پس از برکناری رضا فرجی دانا، وزیر علوم، توسط نمایندگان مجلس، حسن روحانی رئیس جمهوری ایران، محمدعلی نجفی را به عنوان سرپرست وزارت علوم و فرجی دانا را به عنوان مشاور رئیس جمهوری در امور علمی و آموزشی منصوب کرد. نجفی پیش از این، مشاور رئیس جمهوری و دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت بود.
نمایندگان مجلس ایران در جلسه بررسی طرح استیضاح وزیر علوم در روز چهارشنبه، با ۱۴۵ رای موافق، ۱۱۰ رای مخالف و ۱۵ رای ممتنع از مجموع ۲۷۰ رای به استیضاح رضا فرجی دانا، رای به برکناری او دادند.
جلسه مجلس ایران برای استیضاح وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، صبح، چهارشنبه آغاز شد. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، رضا فرجی دانا را در این جلسه همراهی نکرد و به جای او، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری در جلسه حاضر شد. تعدادی از وزرا و اعضای دولت نیز وزیر علوم را در جلسه استیضاح همراهی کردند.
استیضاح وزیر علوم، که به امضای ۵۱ نماینده مجلس رسیده بود، روز ۲۱ مرداد توسط هیات رئیسه مجلس اعلام وصول شد.
نمایندگان خواستار استیضاح، در نامه خود دلایل استیضاح را اینگونه بر شمرده بودند:
۱ ــ عدم پذیرش و سرگردانی پذیرفته‌شدگان قانونی بورسیه‌های تحصیلات تکمیلی و متأسفانه ارائه مجوز پذیرش افراد رد صلاحیت شده در این دوره‌ها علی‌رغم تأکید مراجع ذی‌صلاح و قانونی در کشور و بازگرداندن برخی اساتید اخراج شده توسط هیئت‌های رسیدگی به تخلفات و یا مراجع ذی‌ربط دانشگاهها.
۲ ــ اعزام گروه‌های سیاسی بعضاً دارای سوابق تندروی، کارشناسان، ارزیابی عملکرد رؤسای دانشگاهها که زمینه ایجاد تنش را در دانشگاهها فراهم نموده و تغییر شیوه انتخاب رؤسای دانشگاهها برخلاف رویه‌های جاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و خلاف دستور صریح ریاست محترم جمهوری.
۳ ــ منصوب نمودن عناصر دارای سوابق مشخص در فتنه ۸۸ در مسئولیت‌های مهم ستادی وزارتخانه و عزل اشخاص عالم، متعهد و مدیر از برخی دانشگاهها و نصب افراد دارای سوابق تند افراطی به‌ویژه در مدیریت‌های میانی دانشگاهها.
۴- عدم مواجهه درست با تحرکات سیاسی ضدانقلاب و ضدنظام برخی عناصر فعال در دانشگاهها و میدان دادن به برخی نشریات دارای رویکرد ضددینی و گرایشات شدیداً قومی و تجزیه‌طلبانه و یا الحادی در محیط‌های دانشگاهی و احیای برخی تشکلهای افراطی و آشوب‌طلب.
دفاع فرجی دانا از عملکرد خود
رضا فرجی دانا عملکرد خود را مبنی بر قانون دانست و در بخشی از دفاع از عملکرد خود گفت که اگر مسئولیت او ادامه داشته باشد، «همچنان» قانون محوری و مقابله با تبعیض را مبنای کار خود قرار می دهد.
وزیر علوم ایران به اعطای مجوز فعالیت بیش از ۷۰۰ شرکت دانش بنیان اشاره کرد و گفت البته متاسفانه از سال ۸۴ تا ۹۲ تعداد موسسات آموزش عالی رشد جهشی عجیبی داشتند و از سال ۸۴ که ۹۵۰ موسسه آموزش عالی داشتیم به بیش از ۲۲۵۰۰ موسسه رسیده است.
فرجی دانا در بخش دیگری از سخنانش گفت: زمانی که سال گذشته مجموعه دانشگاهها را تحویل گرفتیم ۱۳۰۰ میلیارد تومان بدهی وجود داشته است به عنوان مثال حتی یک دانشگاه کوچک ۳۰ میلیارد تومان بدهی دارد.
بخشی از سخنان وزیر علوم در دفاع از خود، به طور خلاصه در پی آمده است:
- فیلمی مربوط به سال ۸۸ پخش شد، تجمعی در اعتراض به حمله به کوی دانشگاه بود، رئیس دانشگاه اعلام تحصن کرده بود و همه ما آنجا حضور یافتیم و آقای توفیقی هم فرمایشی در آنجا داشت، همچنین جلسه‌ای که من با دانشجویان در حال صحبت هستم این صحبت‌ها ادامه دارد چرا ادامه‌ی آن را قطع می‌کنید؟ ما از بی‌اخلاقی طرفی نمی‌بندیم.
- تغییرات در دانشگاهها در ۱۰ ماه گذشته کمتر از دوره مشابه در دولت احمدی‌نژاد بوده است. یکی از نمایندگانی که استیضاح بنده را امضا کرده بود وقتی فرد غیربومی در حوزه انتخابیه‌اش تغییر کرد به بنده گفت شما آرامش را به شهر ما برگرداندید.
- درباره دو معاون خود که گفته شده بود بدون استعلام از وزارت اطلاعات منصوب شده‌اند گفت: با صحبت با استیضاح‌کنندگان توافق کردیم در خصوص موقعیت شغلی این افراد مجددا استعلام کنند. روز سه‌شنبه اعلام کردم که صلاحیت این افراد تایید شده است اما گویا استیضاح‌کنندگان انتظار شنیدن این سخنان را از بنده نداشتند.
- هر جا که می‌روم فهرستی از مطالب قبل از من به آنجا برده شده، چرا اینقدر بر طبل اختلاف می‌کوبیم؟ فهرست استادان اخراجی بازگشته به دانشگاه به کمیسیون آموزش و امنیت داده شده و تعداد آن به انگشتان دو دست هم نمی‌رسد، اینها با رای قانونی دیوان عدالت اداری آمدند و ما هم نمی‌توانیم با حکم قوه قضاییه مخالفت کنیم.
-انتشار نام بورسیه‌ها مورد تایید ما نیست و از حراست خواسته‌ایم با عوامل آن را شناسایی کند. او سپس به صدها مورد از بورسیه‌ها اشاره کرد که با معدل پایین‌تر از حد مجاز پذیرفته شده‌اند. همچنین ۱۳۰۰ نقر بدون جایابی بورسیه شده‌اند که باید کنار گذاشته شوند.
- رضا فرجی دانا همچنین در مورد بورسیه‌های غیرقانونی گفت: رشته ادبیات فارسی و فقه را باید به خارج بفرستیم؟
-پیش از رای گیری رئیس مجلس رییس مجلس گفت که اگر چند نفر از کسانی که بحث‌هایی در مورد آنها وجود دارد در وزارت علوم جابجا شوند فضا آرام تر خواهد شد. او گفت: وزارت اطلاعات غیر از یک نفر بقیه را تایید کرده است.
-علی لاریجانی از وزیر علوم و دولت برکناری تعدادی از مدیران مورد انتقاد نمایندگان را خواستار شد تا فضا علیه وزارت علوم آرامتر شود دقایقی بعد اعلام کرد که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور پیغامی فرستاده که به نظر شما احترام می‌گذاریم و به آن عمل می‌کنیم.
با این وجود در پایان رای گیری مشخص شد که نمایندگان از این توضیحات قانع نشده‌اند و رای به برکناری فرجی دانا دادند.
دولتی‌ها لجبازی کردند
نمایندگان موافق استیضاح وزیر، ۹۰ دقیقه فرصت دارند تا از تریبون مجلس درباره دلایل موافقت خود با استیضاح سخنرانی کنند.
نخستین نماینده‌ای که در دفاع از استیضاح فرجی دانا سخن گفت، علیرضا زاکانی بود. زاکانی انتصاب‌های فرجی دانا در وزارت علوم را جناحی و سلیقه‌ای دانست و شیوه او برای انتخاب روسای دانشگاهها را - که با نظر خواهی از استادان دانشگاه صورت گرفت – تنش‌زا معرفی کرد.
به گفته زاکانی مجلس در پی آن بود تا با جلسات متعدد با وزیر، مسیر وزارت علوم را تغییر دهد و کار به استیضاح نکشد، اما او معتقد است که مسئولان دولتی لجبازی کردند و مجلس ناچار به استیضاح شد.
پخش فیلم از تجمعات دانشجویی سال ۸۸
حسین نقوی حسینی، نماینده‌ای که در موافقت با استیضاح وزیر علوم پشت تریبون رفت، فیلمی از سخنان فرجی دانا و جعفر توفیقی در یک نشست دانشجویی پخش کرد.
جعفر توفیقی، وزیر علوم دولت محمد خاتمی در دو سال پایانی دولت بود. در دولت روحانی، فرجی دانا او را به عنوان مشاور خود برگزید؛ امری که مخالفت نمایندگان را در پی داشت.
در فیلمی که نقوی حسینی در مجلس نمایش داد، وزیر علوم در جلسه تشکلهای دانشجویی، به خاطر انتصاب جعفر توفیقی به عنوان مشاور، مورد گلایه دانشجویان قرار می‌گیرد، فرجی دانا در پاسخ به دانشجویان می‌گوید: «در آن روز مشخص که دانشگاه تهران یک گله آتش بود، تکلیف خودش دید که دانشگاه را کنترل بکند.» اشاره وزیر علوم به سخنرانی توفیقی در یک نشست در دانشگاه تهران در جریان حوادث سال ۸۸ است.
نقوی حسینی بعد از پایان نمایش این فیلم، گفت: «کسانی در وزارت علوم هستند که رسما از فتنه دفاع می کنند... دوستان فرجی‌دانا به من گفتند وزیر علوم نقشی در انتصابات دانشگاهها ندارد و همه چیز دست توفیقی است و شما فرجی‌دانا را نجات دهید.» به گفته او، وزارت علوم در یک دانشگاه طی ۴ ماه ۱۲۰ نفر را تغییر داده است.
تقاضای روحانی از نمایندگان
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران که به دلیل سفر به استان اردبیل نتوانست در جلسه استیضاح حاضر شود، در جریان سخنرانی خود در اردبیل اظهار امیدواری کرد که نمایندگان به استیضاح وزیر علوم رای ندهند و از او حمایت کنند.
نمایش یک فیلم دیگر
حسن آصفری، یکی دیگر از نمایندگان موافق استیضاح فرجی دانا، در سخنان خود در مجلس مدعی شد که گروهی در دانشگاهها قصد دارند حوادث کوی دانشگاه سال ۷۸ را دوباره تکرار کنند.
نماینده شهر اراک گفت که انتصابات وزیر علوم در ریاست دانشگاهها به هیچ عنوان با مشی اعتدال سازگاری ندارد و او کسانی را به کار گمارده است که سابقه دستگیری در فتنه ۷۸ و ۸۸ داشتند.
این نماینده مجلس در بخش دیگر از سخنانش گفت: «یکی از منصوبان وزیر علوم گفته است که باید دانشگاهی را تربیت کنیم که ۱۸ تیر را بیافریند؛ دوران اسلامی کردن دانشگاهها گذشته است؛ ریش برای انسان نیست برای حیوان است.چنین افرادی را انتخاب کردن چه معنایی دارد؟» او سپس بخش از مطالب نشریات دانشجویی را خواند و در پایان گفت که بر دانشگاه ها هیچ نظارتی نمی شود، اما ۱۰۰ نمونه نشریه بدون مجوز با دستگاه چاپ و بودجه بیت المال چاپ و توزیع شده است.
در پایان سخنرانی آصفری، کلیپی که ظاهرا مربوط به سخنرانی محمدرضا خاتمی در مراسم شانزده آذر دانشگاه تهران در سال گذشته بود، پخش شد. این کلیپ بخش‌هایی از سخنرانی محمدرضا خاتمی را نشان می‌داد که در آن گفته بود «اینها زور دارند، پول دارند ولی عقل ندارند». در این کلیپ همچنین محمدرضا خاتمی گفته بود «اینها بخش‌های بسیار کوچکی از جریان‌های سیاسی کشور هستند و نباید اصولگرایان را با آنها یکی بدانیم».
حزب‌اللهی‌ها خون دل می‌خورند
الیاس نادران، یکی دیگر از نمایندگانی بود که در موافقت با استیضاح وزیر علوم سخنرانی کرد.
او درباره بازگشت دانشجویان ستاره‌دار به دانشگاه گفت: ما نسبت به صلاحیت اخلاقی و سیاسی نگرانیم. اتفاقات سال‌های ۵۸ و ۵۹ یادمان نرفته. چرا انقلاب فرهنگی شد؟ چون دانشگاه محل جذب دانشجویانی که از طرف گروه‌های بیرونی بودند شده بود. همه دغدغه‌هایمان راجع به اینها است. فتنه ۸۸ را چه کسی درست کرد؟ این جریانات دانشجویی به کجا متصل بوده‌اند؟ اینها را که بچه‌های بسیج درست نکرده‌اند.
اگر دانشگاه‌های ما آرام است برای این است فتنه گران جولان می‌دهند اما حزب‌اللهی‌های دانشگاه خون دل می‌خورند و برای مصالح نظام سکوت می‌کنند.
ما نگران تکرار اتفاقی هستیم که رگ امیرکبیر را برید
نوباوه، دیگر نماینده منتقد وزیر علوم در سخنان خود گفت: ما امروز نگران وزارت علومی هستیم که در واقع باید مومن‌ترین نیروهای نظام را تربیت کند، اساتیدی که از روز اول دانشجویان را برای گرفتن پذیرش در دانشگاه‌های خارجی آموزش می‌دهند و همان کسانی هستند که شما در دانشگاهها جذب کردید می‌توانند به دغدغه‌های ما پاسخ دهند؟
او گفت: جریاناتی در داخل کشور در حال شکل‌گیری است که بسیاری از جریانات سکولار در آن شکل می‌گیرد و مشکل اساسی ما در این جا است...ما نگران تکرار اتفاقی هستیم که رگ‌های امیر کبیر را برید و کشور را صد سال به عقب برد