملیتشان صدق می‌کند و باید ببینیم چهار کشور شکایت کننده، درخواست غرامت و خسارت کرده‌اند یا نه و شاید برای افغانستان نیز ممکن باشد چنین چیزی را مذاکره کند اما برای کسانی که فقط تابعیت ایران دارند مسئله پیچیده‌تر است.
کاوه شهروز، حقوقدان، نیز با بیان این که امروز روز خوبی برای خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ است، گفت:« کشاندن جمهوری اسلامی به دادگاهی که مجبور است در آن به خاطر کارهایش پاسخگو باشد اتفاق خارق‌العاده‌ای است.»
او با اشاره به برگزاری دادگاه نمایشی برای این موضوع در ایران گفت:«اصلا نمی‌دانیم چه کسانی محاکمه شده‌اند. با خانواده‌ها مشورت نشد. همه چیز محرمانه نگه داشته شد ضمن آنکه دادگاه‌های نظامی اصولا بدنامند و مستقل نیستند و نمی‌توانند محاکمه عادلانه انجام دهند.»
شهروز اضافه کرد: «دیوان بین‌المللی دادگستری که بی‌طرف و مستقل است، عدالت را خیلی بهتر می‌تواند به نتیجه برساند. الان دیوان حقوقی بین‌المللی بهترین گزینه‌ای است که ما داریم. کانادا حقیقت را می‌خواهد و عذرخواهی جمهوری اسلامی را. این عالی نیست، اما فکر می‌کنم در شرایط ممکن این بهترین است.»
کاوه شهروز با بیان این که «خیلی از ما حامی این بودیم که اسم سپاه در فهرست تروریستی قرار بگیرد» گفت: «افرادی هستند که در سپاه سربازی رفتند، آمریکا این کار را کرد و زندگی برای سربازان خیلی سخت شد، اما انتقاد من به کانادا این است که چرا دولت شفاف نبوده و اگر دلیلی وجود دارد، دلیل سیاسی یا حقوقی ارائه دهد که چرا این اتفاق نیفتاده است.»
او همچنین تأکید کرد: «عدالت یعنی این که بدانیم چه کسی دستور شلیک را داد و او را در مقابل دادگاه بگذاریم و تا زمانی که این رژیم سرنگون نشود این ممکن نیست.»
شهروز همچنین درباره شکایت «متقابل» جمهوری اسلامی از کانادا گفت که امیدوار است این شکایت تأثیری در روند پرونده نگذارد هرچند که دیوان بین‌المللی دادگستری حرفه‌ای است و بعید است این کارها تأثیری در روند تصمیم‌گیری آنها بگذارد.
او با تأکید بر این که «دیپلماسی گروگانگیری عادت جمهوری اسلامی است» گفت «دیدیم که امدادگر بلژیکی را در ازای یک تروریست شناخته شده آزاد کرد» و این اقدام هم «معادل سیاسی آن است.»
لیساندرا نووا، دیگر وکیل حاضر در این جلسه با تقدیر از تلاش‌های انجمن پرواز، گفت که «۱۰۰ صفحه تحلیل حقوقی» و «صدها صفحه اسناد و شواهد» به دفتر دادستانی فرستاده شده است.
او افزود:«مسئله پیگیری این رویه‌ها به طور موازی در دو دادگاه کیفری و دادگستری است، دیوان کیفری مسائل را می‌گوید و دیوان بین‌المللی دادگستری پاسخگو می‌کند.»
لیساندرا نووا تحقیقات انجمن را «بسیار دقیق» دانست و گفت که این تحقیقات «به ما در ثبت آنچه که تحت کنوانسیون رم اتفاق افتاد، کمک کرد.»
حامد اسماعیلیون نیز در این جلسه با تأکید بر ضرورت «وحدت خانواده‌ها» اقدام هم‌زمان خانواده‌هایی را که در ایران هستند ستود و گفت که ۷۰ نفر با هم به دادگاه رفتند و درخواست شکایت را لغو کردند تا بگویند به سیستم قضایی ایران اطمینانی نداریم و «این یک کار تیمی فوق‌العاده بود.»
اسماعیلیون از حضور و همراهی خانواده‌های قربانیان دیگر جمهوری اسلامی استقبال کرد و گفت که پیگیری همه ما برای ایران دموکراتیک در آینده مهم است.
او با بیان اینکه اکنون انجمن پرواز «ده‌ها مبارز» دارد، به «سخنرانی‌های مادران و همسران و اقوام مسافران در جای جای جهان» اشاره کرد و گفت «این مهمترین کار انجمن است.»
حامد اسماعیلیون تأکید کرد: «درباره وضعیت ایران اصلا احساس ناامیدی ندارم» و «مبارزه زنان و جوانان بی‌نظیر است و این ایران را تغییر خواهد داد.»
او همچنین گفت:«ما باید صدای مردم را در خارج از ایران منعکس کنیم، مثلا درباره توماج صالحی باید با هر امکانی که داریم صدای خانواده او که قهرمان ما است باشیم. ما نباید او و سایر قهرمانانمان را تنها بگذاریم.»
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، هواپیمای مسافربری اوکراینی را تنها چند دقیقه پس از پرواز از فرودگاه تهران صبح ۱۸ دی ۱۳۹۸ سرنگون کرد و همه سرنشینان آن از شهروندان کشورهای ایران، کانادا، اوکراین، سوئد، افغانستان و بریتانیا بودند، کشته شدند.
۴۲ ماه پس از این واقعه، چهار کشور مذکور در این پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران تعهدات خود را نسبت به کنوانسیون مونترال، درباره تأمین امنیت سفرهای هوایی غیرنظامی نقض کرده است.
برخی از اعضای خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲ ارجاع این پرونده به دادگاه بین‌المللی دادگستری را گامی مهم در اجرای عدالت دانسته‌اند و انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز نیز بیانیه‌ای درباره آن صادر کرده است.
در این بیانیه که چهارشنبه منتشر شده، با تأکید بر این که خانواده‌های قربانیان عاملان و آمران «این جنایت سازمان‌یافته» را فراموش نمی‌کنند و نمی‌بخشند، اشاره شده است که در پی «کارزاری وسیع و طولانی» پرونده پرواز پی‌اس۷۵۲ اکنون «در هر دو دادگاه بین‌المللی موجود در دنیا مفتوح است» و «در دیوان بین‌المللی کیفری به طور مستقل شکایت کردیم و در دیوان بین‌المللی دادگستری با چهار کشور متضرر همراه هستیم.»
