پژمان اکبرزاده - اصفهان در سده هفدهم میلادی به شهرتی جهانی دست یافت. پایتخت امپراتوری صفوی پس از تبریز و قزوین به این شهر منتقل شد و در پی آن، هنرمندان، صنعتگران و گردشگران از سرزمین‌های گوناگون در اصفهان گردآمدند. کاخ‌ها و مساجد اصفهان همچنان سالانه گردشگران بیشماری را به این شهر می‌کشانند. نمایشگاه «دیدار در اصفهان» در دوبلین تلاش کرده شکوه اصفهان در دوره صفوی را به ساکنان پایتخت جمهوری ایرلند یادآور شود.
میزبان نمایشگاه، کتابخانه-موزه چِستر بیتی در قلب دوبلین است که صاحب گنجینه‌ای بزرگ از مینیاتور و نسخه‌های خطی است. بخش قابل توجهی از این آثار در ایران و به ویژه در اصفهانِ دوره صفوی آفریده شدهاند؛ تمرکز نمایشگاه «دیدار در اصفهان» نیز بر همین آثار است. مویا کاری، پژوهشگر هنر ایران و سرپرست هنری این نمایشگاه، می‌گوید تلاش کرده تا با کمک گرفتن از این آثار، دودمان صفویان و هویت آنها را بشناساند: «به این ایده در بخش نخست نمایشگاه توجه شده است. سپس به موقعیت سیاسی ایران در آن دوره می‌پردازیم و در ادامه به خود اصفهان می رسیم؛ تنوع گسترده در این شهر و طرح‌هایی که شاه عباس در آن به اجرا در آورد.»
- ثبات امپراتوری و شکوفایی هنر
صفویان در آغاز سده شانزدهم میلادی موفق شدند نخستین امپراتوری بزرگ ایرانی در دوران پس از اسلام را ایجاد کنند. پس از فروپاشی امپراتوری ساسانی در سده هفتم میلادی، گستردگی ایران هیچگاه به این حد نرسیده بود. قدرت و ثبات کشور، دوره‌ای شکوفا برای بسیاری از رشته‌های هنری - به ویژه معماری، نقاشی و سفالگری - پدید آورد. در نمایشگاه «دیدار در اصفهان»، هفتاد اثر هنری به نمایش درآمده است. بیشتر آثار به مجموعه چستر بیتی تعلق دارند و تعدادی اندکی نیز از موزه ملی ایرلند به امانت گرفته شدهاند. در میان آنها بازدیدکنندگان، به ویژه، امکان تماشای نمونه‌هایی درخشان از مینیاتورهای ایرانی را پیدا می‌کنند؛ آثاری که بیشترشان در سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی در اصفهان آفریده شدهاند.
مویا کاری تاکید می‌کند: «نام بسیاری از نقاشان بزرگ اصفهان در این نمایشگاه به چشم می‌خورد و این موقعیت را پدید آورده که برای نمونه، نخستین آثار رضا عباسی را ببینیم؛ زمانی که او هنوز مفتخر به داشتن تیتر "عباسی" نشده بود و تنها "رضا" نامیده می‌شد. او از نقاشان محبوب شاه عباس بود که هم از آثار نخستین‌اش نمونه‌هایی را در اختیار داریم و هم از دورانی که به کمال هنری رسیده بود.»
در میان مینیاتورها، یکی از نمونه هایی که موزه بسیار به داشتن آن می‌بالد، اثری از محمد زمان، از پایان سده هفدهم میلادی است؛ اثری که به دنیا آمدن رستم، قهرمان اسطوره‌ای شاهنامه، در آن به تصویر کشیده شده است. مویا کاری این اثر را بسیار پویا و سینمایی ارزیابی می‌کند: «در داستان، زایمان شاهدخت رودابه با درد بسیار همراه است. زال، همسر نگران رودابه در کنار او است. سیمرغ، مادر خوانده زال، در واپسین دیدار یک پر به او داده تا زمانی که به کمک نیاز داشت آن را بسوزاند. زال که به شدت نگران مرگ همسرش از درد زایمان است پر را آتش می‌زند و سیمرغ برای یاری فرا می‌رسد... محمد زمان اثری بسیار هوشمندانه آفریده که با زیبایی و واقعیت داستانِ اصلی همخوانی دارد.»
- دادوستدهای فرهنگی در آثار هنرمندان دوره صفوی
در بخش قابل توجهی از آثار هنرمندان اصفهان در دوره صفویه، داد و ستدهای فرهنگی با سرزمین‌های دیگر جلب نظر می‌کند: تاثیر از هند، چین، فرهنگ‌های اروپایی و همچنین آثار مهاجران ارمنی نشانه‌هایی هستند از وجود یک فضای بین‌المللی در پایتخت امپراتوری صفوی. مویا کاری می‌افزاید: «فکر می کنم یکی از جنبه‌هایی که یک شهر را برجسته می‌کند تنوع فرهنگی در آن است. فضای متنوع و چندفرهنگی را می‌توانید در اشیایی که مردم یک شهر نگه می‌دارند ببینید. در رابطه با اصفهان، یک قلیان را می‌توانم مثال بزنم که در این شهر ساخته شده اما به سبک چینی. تنباکوی آنرا بازرگانان هلندی فراهم می‌کرده‌اند. شعری هم از سده شانزدهم، از اهلی شیرازی، بر این قلیان نگاشته شده؛ یک شیوه بسیار هوشمندانه در پیوند دادن میراث گذشته با ایده‌های تازه؛ یک نگاه زنده و جهانی.»
- ارامنه در اصفهان
برای بسیاری از گردشگرانی که راهی اصفهان می‌شوند دیدار از کلیسای وانک یکی از برنامه‌های اصلی است. وانک از یادگارهای حضور تاریخی ارامنه در اصفهان است. شاه عباس در اوایل سده هفدهم میلادی هزاران تن از ارامنه را به اصفهان کوچاند. جامعه ارمنی در محله جلفا متمرکز شد ولی بر فرهنگ و اقتصاد پایتخت تاثیری گسترده بر جای گذاشت. بخشی از نمایشگاه «دیدار در اصفهان» نیز ویژه آثار هنرمندان ارمنی در این شهر است.
مویا کاری معتقد است در واقع این ارامنه بودند که ثروت را در اصفهان به وجود آوردند: «شاه عباس آنها را به زور به اصفهان آورد، ولی ارمنی‌ها آینده دودمان صفوی، به ویژه اقتصاد آن را دگرگون کردند. به این خاطر که پیش از آن، یک شبکه جهانی بازرگانی در اختیار داشتند. این شبکه از آمستردام تا مانیل گسترش داشت. ارامنه همچنین از راه شبکه بازرگانی‌شان یک سامانه اعتباری پرتوان در اختیار داشتند. حضور بازرگانان ارمنی در اصفهان، ضمانتی بود برای دست پیدا کردن حکومت صفوی به منابع مالی. خِردی که این طرح را به انجام رساند جالب توجه است.»
- پادشاهان صفوی و گردآوردن هنرمندان در پایتخت
در سال ۱۵۹۸ میلادی (۹۷۷ هجری خورشیدی) با انتقال پایتخت صفویان به اصفهان، این شهر به موقعیتی استثنایی برای فعالیت‌های هنری دست پیدا کرد. پیش از این هم پادشاهان صفوی هنرمندان را جذب پایتخت‌های خود می‌کردند. شاه طهماسب گروهی از هنرمندان شهیر را در تبریز گرد آورده بود. شاه عباس نیز در اصفهان یک کتابخانه سلطنتی در اختیار داشت که مدیریت آنرا صادقی بیگ افشار، نقاش نامدار آن دوره به عهده گرفته بود. ولی این تنها دلیل فضای پویای هنری در اصفهان نبود.
سرپرست نمایشگاه «دیدار در اصفهان» معتقد است دربار صفوی مرکز مهمی برای پشتیبانی از هنر بود ولی نباید فراموش کرد که بسیاری از هنرمندان نامدار در این دوره لزوما مرتبط با دربار نبودند: «رضا عباسی، هنرمند دربار بود، محمد زمان هم همچنین. شیخ عباسی پرتره‌های پادشاه را می‌کشید ولی نقاشان سرشناس دیگری مانند معین مصور هم بودند که به نظر می‌رسد هیچگاه سفارشی از دربار نگرفتند. در اصفهانِ دوره صفوی تنها یک گروه، پشتیبان یا گردآورنده کارهای هنری نبوده است. این موضوع با تنوع جامعه و ثروت در اصفهان نیز پیوند دارد.»
همزمان با نمایشگاه «دیدار در اصفهان» موزه چستر بیتی چندین سخنرانی درباره جنبه های گوناگون تاریخ و هنر این شهر سازماندهی کرده که به صورت آنلاین به علاقه‌مندان در سراسر دنیا ارائه می‌شود. نمایشگاه تا اوایل شهریور ۱۴۰۱ فعال خواهد بود.
