تبادل دو زندانی میان جمهوری اسلامی ایران و بلژیک با پادرمیانی عمان با انتقاد‌های گسترده فعالان حقوق بشر همراه شد.
اولیویه وندکستله، امدادگر ساله بلژیکی در بهمن‌ماه ۱۴۰۰ توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت و به اتهام «جاسوسی» به «۴۰ سال» زندان محکوم شد.
او روز جمعه ۵ خرداد با اسدالله اسدی، دیپلمات جمهوری اسلامی که به اتهام دست داشتن در عملیات بمب‌‌‌گذاری علیه گردهم‌آیی سازمان مجاهدین خلق در پاریس در دادگاهی در بلژیک محکوم شده بود، مبادله شد.
دریا صفایی، عضو پارلمان بلژیک، در گفتگو با بخش فارسی صدای آمریکا گفت دولت در مجلس به مخالفان این اقدام گفته بود که اگر قرار به این تبادل باشد مجلس را آگاه خواهد کرد، اما این کار انجام نشد.
او گفت این مبادله‌ای است که عمان طی قراردادهایی که خود تهیه کرده است بین دو کشور انجام داده است.
دریا صفایی افزود: «متأسفانه زمانی که اسدالله اسدی خاک بلژیک را ترک کند حتی اگر شکایتی دادگاهی علیه دولت شود او بازگردانده نخواهد شد و در نهایت به خانواده قربانیان غرامت پرداخته خواهد شد.»
این عضو پارلمان بلژیک با تاکید بر این که اسدی تروریستی است که آزاد شده و «این روزی بسیار تلخ و تاریک است» گفت، نباید ناامید شد، ولی باید متوجه بود که قدرت «انقلاب زن، زندگی، آزادی» بود که دولت‌های غربی را وادار می‌کرد این کار را پیش نبرند.
دریا صفایی همچنین در واکنش به این اقدام دولت بلژیک در توییتی نوشت: «هموطن بی‌گناه اولیویه وندکستله بالاخره آزاد شد و به عزیزانش رسید، ولی فراموش نکنیم که تروریست محکوم اسدی هم اکنون آزاد است و به قربانیان او اطلاعی داده نشد و این امر مستلزم حکم دادگاه بود.»
دریا صفایی در پایان توییتش این پرسش را مطرح کرده که حالا اگر بلژیکی بعدی به عنوان «ابزار معامله» توسط «این رژیم ضد بشری» بازداشت شود چه؟
شورای ملی مقاومت ایران، مرتبط با سازمان مجاهدین خلق و از باسابقه‌ترین گروه‌های خواستار براندازی جمهوری اسلامی، نیز در بیانیه‌ای این اقدام دولت بلژیک را «قویا» محکوم کرده است.
در این بیانیه آمده است: «آزادی تروریستی که بزرگترین عمل جنایتکارانه در اروپا پس از جنگ جهانی دوم را سازماندهی و فرماندهی می‌کرد، آن هم با نقض صریح حکم دادگاه، باج دادن شرم‌آور به تروریسم و گروگانگیری است.»
کمیته بین‌المللی «در جستجوی عدالت» هم در توییتی این اقدام دولت بلژیک را « فصلی شرم آور در تاریخ سیاست خارجی بلژیک» توصیف کرده و نوشته است: «آزادی دیپلمات تروریست رژیم ایران پیش از اتمام دوران محکومیتش، خیانتی بزرگ به حقوق بشر و تقویت تروریسم است.»
محمود امیری‌مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران، نیز این اقدام را «برگی شرم‌آور در تاریخ سیاست خارجی بلژیک» دانسته و با استفاده از هش‌تگ #معامله_ننگین نوشته است: «این معامله، امنیت تمام شهروندان اروپایی و دوتابعیتی که به ایران یا کشورهای همسایه سفر می‌کنند را به خطر می‌اندازد و پیامش به جمهوری‌اسلامی این است که‌هر جنایتی که بکنی باز ما آماده معامله هستیم.»
لن خودور کوفسکی، مشاور پیشین وزارت امور خارجه آمریکا، در توییتی نوشته است که آزادی اسدالله اسدی، کسی که نقشه‌های رژیم برای کشتن مخالفان ایرانی را اجرا می کرد توسط بلژیک، منجر به توطئه‌های تروریستی و گروگانگیری بیشتر در خاک اروپا خواهد شد.»
او افزوده که این اقدام به مردم ایران این پیام را می‌دهد که بلژیک در رابطه با پاسخگو کردن رژیم جمهوری اسلامی ایران فقط حرف است.
جیسون برادسکی، مدیر سیاست‌گذاری سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای»، ضمن ابراز خرسندی از آزادی اولیویه وندکستله بلژیکی، می‌گوید با این اقدام جمهوری اسلامی به یک معادل کاذب میان امدادگران بی‌گناه و تروریست‌های محکوم در تبادل زندانیان دست یافته است.
برادسکی این موضوع را «سابقه‌ای بد» برا بلژیک توصیف کرده است.
وحید بهشتی، فعال حقوق بشر، در توییتی نوشته است: «مبادله یک امدادگر با یک تروریست، بار دیگر موضع ضعیف غرب در قبال سیاست گروگانگیری سپاه پاسداران را به نمایش گذاشت.»
وحید بهشتی در ادامه می‌نویسد بلژیک تروریستی را آزاد کرد که در لباس دیپلمات ظاهر شده بود تا از مصونیت دیپلماتیک خود برای قاچاق مواد منفجره و طراحی حمله تروریستی در این کشور استفاده کند. او می‌گوید: «زمانی که پاسخگو کردن تروریست‌ها باید اولویت باشد این تصمیم غرب شرم‌آور است.»
ناظران امور ایران می‌گویند که جمهوری اسلامی با بازداشت شهروندان کشورهای دیگر، به ویژه دوتابعیتی‌ها، قصد دارد از آنها برای چانه‌زنی در روابط خود با دیگر کشورها استفاده کند و در عمل آنها را با اتهامات دروغین گروگان می‌گیرد.
در سال ۱۳۹۴ و همزمان با توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی پنج زندانی خارجی و دو تابعیتی را با زندانیان ایرانی در آمریکا مبادله کرد.
از شهروندان دو تابعیتی زندانی در ایران می‌توان به کامران قادری و مسعود مصاحب شهروندان ایرانی-اتریشی، ناهید تقوی شهروند ایرانی-آلمانی، مهران رئوف شهروند ایرانی-بریتانیایی و احمدرضا جلالی شهروند ایرانی-سوئدی اشاره کرد.
همچنین مراد طاهباز شهروند سه تابعیتی ایرانی، آمریکایی، بریتانیایی، سیامک نمازی و عماد شرقی شهروندان ایرانی-آمریکایی و شهاب دلیلی، شهروند ایرانی دارای اقامت دائم آمریکا نیز در زندان هستند.