مرکز آمار ایران از تغییر رویکرد مردم در هزینه‌های جاری خبر داده و اعلام کرده که خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به همراه مسکن در فهرست هزینه‌های جاری از ضریب اهمیت بیشتری برخوردار شده؛ اتفاقی که مرور چرایی و چگونگی آن نشان دهنده گسترده‌تر شدن سایه گرسنگی بر کشور است.
براساس اعلام مرکز آمار ضریب اهمیت گروه خوراکی و آشامیدنی به میزان ۲/۱۸ واحد درصد افزایش پیدا کرده است. گروه مسکن با افزایش ضریب اهمیت ۰/۶۱ واحد درصدی در رتبه بعدی قرار دارد. از سوی دیگر ضریب اهمیت گروه‌های آموزش، تفریح و فرهنگ و حمل و نقل و بهداشت و درمان بیش از دیگر گروه‌ها کاهش پیدا کرده است.
اهمیت بالای مواد غذایی در سبد هزینه مردم و تورم ۴۵/۸ درصدی این سوال را پیش می‌آورد که چه میزان از درآمد جاری در این بخش هزینه می‌شود. برای درک بهتر از این موضوع به سراغ سبد غذایی مطلوب تدوین شده توسط وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۱ می‌رویم.
بر اساس این سبد غذایی، هر فرد ایرانی باید روزانه ۳۲۰ گرم نان، ۱۰۰ گرم برنج، ۲۰ گرم ماکارونی، ۲۶ گرم حبوبات، ۷۰ گرم سیب زمینی، ۲۸۰ گرم سبزی، ۲۶۰ گرم میوه، ۴۸ گرم گوشت قرمز، ۵۰ گرم گوشت سفید، ۲۴ گرم تخم مرغ، بین ۲۲۵ تا ۲۴۰ گرم شیر یا لبنیات، ۳۵ تا ۴۰ گرم روغن و ۴۰ تا ۵۰ گرم قند و شکر مصرف کند.
محاسبه وزنی و ریالی جدول اعلامی نشان می‌دهد که هر فرد باید ۱۵۲۸ گرم از مواد غذایی مختلف مصرف کند؛ موادی که با در نظر گرفتن قیمت‌های جاری روزانه ۱۲۶ هزار تومان هزینه در بر دارد. این عدد برای یک ماه معادل ۳ میلیون ۷۸۰ هزار تومان خواهد بود و یک خانواده ۴ نفره باید در ماه ۱۵ میلیون و ۱۲۱ هزار تومان بابت مواد غذایی در سبد مطلوب اعلامی وزارت بهداشت هزینه کند.
مسکن مورد دومی است که در آمار جدید از ضریب اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس اعلام مرکز آمار متوسط اجاره بها در تهران در سال ۱۴۰۰ به ۱۰۰ هزار تومان در هر متر مربع رسیده بود که آخرین آمار این مرکز در دی‌ماه سال گذشته نشان دهنده تورم ۴۰ درصدی مسکن است که این یعنی ۱۴۰ هزار تومان به ازای هر متر مربع. بر همین اساس با مبنا قرار دادن تورم تا دی‌ماه سال ۱۴۰۱ اجاره یک واحد مسکونی ۵۰ متری در ماه ۷ میلیون تومان هزینه دارد.
با توجه به هزینه‌های برآورد شده فقط برای مسکن و مواد غذایی یک خانوار ۴ نفره باید بیش از ۲۲ میلیون تومان هزینه کند. این در حالی است که صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده که کارگران با بعد خانوار ۳/۳ نفر از مبلغ ۶ میلیون و ۴۳۳ هزار و ۱۱۷ تومان به ۸ میلیون و ۲۰۸ هزار و ۳۰۰ تومان با میانگین رشد ۲۷ درصد افزایش یافت.
اما این شکاف عمیق بین دخل و خرج چه بر سر سبد غذایی مردم آورده است؟ بر اساس گزارش‌های میدانی منتشر شده در ایران سبد غذایی مردم دچار تحولات اساسی شده است و اکثریت مردم مواد غذایی کمی را جایگزین مواد غذایی کیفی کرده‌اند.
از طرفی بررسی اظهارات مقامات صنفی و رسمی نشان دهنده این مهم است که مصرف اقلام خوراکی اساسی در سبد معیشت مردم در سال ۱۴۰۱ با کاهش چشمگیر مواجه بوده است. بر همین اساس میوه و سبزیجات با کاهش ۶۰ درصدی مصرف روبرو شده است. گوشت قرمز و گوشت سفید نیز کاهش ۴۰ درصدی مصرف را تجربه کرده‌اند و روغن و کره با ۴۰ درصد کاهش مصرف مواجه شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ماکارونی ۳۰ درصد و تخم مرغ نیز ۲۵ درصد کاهش مصرف داشته‌اند. برنج و شیر و لبنیات و چای هم کاهش ۲۰ درصدی در مصرف را تجربه کرده‌اند و در نهایت قند و شکر ۱۵ درصد کاهش مصرف را به خود دیده است.
کاهش مصرف مواد غذایی و جایگزین شدن مواد غذایی کمی با مواد کیفی در سال‌های گذشته تاثیرات پنهان و کمتر دیده‌شده‌ای را در جامعه داشته است. برای درک بهتر این موضوع باید به صحبت‌های احمد اسماعیل زاده مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت توجه کرد که به خبرگزاری «ایلنا» گفته است در سال گذشته «۲۰۰ هزار کودک و ۲۵۰ هزار مادر باردار که دچار سوءتغذیه بوده‌اند»، شناسایی شده‌اند.
بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت و درمان، حدود ۱۶ درصد کودکان زیر شش سال در ایران دچار سوءتغذیه و ۸۰۰ هزار کودک در سنین رشد، با کمبود انرژی و مواد پروتئینی و البته کمبود ریزمغذی‌ها مواجه‌اند. آمارها همچنین از کمبود وزن ۱۱ درصد کودکان در ایران و لاغری شدید حدود ۵ درصد از کودکان حکایت دارد.
لازم به ذکر است گزارش وزارت کار ایران در زمستان سال گذشته نرخ خط فقر در سال ۱۴۰١ برای کل کشور و تهران به ترتیب ٧ میلیون و ٧۰۰ هزار تومان و ۱۴ میلیون و ٧۰۰ هزار تومان برآورد کرده است.
طبق این گزارش، خط فقر برای سال ۱۴۰١ به طور متوسط در کل کشور به طور سرانه ٢ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان و برای خانوار چهار نفره حدود ٧ میلیون و ٧۰۰ هزار تومان است. این عدد برای خانوارهای سه‌نفره و چهار نفره در شهر تهران در سال ۱۴۰١ حدود ١١ میلیون و ٩۰۰ هزار و ۱۴ میلیون و ٧۰۰ هزار تومان است.
نرخ فقر یک خانوار چهار نفره در سال ۱۴۰۰ برای کل کشور برابر با ۴ میلیون و ۵۴۱ هزار تومان بود.
