حامد کرزی، نخستین رهبر انتخابی مردم افغانستان، روز دوشنبه بعد از ۱۳ سال پست ریاست جمهوری را به اشرف غنی واگذار کرد، و گفت به عنوان یک شهروند عادی در کشور خواهد ماند. او در سخنرانی تودیع به هم‌وطنانش یادآوری کرد که «وقتی مسئولیت اداره کشور را به دست گرفتم، افغانستان پرچم یا پول واحد ملی نداشت. خارجی‌ها برای ما دستور کار می‌نوشتند و برنامه‌ریزی می‌کردند. ما در کشور خودمان اختیار نداشتیم.»
با این همه، کارنامه سیزده ساله آقای کرزی در داخل و خارج کشور با دیدگاه‌های موافق و مخالف رو به روست.
ناظران می‌گویند به رغم دست‌آوردهای چشمگیر سال‌های اخیر در افغانستان و پیشرفت‌های اساسی در زیرساخت‌ها، آموزش، خدمات بهداشتی، و رسانه‌ها، کارهای بسیار زیادی هست که باید در همین سال‌ها انجام می‌شد.
آقای کرزی اندکی پیش از خداحافظی با سیاست در مصاحبه با خبرنگار صدای آمریکا در کابل، به جزئیات «آنچه که می‌توانست به نحوی دیگر انجام شود» نپرداخت:
«الآن به شما پاسخ نمی‌دهم؛ چون هنوز رئیس جمهوری این کشور هستم، و باید حرف‌ها و احساساتم با احتیاط زیاد همراه باشد. اما اگر قرار بود همه چیز را از نو شروع کنم، کاری می‌کردم که تغییرات عمده و اساسی ایجاد شود – در این باره وقتی حرف می‌زنم که دیگر رئیس جمهوری نباشم.»
آقای کرزی افزود ارزشمندترین درسی که در دوران ریاست جمهوری‌اش آموخت این بود که افغان‌ها بسیار زود اعتماد می‌کنند؛ و غالباً به اعتماد آن‌ها خیانت شده است.
سال ۲۰۰۱ (۱۳۸۰ خورشیدی) که نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا دولت طالبان را سرنگون کرد، بسیاری از مردم افغان آینده‌ای امیدوارکننده پیش روی کشور می‌دیدند. برای چند سالی آرامش نسبی در کشور برقرار بود. اما در کمتر از سه سال، طالبان بار دیگر طغیان کرد و امنیت کشور به ویژه در مناطق جنوبی و شرقی رو به ضعف گذاشت.
به نظر تحلیلگران یکی از دلایلی که طالبان توانست دوباره تجدید نیرو کند ضعف دولت در عمل کردن به وعده‌هایی بود که به مردم افغان داده بود.
احد رشید، ژورنالیست پاکستانی که روزنامه نیویورک تایمز نامش را در فهرست پرفروشترین نویسندگان قرارداده، دوست صمیمی و دیرین حامد کرزی است. آقای رشید دو دوره ریاست جمهوری حامد کرزی را «سبدی پر از موفقیت‌ها و شکست‌ها» خوانده و می‌گوید: «در زمینه سیاست خارجی این واقعیت که افغانستان به دریا راه ندارد، و در احاطه همسایگانی است که همواره در روند پیشرفت کشور مداخله و سنگ‌اندازی کرده‌اند - به ویژه در دهه ۹۰ میلادی – و با درنظر گرفتن این وضع، آقای کرزی توانسته با همسایگانش مثل هند، پاکستان و ایران که رقیب هم هستند، روابط خوبی برقرار کند، و با ایالات متحده هم که آشکارا با هرگونه ارتباط افغانستان به ویژه با ایران مخالف بود، روابطش را حفظ کند.»
با این حال، احمد رشید افزود «آنچه که از حامد کرزی در یادها می‌ماند این است که او نتوانست نهادهای نوینی در کشور ایجاد کند. او به سیاست‌های سنتی افغانستان اعتقاد داشت. مدرن‌گرا نبود.»
فرصت از دست رفته
پروفسور حسن کاکر، تاریخنگار ساکن کالیفرنیا که پیشتر در دانشگاه کابل تدریس می‌کرد، با ارزیابی آقای رشید موافق است و می‌افزاید از همان شروع به کار آقای کرزی اوضاع خراب شد:
«به طور کلی، حتی هنگام تدوین موافقتنامه بن [برای تشکیل دولت افغانستان] هم افغان‌های ذیصلاح به حاشیه رانده شدند و کسانی که به قدرت رسیدند قابلیت‌های مدیریت خوب برکشور را نداشتند. نتیجه این شد که در طور دوره رهبری آقای کرزی درها به روی فسادی بی‌سابقه باز ماند.»
پروفسور کاکر افزود دولت افغانستان به خاطر فساد نتوانست سیاست‌های خود را در کشور پیاده کند، و به عایدات کشور سروسامانی بدهد؛ این امر به نوبه خود تا حدی به کسری بودجه فعلی دامن زد.
آقای کاکر در عین حال که اعتبار دگرگونی‌های مثبت سیزده سال اخیر افغانستان را به حامد کرزی می‌دهد، می‌گوید افغانستان فرصتی بی‌سابقه را از دست داده است:
«برای نخستین بار در تاریخ افغانستان، کشورهای ثروتمند غربی مستاق سرمایه‌گذاری برای ثبات و پیشرفت این کشور بودند. اما متأسفانه از این فرصت به نحو شایسته استفاده نشد. فکر نمی‌کنم تمایل غرب به بازسازی کشور جنگ‌زده افغانستان بار دیگر در چنین سطحی به ما رو کند.»
به گفته آقای کاکر، بیشتر دولت‌های پیشین در افغانستان – از دوران شاه عبدالله خان در اوایل قرن بیستم به این سو – در صدد جلب توجه غرب برای مدرن‌سازی آن کشور بوده‌اند، و سال ۲۰۰۱ (۱۳۸۰ خورشیدی) این غرب بود که برای مدرن‌سازی افغانستان پا پیش گذاشت.
چالش‌های اقتصادی
حامد کرزی کشوری را به رئیس‌جمهوری جدید وامی‌گذارد که اقتصادش عمدتاً وابسته به کمک‌های خارجی و صرف هزینه نظامی خارجی است. در حالی که ناتو تا پایان سال جاری میلادی به مأموریتش در افغانستان پایان می‌دهد، اقتصاد کشور از کاهش عمده هزینه‌های مربوط به جنگ آسیب خواهد دید.
مقامات افغانستان اعلام کرده‌اند که خزانه کشور در حال خالی شدن است و پولی برای پرداخت حقوق مقامات دولتی در خزانه نیست.
