یک سازمان حقوق بشری در گزارش سالانه از نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین ایران اعلام کرد طی سال ۲۰۲۱ در این مناطق دست‌کم ۱۶۳ کولبر و کاسبکار زخمی و ۵۲ تن کشته شده‌اند.
وب‌سایت «هه‌نگاو» که در مورد نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین ایران خبر و گزارش تهیه می‌کند، روز جمعه ۱۰ دی گزارش داد که چهار تن از کولبرانی که کشته شدند و دو تن از مجروحان «زیر ۱۸ سال» بودند.
بنا بر این گزارش، طی دوازده ماه گذشته «۱۴۰ شلیک مستقیم» به این کولبران صورت گرفته که «۱۳۴ مورد توسط نیروهای مسلح ایران» و «۶ مورد نیز توسط نیروهای مسلح ترکیه و عراق» بوده است.
بر اساس گزارش‌های متعدد، نیروهای مرزبانی در ایران بارها کولبران را هدف تیراندازی‌های مرگبار قرار داده‌اند. شماری از ساکنان استان‌های مرزی ایران به خاطر شرایط بد اقتصادی به کولبری روی آورده‌اند.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران ۱۶ مهر گفته بود آوردن کالا در قالب شناور یا کولبر «مسئله» نیست و بخش‌های اطلاعاتی باید «جریان مافیایی»، «دست‌های پشت پرده» و «قاچاق سازمان‌یافته» را شناسایی کنند.
گزارش هه‌نگاو همچنین به اعدام ۳۸ شهروند کرد در ایران طی یک سال گذشته اشاره کرده است. علاوه بر اعدام حیدر قربانی، زندانی سیاسی، حکم اعدام یک زن و یک متهم که «در نوجوانی به اعدام محکوم شده بود» و همچنین حکم اعدام در «۳۱ مورد به اتهام قتل عمد و ۱۶ تن نیز به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر» اجرا شده است.
در این گزارش همچنین به انفجار مین و مواد منفجره به جای مانده از جنگ ایران و عراق اشاره شده که بر اثر آن ۳۳ نفر آسیب دیده‌اند، از جمله ۱۵ نفر کشته شده‌اند که اغلب قربانیان کولبر، کاسبکار، و کشاورز بوده‌اند.
بر اساس گزارش سالانه این سازمان حقوق بشری، طی یک سال گذشته بیش از ۶۰۰ شهروند از جمله ۳۷ زن و ۱۸ نوجوان زیر ۱۸ سال عمدتا با اتهام «فعالیت سیاسی و همکاری با احزاب کردستانی» بازداشت شده‌اند. ۲۸۶ مورد از این بازداشت‌ها مربوط به «شهروندان در استان آذربایجان غربی» بوده است.
بر اساس گزارش هه‌نگاو، ۳۰ شهروند کرد نیز «با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ایران» هدف قرار گرفته‌اند که از این میان ۱۳ نفر کشته شده‌اند. در میان زخمی‌شدگان چهار زن و یک دختر چهار ساله وجود دارند. دلیل شلیک به این شهروندان در گزارش هه‌نگاو مورد اشاره قرار نگرفته است.
«بازداشت‌های غیرقانونی و خودسرانه» از دیگر موارد مورد اشاره در این گزارش است. بر این اساس، در سال ۲۰۲۱ در زندان‌های کردستان «۱۸ زندانی» جان باخته‌اند. از جمله «۱۰ مورد زیر شکنجه» و «چهار مورد زندانی سیاسی» بوده‌اند. علت مرگ یک زندانی روشن نیست، پنج تن «به دلیل عدم رسیدگی پزشکی» جانشان را از دست داده‌اند و یک زندانی نیز «خودکشی» کرده است.
نقض حقوق بشر و بدرفتاری با زندانیان در ایران موضوع تازه‌ای نیست و واکنش‌های متعددی را در پی داشته است. از جمله پیش از این سازمان عفو بین‌الملل در واکنش به انتشار تصاویر هک‌شده از زندان اوین، آنها را تنها «نوک کوه یخ اپیدمی شکنجه در ایران» توصیف کرده بود.
همچنین این سازمان ۲۴ شهریور در گزارشی اعلام کرد که «از ژانویه سال میلادی ۲۰۱۰ تاکنون، دست‌کم ۷۲ مورد مرگ در ۴۲ زندان و بازداشتگاه در ۱۶ استان در سراسر کشور رخ داده است.»
