شهر شنگال عراق، زادگاه جامعه ایزدیان که سنجار یا سنجر نیز نامیده می‌شود، چند روز پیش به تصر پیکارجویان افراطی «دولت اسلامی» (داعش) در آمد. نیروهای امنیتی عراق و پیشمرگه‌های کرد نتوانستند از مردم بی‌دفاع این شهر در برابر اعضای بنیادگرای سنی داعش دفاع کنند و شهر را بدون دفاع، به پیکارجویانی واگذار کردند که ایزدی‌ها را «کافر» می‌دانند و در نتیجه ایزدیان یا باید مسلمان شوند، یا مجازات شوند، یا آن که مرگ در انتظارشان خواهد بود.
کردهای ایزدی، جامعه‌ای برخوردار از پیشینه‌ای کهن، در مناطق کردنشین ایران و عراق زندگی می‌کنند. آموزه‌ها و مناسک دینی آنان، بنا به تائید خود آنها، تلفیقی از آئینهای میترایی، زرتشتی و عرفان مانوی است. گفته شده زادگاه مانی پیامبر در منطقه‌ای در حوالی محل سکونت کنونی ایزدیان بین‌النهرین است. موسیقی نیز جایگاه ویژه‌ای در اجرای مناسک و آموزه‌های ایزدیان دارد، و تنبور و ساز ویژه‌ای به نام «دیوان»، سازهای اصلی اجرای موسیقی ایزدیان در آئینهای شادی و مناسک مذهبی آنها هستند.
به باور ایزدیان، شیخ عدی بن مسافر اموی، یکی از مشایخ و عارفان بزرگ این جامعه در سده ششم هجری، در تدوین و تحکیم پایه‌های دینی ایزدیان تلاش بسیار کرده و گویا اصول این دین را با آموزه‌های اسلامی زمانه همگون کرده است.
بنابر همین تفاوت نگرش و آموزه‌های دینی است که ایزدیان از دیدگاه تندروهای سنی مذهب داعش، کفر بوده و مستحق مجازات تشخیص داده شده‌اند. از این رو، و از زمان اشغال شهر به دست پیکارجویان داعش، کودکان، زنان، و سالخوردگان ایزدی آواره در کوهستان‌های پیرامون، از یک سو بدون دفاع در برابر پیکارجویان مسلح داعشی هستند و از سویی دیگر، در معرض گرسنگی و تشنگی و خطرات طبیعی کوهستان قرار دارند. پیشمرگه‌ها هم به دشواری مقابله با داعش اشاره کرده‌اند و می‌گویند بیرون راندن داعش نیازمند زمان است.
«دخیل شمو» روزنامه‌نگار و از مدیران مرکز ایزدی‌های آمریکا، وضعیت کنونی ایزدیان را بسیار وخیم و خطرناک توصیف کرده و خواهان دخالت هرچه زودتر جامعه جهانی برای نجات آوارگان ایزدی عراق شده است.
این فعال حقوق ایزدیان می‌گوید «شرایط وخیم‌تر از آن است که بتوان تصورکرد. صدها هزار ایزدی به کوهستان‌ها پناه برده‌اند و متاسفانه نیروهای امنیتی عراق و پیشمرگه‌های کرد، به دلیل نامعلومی، در برابر نیروهای داعش در منطقه عقب نشینی کردند و داعش بر شنگال مسلط شده است.»
دخیل شمو، که با ایزدیان بازمانده در منطقه در تماس است، می‌افزاید «جنگ ادامه دارد و نیروهای مردمی نیز پس از عقب نشینی پیشمرگه‌ها از منطقه، به ناچار مسلح شده‌اند و به دفاع از اماکن مقدس و زادگاه خود در برابر داعش پرداخته‌اند و گاه حتی دست به تهاجم علیه داعش زده‌اند و ضربات سنگینی هم به آنها وارد کرده‌اند.»
آقای شمو به آوارگان ایزدی در کوهستان‌های خشک و بی‌آب پیرامون شهر اشاره می‌کند و می‌گوید «در اطراف شنگال بیش از ۳۰۰ هزار ایزدی زندگی می‌کنند که هم اینک ۲۰۰ هزار نفر آنها آواره شده‌اند و در غارها پناه گرفته‌اند و بدون آب و غذا مانده‌اند. تعداد زیادی نیز جان خود را از دست داده اند. افزون بر کشته‌ها، شمار زیادی هم اسیر نیروهای داعش شده‌اند. تعداد زیادی از دختران و زنان ایزدی را ربوده‌اند و طبق گزارش‌ها، در اطراف موصل به عرب‌ها می‌فروشند. گویی تاریخ در حال تکرار شدن است.»
دخیل شمو درباره باورهای ایزدیان می‌گوید «طبیعت، درونمایه باورهای دینی ایزدیان است که قداست آفتاب یکی از آنهاست. تمام سرچشمه‌های مناسک دینی ایزدیان با طبیعت گره خورده و آموزه‌های آنها به باورهای زرتشتی و مانوی نزدیک است.»
دخیل شمو به درخواست کنونی ایزدیان از جامعه جهانی اشاره می‌کند و می گوید «درخواست اصلی ما حفاظت در برابر حملات مرگبار بنیادگرایان اسلامی است. درخواست دوم حق مشارکت در ساختار سیاسی عراق است.»
دخیل شمو همچنین حمایت‌ها و کمک‌های آمریکا به آوارگان این جامعه را مؤثر دانسته و می‌افزاید «ما همه وقایع را به وزارت امور خارجه آمریکا منتقل کرده‌ایم و آنها با ما همسو بوده و ابراز همدردی می‌کنند. آنها همچنین قول کمک‌های لازم را داده‌اند، هر چند شرایط منطقه بسیار خطرناک و مانع از ارسال کمک به مردمی است که در کوه‌ها آواره شده‌اند.»
گزارش‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر، هلیکوپترهای حامل آب آشامیدنی، غذا و دارو بر فراز کوهستان‌ها به پرواز درآمده‌اند، با این همه گفته می‌شود به دلیل پراکندگی مردم در کوه‌ها، امکان بهره‌مندی آنها از این کمک‌ها بسیار دشوار است و مرگ و میر کودکان در کوهستان همچنان ادامه دارد.
