بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، طوفان های شن در کیفیت بد هوا مؤثر هستند و عامل مرگ سالانه هفت میلیون انسان در سراسر جهان شناخته می شوند.
برپایۀ گزارش سال گذشته ارزیابی جهانی طوفان های شن سازمان ملل متحد، این طوفان های شن پدیده هایی طبیعی هستند که در نتیجه عوامل انسانی تشدید می شوند و کشورهای واقع در کمربند غباری، که از صحرای بزرگ آفریقا تا چین گسترده شده و شامل ایران نیز می باشد، بیشترین میزان آسیب پذیری نسبت به آنها را دارند.
«دیوید میکل» همکار غیر مقیم مرکز استمسون در واشنگتن می گوید: «سراسر کشور ایران در مجموع شاید هر سال شاهد ۵۰۰ رویداد شنی مختلف باشد و شهرها و مناطقی که مشخصا تحت تاثیر قرار می گیرند، مانند شهر زابل در شرق ایران، در یک سال ممکن است ۹۰، ۱۰۰، یا ۱۲۰ طوفان شن را به خود ببینند.»
پژوهش‌هایی در آمریکا درباره توفان شن و غبار در جایی مثل ایران
همانطور که در این تصاویر که سال گذشته توسط ناسا گرفته شده نشان داده شده است، طوفان های شن در جنوب شرقی ایران از فضا قابل مشاهده هستند. اما این تصاویر نشان می دهند که طوفان ها معمولا چگونه روی زمین می وزند.
بر بنیاد چندین پژوهش علمی، بادها در مسیر خود شن را بر می دارند، اما خاک و ته‌نشست‌های نمکی دریاچه های خشک و کف رودخانه ها، فلزات سنگین، باکتری ها و ویروس ها را نیز جا به جا می کنند. به گفته میکل، استنشاق مکرر این آمیزه می تواند بسیار خطرناک باشد.
آقای میکل، همکار غیر مقیم، مرکز استمسون، واشنگتن می گوید: «آنها بر سیستم های قلبی و عروقی، سیستم های تنفسی، آسم، و بیماری های ریوی اثر می گذارند. و این طوفان ها آن قدر شدید و متراکم هستند که بادها بخشی از شن و غبار را به درون خانه ها و دفاتر کار مردم می برند.»
در یک پژوهش انجام شده توسط آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده و دانشگاه کارولینای شمالی از یک افزایش چشمگیر – تا حدود ۷.۴ درصدی – در مرگ و میر مرتبط با بیماری های قلبی-عروقی و تنفسی منتج از طوفان های شن در ایالات متحده بین سال های ۱۹۹۳ و ۲۰۰۵ مشاهده شده است.
این پژوهش سال گذشته در نشریه علمی «چشم انداز تندرستی زیست‌محیطی» منتشر گردید.
دانشمند اقلیم شناس در اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده می گوید: «ما در همان منطقه ای که شاهد افزایش طوفان های شن بودیم، شاهد افزایش چشمگیر تب دره نیز بودیم. این یک بیماری عفونی است که بر اثر استنشاق نوعی قارچ که در خاک زندگی می کند، ایجاد می گردد.»
بر بنیاد یک پژوهش دیگر تحت هدایت دانشمندی به نام «دنیل تانگ» که اوایل امسال توسط مجله مقالات پژوهشی ژئوفیزیکی منتشر شد، به نظر می رسد که وضعیت در جنوب غربی آمریکا به مراتب خطرناک تر باشد.
ما با «دنیل تانگ» در اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده در مریلند، جایی که در آن او در حال تهیه یک پایگاه داده های بلندمدت برای ردگیری طوفان های شن در جهان است، ملاقات کردیم. او یک مدل تازه این اداره مشخص کرده است که طوفان های شن در آریزونا، کالیفرنیا، نوادا، نیومکزیکو، و یوتا بین سال های دهه ۱۹۹۰ تا دهه ۲۰۰۰ به میزان ۲۴۰ درصد افزایش داشته اند، و نیز این که این گرد و غبار ممکن است یک قاتل پنهان‌تر را نیز در خود جای داده باشد.
دنیل تانگ، دانشمند اقلیم شناس در اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده می گوید: «ما در همان منطقه ای که شاهد افزایش طوفان های شن بودیم، شاهد افزایش چشمگیر تب دره نیز بودیم. این یک بیماری عفونی است که بر اثر استنشاق نوعی قارچ که در خاک زندگی می کند، ایجاد می گردد.»
به گفتۀ مراکز مدیریت و پیشگیری بیماری ایالات متحده، کوکسیدیومایکوزیس که به تب دره معروف است نوعی بیماری مشابه آنفلوآنزا است که می تواند به یک عارضه مزمن ریوی و در نهایت مرگ منجر شود.
این مرکز، افزایشی برابر با ۸۰۰ درصد را در موارد ابتلا به این بیماری در جنوب غربی ایالات متحده بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ ثبت کرده است.
تانگ یک رابطۀ همبستگی داده ای را بین موارد تب دره و روند فزایندۀ طوفان های شن در منطقه ثبت کرده است، که البته این روند تا حدی به خاطر گرم تر بودن دمای هوا در اقیانوس آرام بوده است.
با این حال، او گفت که ماهیت این رابطۀ همبستگی و تاثیرات کامل ویروس ها، باکتری ها، یا قارچ هایی که توسط باد آورده می شوند، هنوز روشن نیست.
دانشمند اقلیم شناس در اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده افزود: «اصولا هر چیزی که اندازه مناسبی داشته باشد در زمان و مکان مناسب می تواند توسط باد برداشته شده و به شهرها منتقل گردد. و وقتی مردم قارچ را تنفس کنند، ممکن است بیمار شوند ... طی ۱۰ سال گذشته بیش از ۳۰۰۰ نفر بر اثر ابتلا به عفونت تب دره جان باخته اند ... سال گذشته فقط در یک شهرستان، یعنی شهرستان کرن در کالیفرنیا، شش نفر بر اثر تب دره جان باخته اند و ۱۹۰۰ نفر دیگر مبتلا شده اند.»
اما خطر ابتلا به یک عفونت مرگبار که به همراه باد می آید، ممکن است فقط به ایالات متحده و به تب دره محدود نگردد.
دنیل تانگ افزود: «علاوه بر تب دره، در بیماری های دیگر نیز رابطۀ همبستگی بسیار مشابهی بین گرد و غبار و قارچ یا ویروس ها وجود دارد. برای نمونه در آفریقا و اکثرا در نیجر و سایر کشورها مننژیت وجود دارد. و همین طور تب دره ریفت را داریم که بیشتر جانوران اهلی مانند گوسفند و گاو را مبتلا می کند. و همچنین بیماری های دیگری هم هستند که ما شاید آنها را نشناسیم؛ زیرا ما تازه شروع کرده ایم که به این مشکلات توجه کنیم.»
این باید به منزلۀ هشداری برای خاورمیانه باشد. نمونه های رایانه ای تهیه شده توسط تانگ و همکارانش نشان می دهند که رویدادهای مرتبط با شن در آن جا رو به افزایش هستند. و این موضوع همچنین برای ایران نیز صدق می کند، جایی که به گفته دیوید میکل همچنان برای یافتن اقدامات متقابل جهت مبارزه مؤثر با بیابان زایی، مانند به کارگیری تکنیک های پیشرفته کشاورزی و یا آغاز برنامه های بازجنگل‌کاری، همانند آن چه که مثلا در ایالات متحده انجام شده است، دست و پا می زند.
دیوید میکل، همکار غیر مقیم، مرکز استمسون، واشنگتن می گوید «{در ایران} هم سیاستگذاران و هم مردم به گونه فزاینده ای درک می کنند که تصمیمات اتخاذ شده در رابطه با سیاست های مدیریت آب و کشاورزی به تشدید این طوفان های شن کمک می کنند، و برای گرفتن پاسخ بیشتر و بیشتر پافشاری می ورزند.»
میکل توصیه کرد که مقامات ایرانی باید تلاش هایشان را شدت بخشند؛ چرا که به گفته او، با گذشت زمان افزایش دما و کاهش بارندگی می تواند معضل طوفان های شن در ایران را از امروز هم چالش برانگیزتر کند. گابریل باربتی، خبرنگار بخش فارسی صدای آمریکا، واشنگتن.
