شورشیان عراقی موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام» – داعش – کنترل بزرگترین پالایشگاه نفت، بانک مرکزی و دستکم ۱۲ شهر و روستا از جمله موصل، دومین شهر بزرگ عراق، را به دست گرفته اند.
برخی از خبر پیشروی داعش در عراق بعد از جنگ در سوریه بهت زده شدند، ولی تصرف بخش هایی از عراق همواره در دستور کار داعش قرار داشت، و سوریه فقط راهی برای رسیدن آن گروه به عراق بود.
دولت اسلامی
شورشیان افراطگرای سنی داعش مدتها بود هدف تشکیل یک دولت – یا خلافت – اسلامی را در سر داشتند که عراق و سوریه و احتمالاً بخش های دیگری از خاورمیانه را دربرگیرد.
داعش از خاکستر گروه «دولت اسلامی عراق» سربرآورد که ابومصعب زرقاوی، پیکارجوی اردنی رهبری آن را برعهده داشت. پس از کشته شدن زرقاوی سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵)، «دولت اسلامی عراق» از هم پاشید وچندی بعد به عنوان القاعده در عراق سربرآورد.
سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) وقتی ابوبکر البغدادی – زاده عراق و رهبر فعلی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) – از زندان آمریکا آزاد شد، گروه «دولت اسلامی عراق» را که به دست ابومصعب زرقاوی شکل گرفته بود با نام «دولت اسلامی عراق و شام» بازسازی کرد.
لورتا ناپولیونی، کارشناس تأمین بودجه گروه های تروریستی، می گوید تصمیم به افزودن نام سوریه (شام) به نام گروه، برای البغدای هم جنبه استراتژیک داشت و هم جنبه مالی:
«همان کسانی که به زرقاوی کمک مالی می دادند، برای جنگ با رژیم اسد به البغدادی پول دادند چون خواستار تغییر رژیم در سوریه بودند. اما او در واقع این پول را به عنوان منبع اولیه سرمایه گذاری در راه اندازی یک بنگاه مالی مستقل به کار گرفت تا موقع برگشتن به عراق پول نقد در دست داشته باشد.»
خانم ناپولیونی می گوید تأمین کنندگان مالی، که وی از آنها به عنوان افرادی از کویت، عربستان سعودی و قطر نام می برد، در واقع مورد «استفاده» بغدادی قرار گرفتند – که در سوریه در حال تحکیم گروهش و جمع کردن سرمایه از طریق قاچاق و تصرف مناطق استراتژیک به ویژه میدان های نفتی بود که پیشتر در دست گروه های شورشی دیگر بود:
«آنها با فروش نفت یا بازفروش برخی از میدان های نفتی به رژیم اسد، پول بسیاری به چنگ آوردند؛ و بعد توانستند با پول های کلانی که در چهار سال جنگ داخلی سوریه به جیب زده بودند به عراق برگردند و به مناطق سنی نشین آن کشور حمله کردند. گروه داعش توانسته از لحاظ اقتصادی روی پای خود بایستد و کاملآً مستقل باشد.»
جدایی از القاعده
همین استقلال از لحاظ مالی و خط مشی بود که القاعده را واداشت هرگونه وابستگی گروه داعش به خود را به شدت تکذیب کند. کن پولاک، کارشناس امنیت ملی در انستیتوی بروکینگز می گوید:
«هرچند داعش از القاعده برآمد، از آن گروه جدا شده؛ و گزارش های دقیقی در دست داریم که با گروه وابسته به القاعده در عراق هم در جنگ است. گروه وابسته به القاعده در عراق هنوز از ایمن الظواهری و رهبری القاعده در پاکستان دستور می گیرد، ولی داعش خط مشی خود را دنبال می کند. با این حال، همان ایدئولوژی اسلامگرای زهرآگین القاعده را دنبال می کند و مصمم است با شیعیان بجنگند. الآن هم البته عراق تحت حکومت شیعیان است.
برآورد شده که شمار پیکارجویان داعش به هزاران نفر می رسد، و عده زیادی از آنها ساکنان کشورهای غربی هستند که به خلافت بدون مرز اعتقاد دارند. بغداد امیدوار است پیش از آن که داعش به هدفش برسد، موفق شود جلوی آن گروه را بگیرد.
برخی از خبر پیشروی داعش در عراق بعد از جنگ در سوریه بهت زده شدند، ولی تصرف بخش هایی از عراق همواره در دستور کار داعش قرار داشت، و سوریه فقط راهی برای رسیدن آن گروه به عراق بود.
دولت اسلامی
شورشیان افراطگرای سنی داعش مدتها بود هدف تشکیل یک دولت – یا خلافت – اسلامی را در سر داشتند که عراق و سوریه و احتمالاً بخش های دیگری از خاورمیانه را دربرگیرد.
داعش از خاکستر گروه «دولت اسلامی عراق» سربرآورد که ابومصعب زرقاوی، پیکارجوی اردنی رهبری آن را برعهده داشت. پس از کشته شدن زرقاوی سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵)، «دولت اسلامی عراق» از هم پاشید وچندی بعد به عنوان القاعده در عراق سربرآورد.
سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) وقتی ابوبکر البغدادی – زاده عراق و رهبر فعلی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) – از زندان آمریکا آزاد شد، گروه «دولت اسلامی عراق» را که به دست ابومصعب زرقاوی شکل گرفته بود با نام «دولت اسلامی عراق و شام» بازسازی کرد.
لورتا ناپولیونی، کارشناس تأمین بودجه گروه های تروریستی، می گوید تصمیم به افزودن نام سوریه (شام) به نام گروه، برای البغدای هم جنبه استراتژیک داشت و هم جنبه مالی:
«همان کسانی که به زرقاوی کمک مالی می دادند، برای جنگ با رژیم اسد به البغدادی پول دادند چون خواستار تغییر رژیم در سوریه بودند. اما او در واقع این پول را به عنوان منبع اولیه سرمایه گذاری در راه اندازی یک بنگاه مالی مستقل به کار گرفت تا موقع برگشتن به عراق پول نقد در دست داشته باشد.»
خانم ناپولیونی می گوید تأمین کنندگان مالی، که وی از آنها به عنوان افرادی از کویت، عربستان سعودی و قطر نام می برد، در واقع مورد «استفاده» بغدادی قرار گرفتند – که در سوریه در حال تحکیم گروهش و جمع کردن سرمایه از طریق قاچاق و تصرف مناطق استراتژیک به ویژه میدان های نفتی بود که پیشتر در دست گروه های شورشی دیگر بود:
«آنها با فروش نفت یا بازفروش برخی از میدان های نفتی به رژیم اسد، پول بسیاری به چنگ آوردند؛ و بعد توانستند با پول های کلانی که در چهار سال جنگ داخلی سوریه به جیب زده بودند به عراق برگردند و به مناطق سنی نشین آن کشور حمله کردند. گروه داعش توانسته از لحاظ اقتصادی روی پای خود بایستد و کاملآً مستقل باشد.»
جدایی از القاعده
همین استقلال از لحاظ مالی و خط مشی بود که القاعده را واداشت هرگونه وابستگی گروه داعش به خود را به شدت تکذیب کند. کن پولاک، کارشناس امنیت ملی در انستیتوی بروکینگز می گوید:
«هرچند داعش از القاعده برآمد، از آن گروه جدا شده؛ و گزارش های دقیقی در دست داریم که با گروه وابسته به القاعده در عراق هم در جنگ است. گروه وابسته به القاعده در عراق هنوز از ایمن الظواهری و رهبری القاعده در پاکستان دستور می گیرد، ولی داعش خط مشی خود را دنبال می کند. با این حال، همان ایدئولوژی اسلامگرای زهرآگین القاعده را دنبال می کند و مصمم است با شیعیان بجنگند. الآن هم البته عراق تحت حکومت شیعیان است.
برآورد شده که شمار پیکارجویان داعش به هزاران نفر می رسد، و عده زیادی از آنها ساکنان کشورهای غربی هستند که به خلافت بدون مرز اعتقاد دارند. بغداد امیدوار است پیش از آن که داعش به هدفش برسد، موفق شود جلوی آن گروه را بگیرد.
