گزارش جدید گروه بین المللی بحران، به نام «ایران و ۱+۵: حل مکعب روبیک توافق جامع هسته ای» یک نقشه راه با ۴۰ گام مشخص برای دسترسی به یک توافق جامع هسته ای در سال جاری را ترسیم می کند. این راهکار با در نظر گرفتن نیازهای بنیادین طرفین، که برای قدرت های جهانی محدود کردن برنامه غنی سازی و برای ایران رفع تحریم ها است، و با توجه به الزامات سیاست داخلی اشان طراحی شده است.
یافته ها و راهکارهای اصلی گزارش شامل موارد زیر می باشد:
برنامه اقدام مشترک که سال گذشته در ژنو به امضا رسید، مشکلات عمده مذاکرات را به مرحله آخر موکول کرد. مذاکرات گام نهایی که از بهمن ماه آغاز شده اند و تا پایان تیر ماه فرصت دارند سازنده بوده اند، اما همچنان به علت بی اعتمادی عمیق، احتمال بالای خطای محاسباتی، و فشار نیروی های منطقه ای و داخلی، شکننده هستند.
با این حال، حتی اگر توافق نهایی از دید دو طرف ایده ال نباشد، یک توافق قابل دسترس می تواند زمینه ساز یک رابطه جدید باشد و در مقایسه با گزینه های جایگزین که یا شکست مذاکرات و یا یک سری توافق های موقت است به مراتب بهتر خواهد بود.
به احتمال زیاد بیشینه آنچه ۱+۵ پیشنهاد خواهد داد –در خصوص میزان غنی سازی و رفع تحریم ها – از کمینه قابل قبول برای ایران کمتر خواهد بود. تهران بی شک بر نگهداشتن بخش عمده برنامه غنی سازی اش اصرار خواهد ورزید.
ولی توافق فقط در صورتی ممکن است که دوطرف به جای برخورد سیاسی با این موضوع تا جای ممکن به صورت فنی با آن برخورد کنند تا بتوانند به اهداف و منافع مورد نظر خود دست یابند.
این توافق جامع بر چهار اصل استوار است: محدود کردن بخشی از برنامه هسته ای ایران که قابلیت تسلیحاتی دارد، ارتقا شفافیت از طریق بازرسی و راستی آزمایی، کاهش انگیزه عهدشکنی با ایجاد یک سازوکار نظارتی و تعیین موارد مشخص تخلف و شیوه واکنش به آن، و افزایش انگیزه طرفین برای اجرای توافقنامه با ارایه امتیازهای مثبت.
اجرای توافق در سه فاز صورت خواهد گرفت که در مجموع بین ۱۴ تا ۱۹ سال به طول خواهند انجامید، اما در طول آن قابلیت غنی سازی ایران به تدریج افزایش خواهد یافت.
چنین راهکاری برای بازگشایی گره چند لایه برنامه هسته ای و تحریم ها لازم است، چرا که هر دو امر هم زمانبر هستند و هم باید به صورت گام به گام به عقب برگردانده شوند، و در ضمن برخی اقدامات نیاز به زمینه سازی بیشتری دارند، و برخی دیگر به سرعت قابل اجرا هستند.
در نبود یک توافق جامع تر که به مسائل منطقه ای بین ایران، همسایگانش و غرب بپردازد، هیچ توافق هسته ای در طولانی مدت پایدار نخواهد بود. ولی موفقیت در مذاکرات هسته ای می تواند به یک فضای مثبت بینجامد که به نوبه خود برای توافق های آینده بر سر مسائل دیگر بستر مناسبی فراهم خواهد ساخت.
علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در گروه بحران می گوید "چند ماه آینده که در طول آن طرفین با چرخاندن مکعب روبیک برای حل واقع بینانه این معما کوشش می کنند، بسیار خطیر خواهند بود. اگر این تلاش به نتیجه نرسد، هر دو طرف خود را در شرایط گذشته و در یک بازی دو سر باخت باز خواهند یافت".
رابرت بلچر، مدیر موقت بخش خاورمیانه گروه بحران، می گوید: "احتمال شکست مذاکرات زیاد است، اما هزینه این شکست هم بسیار زیاد خواهد بود. چنین شکستی و یا یک سری توافق های موقت منجر به فرسایش بیشتر اعتماد، سخت تر شدن مواضع و کمتر شدن احتمال دستیابی به تواقف نهایی در آینده خواهد شد.
از آن سو توافقی که موقعیت بین المللی و اقتصادی ایران را احیا کند و برنامه هسته ای اش را محدود، جهان و منطقه را امن تر خواهد کرد.
*گروه بین المللی بحران، نهادی مستقل، چند ملیتی و غیرانتفاعی در شهر واشنگتن، پایتخت ایالات متحده آمریکاست.
یافته ها و راهکارهای اصلی گزارش شامل موارد زیر می باشد:
برنامه اقدام مشترک که سال گذشته در ژنو به امضا رسید، مشکلات عمده مذاکرات را به مرحله آخر موکول کرد. مذاکرات گام نهایی که از بهمن ماه آغاز شده اند و تا پایان تیر ماه فرصت دارند سازنده بوده اند، اما همچنان به علت بی اعتمادی عمیق، احتمال بالای خطای محاسباتی، و فشار نیروی های منطقه ای و داخلی، شکننده هستند.
با این حال، حتی اگر توافق نهایی از دید دو طرف ایده ال نباشد، یک توافق قابل دسترس می تواند زمینه ساز یک رابطه جدید باشد و در مقایسه با گزینه های جایگزین که یا شکست مذاکرات و یا یک سری توافق های موقت است به مراتب بهتر خواهد بود.
به احتمال زیاد بیشینه آنچه ۱+۵ پیشنهاد خواهد داد –در خصوص میزان غنی سازی و رفع تحریم ها – از کمینه قابل قبول برای ایران کمتر خواهد بود. تهران بی شک بر نگهداشتن بخش عمده برنامه غنی سازی اش اصرار خواهد ورزید.
ولی توافق فقط در صورتی ممکن است که دوطرف به جای برخورد سیاسی با این موضوع تا جای ممکن به صورت فنی با آن برخورد کنند تا بتوانند به اهداف و منافع مورد نظر خود دست یابند.
این توافق جامع بر چهار اصل استوار است: محدود کردن بخشی از برنامه هسته ای ایران که قابلیت تسلیحاتی دارد، ارتقا شفافیت از طریق بازرسی و راستی آزمایی، کاهش انگیزه عهدشکنی با ایجاد یک سازوکار نظارتی و تعیین موارد مشخص تخلف و شیوه واکنش به آن، و افزایش انگیزه طرفین برای اجرای توافقنامه با ارایه امتیازهای مثبت.
اجرای توافق در سه فاز صورت خواهد گرفت که در مجموع بین ۱۴ تا ۱۹ سال به طول خواهند انجامید، اما در طول آن قابلیت غنی سازی ایران به تدریج افزایش خواهد یافت.
چنین راهکاری برای بازگشایی گره چند لایه برنامه هسته ای و تحریم ها لازم است، چرا که هر دو امر هم زمانبر هستند و هم باید به صورت گام به گام به عقب برگردانده شوند، و در ضمن برخی اقدامات نیاز به زمینه سازی بیشتری دارند، و برخی دیگر به سرعت قابل اجرا هستند.
در نبود یک توافق جامع تر که به مسائل منطقه ای بین ایران، همسایگانش و غرب بپردازد، هیچ توافق هسته ای در طولانی مدت پایدار نخواهد بود. ولی موفقیت در مذاکرات هسته ای می تواند به یک فضای مثبت بینجامد که به نوبه خود برای توافق های آینده بر سر مسائل دیگر بستر مناسبی فراهم خواهد ساخت.
علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در گروه بحران می گوید "چند ماه آینده که در طول آن طرفین با چرخاندن مکعب روبیک برای حل واقع بینانه این معما کوشش می کنند، بسیار خطیر خواهند بود. اگر این تلاش به نتیجه نرسد، هر دو طرف خود را در شرایط گذشته و در یک بازی دو سر باخت باز خواهند یافت".
رابرت بلچر، مدیر موقت بخش خاورمیانه گروه بحران، می گوید: "احتمال شکست مذاکرات زیاد است، اما هزینه این شکست هم بسیار زیاد خواهد بود. چنین شکستی و یا یک سری توافق های موقت منجر به فرسایش بیشتر اعتماد، سخت تر شدن مواضع و کمتر شدن احتمال دستیابی به تواقف نهایی در آینده خواهد شد.
از آن سو توافقی که موقعیت بین المللی و اقتصادی ایران را احیا کند و برنامه هسته ای اش را محدود، جهان و منطقه را امن تر خواهد کرد.
*گروه بین المللی بحران، نهادی مستقل، چند ملیتی و غیرانتفاعی در شهر واشنگتن، پایتخت ایالات متحده آمریکاست.
