روزنامه نیویورک تایمز در شماره روز یکشنبه خود، در تحلیلی به قلم سومینی سنگوپتا تحت عنوان «چرا سازمان ملل متحد نمیتواند مشکلات جهانی را حل کند»، مینویسد در روزهای اخیر در جلسات شورای امنیت سازمان ملل متحد هیچ کمبودی از نظر احساسی مشاهده نمیشد.
سامانتا پاور سفیر آمریکا در سازمان ملل، فرانس تیمرمنز وزیر خارجه هلند، و ریاض منصور نماینده فلسطینیها هر یک احساسات خود را نسبت به سقوط هواپیمای مسافری خطوط هوایی مالزی در شرق اوکراین و نیز کشته شدن کودکان فلسطینی در جریان درگیریهای اخیر در غزه نشان دادند.
ارائه شواهد و مدارک، و بر اساس ابراز احساسات عاطفی چگونگی تحمل درد و رنج غیرنظامیان و حتی جنایات ادعا شده علیه بشریت در مناقشات اوکراین، غزه و سوریه را به دیپلماتها نشان داد؛ اما، باوجود همه این مدارک، احساسات و ادعاها، شورای ۱۵ نفره امنیت سازمان ملل متحد از پایان دادن به این درگیرهای خونین ناتوان مانده است.
به باور نویسنده مقاله نیویورک تایمز مشکل در بیتوجهی قدرتهای عمده جهانی نیست، بلکه در توجه زیاد از حد آنهاست.
آمریکا و روسیه در این درگیریها هر کدام با داشتن منافع عمده، به میزان زیادی در معرض خطر قرار دارند، و مقررات دیپلماسی به این دو و سه عضو دیگر دائم شورای امنیت، یعنی فرانسه، چین و بریتانیا، امکان استفاده از حق وتو را میدهد.
آمریکا ۱۴ بار پیشنویس قطعنامهها را که بیشتر علیه اسرائیل بود را وتو کرد، و در همین حال روسیه نیز ۱۱ بار از حق وتو برای به تصویب نرسیدن قطعنامههایی علیه متحدان خود، مثل دولت بشار اسد در سوریه استفاده کرد.
جرار آراد سفیر فرانسه در سازمان ملل، که دوره مأموریتش روز جمعه پایان یافت، میگوید «وقتی با بحرانی روبرو میشویم که با منافع یک قدرت بزرگ در ارتباط است، آنها سعی میکنند از دخالت شورای امنیت جلوگیری کنند. در نتیجه، سازمان ملل درنهایت فقط به بحرانهایی رسیدگی میکند که هیچ کسی نفعی در آن ندارد.»
یا البته گاهی اوقات عمدتأ مسائل مورد علاقه فرانسه مثل منازعات در جمهوری آفریقای مرکزی که فرانسه قدرتهای بزرگ جهانی را قانع کرد که مأموریت نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل را تصویب کنند، پیش میآید.
اما، چیزی شبیه جمهوری آفریقای مرکزی در مورد غزه روی نداده است. در حالی که میزان کشتهشدگان فلسطینی از مرز ۸۰۰ نفر (که روز یکشنبه اعلام شد از مرز ۱۰۰۰ نفر) گذشته است، هیچ اقدام و حرکت فوری برای پیشنویس قطعنامه ارائه شده به شورای امنیت از سوی کشورهای عرب برای حفاظت از غیرنظامیان، انتظار نمیرفت.
هفته گذشت؛ اعضای شورای امنیت گفتند که منتظر تلاشهای جان کری برای برقراری آتشبس و پایان دادن به درگیریها، پیش از اقدام عملی از سوی شورا هستند.
در مورد اوکراین نیز به نظر میرسد که شورا، به همان اندازه غزه، ناتوان از تصویب یک راه حل سیاسی برای متوقف کردن بحران است.
ریچارد گوآن، یکی از تحلیلگران مرکز همکاریهای بینالمللی در دانشگاه نیویورک، میگوید بحران اوکراین یک جنگ نیابتی بین روسیه و غرب است. در برخورد با سوریه نیز، حمایت روسیه از بشار اسد به ۴ بار وتوی پیاپی قطعنامه درباره بحران منجر شد.
حق وتوی پنج عضو دائم شورای امینت برای دورانی طولانی آنها را قادر کرده که از تصویب هر قطعنامهای که منافع استراتژیک آنها را تهدید کند، ممانعت کنند؛ که این مغایر با اصول عالی سازمان ملل متحد است که آن را مکلف میکند وقتی مسئولان کشوری قادر به حفظ جان غیرنظامیان خود نیستند، به اقدام عملی با هدف حفاظت از آن غیرنظامیان دست بزند.
فرانسه و بریتانیا هر دو از ایده محدود کردن حق وتو در موارد خاص حمایت میکنند. چنین طرحی که نخستین بار از سوی شماری از کشورهای کوچکتری پیشنهاد شده بود، از سوی قدرتهای عمدهای چون روسیه، چین و آمریکا نادیده گرفته شد.
سختترین منتقدان شورا، چون برزیل، بدون اتلاف وقت مسئولیت اعضای دائم شورا را در هفته گذشته به آنها یادآور شدند.
آقای گوآن میگوید در ماههای اخیر شورا ثابت کرده است که در آرام کردن خشم و خشونت، کارآمدتر از متوقف کردن جنگ و درگیری است.
پس از سقوط هواپیمای مالزیایی در شرق اوکراین و اتهاماتی مبنی بر حمایت روسیه از شورشیان جداییطلبی که غرب آنها را مسئول این فاجعه میداند، شورا قطعنامه نیمبندی برای اعزام بازرسان بینالمللی به محل سقوط هواپیما برای تحقیق را تصویب کرد. همچنین شورا با تصویب اقداماتی برای تحویل کمکهای بشردوستانه به مناطق تحت کنترل شورشیان در سوریه را مجاز دانست.
چنین رفتار و تصمیماتی به گفته گوآن «یک سوپاپ اطمینان» برای به تأخیر انداختن یک راه حل سیاسی گستردهتر است.»
گوآن میافزاید «بعضی وقتها شما به شورا مراجعه میکنید تا نشان دهید چقدر عصبانی هستید. بعضی وقتها هم، شما به شورا میروید تا وقت بخرید که چیزی بدست آورید.»
قطعنامه اوکراین برای اعزام بازرسان هیچ تهدیدی برای اجرای آن را شامل نمیشود و هیچ مسیر قاطعانهای را برای صلح پیشنهاد نمیکند.
دو روز پس از تصویب قطعنامه، دو حنگنده ارتش اوکراین سقوط کرد که دولت اوکراین بیدرنگ روسیه را مورد اتهام قرار داد.