دو شرکت داروسازی فایزر و مرک که برای تولید قرص ضدکرونا دست به کار شده‌اند، مجوز تولید بدون حق امتیاز این داروها را به یک سازمان غیرانتفاعی وابسته به سازمان ملل متحد اعطاء کرده‌اند.
این قرارداد - که به کشورهای فقیر اجازه تولید و عرضه این دارو به قیمتی ارزان‌تر را می‌دهد - با سازمانی به نام «مدیسنز پتنت پول» (Medicines Patent Pool) بسته شده است که برای دسترسی به درمان‌ها و فناوری‌های پزشکی در سطح جهانی کار می‌کند.
روابط عمومی «مدیسینز پتنت پول» به سارا دهقان خبرنگار صدای آمریکا گفت: «این قرص‌ها از طریق شرکای تولید ژنریک منتخب ما، که عمدتا در هند مستقر هستند، در ایران توزیع خواهند شد.»
این سازمان افزود برای قرص مولنوپیراویر ساخت شرکت مرک، فرآیند «ابراز علاقه» آغاز شروع شده و از تولیدکنندگان دعوت کرده‌اند که برای دریافت مجوز فرعی همزمان با اعلام مجوز به شرکت مرک اقدام کنند. آنها دو هفته فرصت دارند تا تقاضا دهند.
«مدیسینز پتنت پول» به صدای آمریکا گفت که مرک مجوزهای دوجانبه‌ای را نیز به تولیدکنندگان مستقر در هند اعطاء کرده است و از همین رو، به محض دریافت مجوز مرک توزیع به سرعت انجام خواهد شد؛ هر چند اضافه کرد که تاریخ نخستین عرضه‌ها مشخص نیست.
این سازمان در مورد قیمت قرص مولنوپیراویر گفت: «از آنجایی که این قرص هنوز در بازار نیست، در این مرحله از قیمت آن اطلاعی نداریم. با این حال، مولنوپیراویر یک مولکول کوچک است که باید تولید آن نسبتاً آسان باشد و با رقابت بین دارندگان مجوز، می‌توان انتظار قیمت پایینی را برای محصول نهایی در کشورهای دارای مجوز داشت. وظیفه هر تولیدکننده‌ای است که قیمت خود را در چارچوب رقابت بین چندین تولیدکننده تعیین کند.»
«مدیسینز پتنت پول» گفت، فرآیند ابراز علاقه تولیدکننده‌های قرص شرکت فایزر نیز آغاز شده است و به آنها سه هفته فرصت داده شده تا برای کسب مجوز فرعی همزمان با اعلام مجوز رسمی به شرکت فایزر، درخواست دهند.
روابط عمومی این سازمان گفت: «تا زمانی که کووید-۱۹ همچنان از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک وضعیت اضطراری سلامت عمومی طبقه‌بندی شده است، هیچ حق امتیازی برای فروش قرص‌ها به فایزر پرداخت نخواهد شد.»
معاون درمان وزارت بهداشت ایران به خبرگزاری رکنا گفته است که «فعلا واردات قرص های ضدکرونا در استراتژی وزارت بهداشت قرار ندارد و قرار نیست این وزارتخانه به واردات این داروها بپردازد.»
قاسم جان بابایی گفت وزارت بهداشت برای تولید قرص مولنوپیراویر در داخل کشور صبر کرده است.
در همین حال، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا در ایران نیز گفته است که چند شرکت ایرانی در حال تولید مولنوپیراویر هستند.
حمیدرضا جماعتی گفت: «یکی از آنها، ادعا کرده که مولکول مولنوپیراویر را توانسته است تولید کند.»
تولید داروهای آمریکایی که مورد تأیید نهادهای بین‌المللی قرار گرفته‌اند بدون داشتن حق امتیار در ایران، پدیده تازه‌ای نیست. در مورد داروی رمدسیویر نیز، ایران شروع به تولید داخلی کرد، اما در پی تجویز بی رویه، دارو با چندین برابر قیمت به بازار سیاه راه پیدا کرد.
همچنین ببینید: رمدسیویر در ایران؛ از داروهای «بدون برچسب» تا تولید داخلی بدون امتیاز، شرکت سازنده به صدای آمریکا: نمی‌توانیم اصالتش را تأیید کنیم
در مورد قرص‌های ضدویروس مرک و فایزر چه می‌دانیم؟
قرص‌های ضدویروس از تکثیر بیشتر ویروس در بدن جلوگیری می‌کنند، ولی از آنجایی که چرخه طبیعی ویروس مراحل متعددی دارد، در یک بازه زمانی محدود به محض ابتلا می‌توان از این قرص‌ها بهره برد.
این در حالی است که به گفته کارشناسان، بیشترین آسیبی که ویروس به بدن وارد می‌کند در مراحل بعدی است که سیستم ایمنی به دلیل تکثیر ویروس ضعیف می‌شود. آنها می‌گویند در این مرحله، بیمار ممکن است راهی بیمارستان شود و داروهایی مانند قرص‌های ضدکرونا نمی‌توانند مؤثر باشند.
مولنوپیراویر، ساخت شرکت مرک، به صورت روزانه و کوتاه مدت پس از تشخیص ویروس تجویز می‌شود تا از بروز علائم وخیم‌تر پیشگیری کند. پژوهشهای جدید بر روی این قرص، اثربخشی آن در کاهش میزان بستری و مرگ مبتلایان را ۳۰ درصد برآورد کرده است.
شرکت فایزر نیز اعلام کرده است قرص «پاکسلوید» قادر بوده تا ۸۹ درصد ریسک بستری و مرگ را در بین بیماران سرپایی کووید-۱۹ کاهش دهد.
ابراز نگرانی برخی از کارشناسان در مورد قرص‌های ضدویروس
قرص ضد ویروس مولنوپیراویر، آنزیمی را هدف قرار می‌دهد که ویروس از آن برای تولید مثل استفاده می‌کند.
این داروها، خطاهایی را در کد ژنتیکی ویروس وارد می‌کنند که توانایی انتشار آن و سرایت به سلول‌های انسانی را کاهش می‌دهد. همین باعث شده است که برخی از کارشناسان نسبت به اینکه آیا قرص‌های ضد ویروس - به ویژه در دزهای بالا- ممکن است جهش‌هایی در ژنتیک انسان به وجود آورد که منجر به ایجاد تومور و یا نقض در نوزاد شود ابراز نگرانی کنند.
از آنجا که در ایران، این داروها معمولا خارج از راهنماهای بالینی تجویز و مصرف می‌شوند بسیاری از کارشناسان ایرانی نیز، این نگرانی را در صورت ورود قرص‌های ضد کرونا به پروتکل درمانی کشور مطرح کرده‌اند.