یادداشتی از سونر کاگاپتای در وال استریت جورنال
ترکیه در نقطه ای تعیین کننده در تاریخ خود قرار دارد. رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، نجات یافته از کودتا، مشروعیت تازه و متحد جدیدی یافته است: مذهبیون پر شور در خیابان. اردوغان می تواند از این جنبش برای بدل شدن به رییس جمهوری پرقدرت استفاده کند یا نیروهای مذهبی را به در اختیار گرفتن کشور تشویق کرده و در قامت یک رهبر اسلامی ظاهر شود.
سابقه عمل اردوغان گزینه نخست را نشان می دهد ولی حمایت پر شور نیروهای اسلامی از او بسیار وسوسه برانگیز است. ترکیه در لحظه ای مشابه سال ۱۳۵۷ ایران قرار دارد. آیا انقلاب اسلامی در حال جوشش، نیروهای سکولاریسم را در هم خواهد پیچید؟
جمعه شب در حالی که کودتا در ترکیه در جریان بود، به دستور اردوغان، ساعت یک و پانزده دقیقه پس از نیمه شب از بیش از هشت هزار مسجد ترکیه اذان پخش شد. این امر در واقع دعوت مردم به اقدامی سیاسی بود نه اقامه نماز. مذهبیون ترک هم در پاسخ به این دعوت برای مقاومت در برابر ارتش سکولار به خیابان ها ریختند. آن ها در کنار نیروهای پلیس طرفدار دولت، تلاش های ارتش را تحت الشعاع قرار دادند.
از آن شب تاکنون مساجد نقش فعالی را در تشویق مردم به اقامه نماز ایفا می کنند.
اردوغان از سال ۲۰۰۳ که به عنوان نخست وزیر ترکیه قدرت را در دست گرفت با پیگیری سیاست های رشد اقتصادی پایگاه اجتماعی خود را قوت بخشید. او در عین حال از سیاست های اسلامگرایانه فاصله گرفت تا اصلاحات لازم برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را دنبال کند.
اردوغان پس از پیروزی های انتخاباتی اش در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ که نتیجه ی برنامه های اقتصادی بود، به شدت محافظه کاری و خودکامگی را در پیش گرفت. او به طور معمول سرکوب آزادی بیان و تجمع را دنبال کرده است و دسترسی به شبکه های اجتماعی را ممنوع می کند.
اردوغان مروج تلاش ها برای تحمیل آموزش های دینی بوده است: شورای عالی آموزش ترکیه دو سال پیش توصیه هایی را برای تدریس اجباری آموزش اسلام سنی در مدارس عمومی برای همه، حتی دانش آموزان شش ساله ارائه کرد.
کودتا بهانه ای کافی به اردوغان می دهد که طرح خود برای یکی کردن قدرت نخست وزیر و رییس "حزب عدالت و توسعه" و ریاست جمهوری را از طریق تصویب متمم قانون اساسی در پارلمان به نتیجه برساند.
این روند اردوغان را به قدرتمندترین چهره ترکیه از زمان تغییر آن کشور به یک دموکراسی چند حزبی در سال ۱۹۵۰ بدل می کند.
مذهبیونی که به طرفداری از اردوغان به خیابان ها ریخته اند اسلامگراها و حتی جهادیونی هستند که سربازان طرفدار کودتا را دستگیر کرده و کتک می زنند. حتی تصاویری از گردن زدن یک سرباز به سبک داعش در فضای آنلاین منتشر شد.
متاسفانه احساسات جهادی در ترکیه به شکل قابل ملاحظه ای بالا گرفته است. این امر بی ارتباط به سیاست آموزشی اردوغان و سیاست او در سوریه، مبنی بر دادن اجازه استفاده از ترکیه به عنوان پایگاه عملیاتی اسلامگرایان افراطی، نیست. بر اساس یک نظرسنجی اخیر مرکز تحقیق پیو، ۲۷ درصد پرسش شوندگان در ترکیه نگاهی منفی نسبت به داعش ندارند. اردوغان می تواند از این نیروها برای پیشبرد یک انقلاب اسلامی استفاده کند.
برای انجام یک انقلاب، نیازی به اکثریت نیست بلکه اقلیتی خشمگین و هیجان زده که حاضرند از طریق خشونت قدرت را در دست بگیرند کافی است. اردوغان پس از کودتای نافرجام هنوز اختیار کل کشور را در دست نگرفته و از این رو تا یکشنبه عصر به آنکارا بازنگشته بود.
اگر اردوغان بخواهد به هیجانات مذهبی بیش از پیش دامن بزند می تواند یک ضد کودتای مذهبی را به یک ضد انقلاب اسلامی بدل کند.
این امر خطر لغو عضویت ترکیه در ناتو را به همراه داشته و کشور را در برابر خطر همسایگانی چون روسیه قرار خواهد داد. چنین اتفاقی در عین حال به بحران اقتصادی در ترکیه منجر خواهد شد که پایگاه اجتماعی اردوغان را تضعیف می کند.
احتمال این که اردوغان از وضعیت پس از کودتا برای تحکیم قدرت استفاده کند بیشتر است، اما شانس وقوع یک انقلاب اسلامی در ترکیه هرگز چنین بالا نبوده است.
محتوای این مقاله، لزوما به معنی تایید محتوای آنها در صدای آمریکا نیست.
