صدای آمریکا به مناسبت دومین سالگرد سرنگونی هواپیمای مسافربری پرواز «پی‌اس۷۵۲» اوکراین ویژه برنامه‌ای را با عنوان «پرواز ۷۵۲: چشم‌انداز حقیقت» با حضور کارشناسان تهیه و پخش کرد.
در زیر مشروح کامل مصاحبه سیامک دهقانپور با الکسی دانیلوف، دبیر شورای امنیت و دفاع ملی اوکراین، آمده است.
سیامک دهقانپور: شما پیشتر شلیک به هواپیمای اوکراینی را حمله‌ای آگاهانه با امکان جلوگیری از حمله ایالات متحده به ایران عنوان کرده‌اید. آیا هنوز بر این موضع هستید؟ فکر می‌کنید شلیک موشک‌ها تعمدی بود؟
الکسی دانیلوف: اول از همه باید تاکید کنم آن رویداد که ۸ ژانویه سال ۲۰۲۰ رخ داد، اقدامی تروریستی علیه یک هواپیمای غیرنظامی بود – اقدامی که در جهان امروز غیرقابل تحمل است. این عقیده من است که تا امروز تغییر نکرده است. متاسفانه طرف ایرانی به ما اجازه نمی‌دهد به اطلاعات دیگری دست یابیم.
س: یازده شهروند اوکراین در شلیک به پرواز ۷۵۲ کشته شدند. آیا دولت جمهوری اسلامی رسما از اوکراین عذرخواهی کرده است؟ آیا خانواده‌های جان‌باختگان از جمهوری اسلامی غرامت دریافت کرده‌اند؟
الکسی دانیلوف: عذرخواهی شد، بله. اما زندگی از دست رفته نمی‌تواند بازگردد. متاسفانه طرف ایرانی به خانواده‌های اوکراینی غرامت نمی‌پردازد و این سوال بزرگی‌ست که دلیل آن چیست. از این فاجعه دو سال گذشته. باعث تاسف فراوان است که طرف ایرانی پیشنهادهای‌مان را نپذیرفته است.
س: داداگاه عالی انتاریو در کانادا در سوم ژانویه ۲۰۲۲ جمهوری اسلامی را به دلیل اقدام عمدی تروریستی در شلیک به هواپیمای اوکراینی به پرداخت ۱۰۷ میلیون دلار کانادا محکوم کرد. آیا پرونده مشابهی در نظام قضایی اوکراین در جریان است؟
الکسی دانیلوف: تحقیقات جنایی تحت نظارت دادستانی اوکراین ادامه دارد. اما ناچارم مجددا با کمال تاسف بگویم همکاری‌ای که از ایران انتظار داشته‌ایم حاصل نشده است. همراه با شرکای بین‌المللی‌مان منتظریم روند حقوقی دموکراتیک طی شود تا غرامت دریافت کنیم. پرونده‌ای که به آن اشاره کردید، قضیه جداگانه‌ای‌ست که مربوط به بازماندگان صرفا جمع اندکی از قربانیان این سانحه است.
س: در نخستین سالروز شلیک به پرواز ۷۵۲، اوکراین و چند کشور دیگر در بیانیه‌ای مشترک از ایران خواستند هر فرد درگیر در این پرونده را تخت تعقیب قرار دهد. آیا تلاش مشترکی با دیگر کشورها برای اقدامی حقوقی در جریان است؟
الکسی دانیلوف: دولت ما با دولت‌های کشورهایی که شهروندانشان در سرنگونی هواپیمای اوکراینی جان باخته‌اند همکاری می‌کند. اما روند حقوقی دموکراتیک بیش از حد طولانی شده است. یادآوری می‌کنم با گذشت این همه سال از سرنگونی هواپیمای مالزیایی بر فراز اوکراین که ۲۹۸ قربانی داشت، روند حقوقی پیرامون این پرونده همچنان ادامه دارد و در قبال برخی شخصیت‌های مظنون حتی آغاز نشده است. متاسفانه روند حقوقی در جهان دموکراتیک بسیار زمان‌بر است. نارضایتی بستگان قربانیان این سوانح که ناچارند مدت بسیار طولانی منتظر اجرای عدالت باشند را درک می‌کنم.
س: ایران در ۱۷ فروردین ۱۴۰۰، اعلام کرد علیه ۱۰ مقام رسمی بر سر شلیک به پرواز ۷۵۲ اعلام جرم کرده است. آیا از این روند رضایت دارید؟
الکسی دانیلوف: اصلا نمی‌دانیم آیا این مظنونین واقعا مسئول هستند یا نه. تمام تحقیقات ایران پشت درهای بسته انجام شد و اجازه داده نشد ناظران و کارشناسان بین‌المللی مشارکت کنند تا نسبت به شفافیت این تحقیقات اطمینان داشته باشیم. آیا افرادی که به عنوان مظنون معرفی شده‌اند واقعا مسئول‌اند، این جای سوال بزرگی دارد.
س: سپاه در ۲۱ دی‌ماه گفت هواپیمای ۷۳۷ مسافربری را با یک موشک کروز اشتباه گرفته بود. آیا چنین چیزی ممکن است؟
الکسی دانیلوف: بوئینگ ۷۳۷ هواپیمای مسافربری است و نمی‌تواند هدف نظامی باشد. این هواپیما هیچ تهدیدی نداشته است. یک روز پس از سرنگونی آن اعلام کردیم این هواپیما هدف موشک روسی «تور ام یک» قرار گرفته بود. از این مساله تقریبا مطمئن بودیم.
س: نیروی هوافضای سپاه اعلام کرده بود اپراتور موشک شلیک‌شده به طور مستقل عمل کرده بود. سامانه‌های موشک‌های دفاعی «تور ام یک» چطور کار می‌کند؟
الکسی دانیلوف: اپراتور سامانه نمی‌تواند به تنهایی چنین تصمیمی بگیرد. بالاترین مقام مسئول باید این دستور را صادر کند. بدون دریافت چنین دستوری اپراتور نمی‌تواند مستقلا این کار را انجام دهد. مظنونیم که ممکن است کنترل بیرونی برای هدایت این موشک به کار گرفته شده باشد.
س: گزارش شده بود که پرواز ۷۵۲ به دلیل بار اضافه و خالی کردن آن بیش از یک ساعت تاخیر داشت. درک شما هم همین است؟
الکسی دانیلوف: بله این واقعیت دارد. بار هواپیما زیاد بود و خلبان برای تضمین امنیت مسافران تصمیم گرفت بخشی از این بار تخلیه شود. باید یادآوری کنیم هم قبل و هم بعد از هواپیمای اوکراینی، هواپیماهای دیگری از فرودگاه تهران به پرواز درآمده‌اند. این‌گونه به نظر می‌رسد که منتظر هواپیمای ما بودند. نمی‌توانیم این احتمال را رد کنیم.
س: آیا استدلال ایران در مورد نبستن فضای هوایی ایران بر روی پروازهای مسافری را قانع‌کننده می‌بینید؟
الکسی دانیلوف: من خودم مدت کوتاهی پس از این فاجعه به تهران سفر کردم و با مقامات بلندپایه ایران گفت‌وگو کردم و نمی‌توانم سوءظن نداشته باشم که این یک اقدام تروریستی علیه این هواپیمای بخصوص بود.
س: آیا اوکراین به منع پروازهای هوایی‌اش بر فضای هوایی ایران ادامه خواهد داد؟
الکسی دانیلوف: پس از گذشت این مدت زمان، دیگر چنین ممنوعیتی نداریم. شرایط ژانویه ۲۰۲۰ دیر یا زود برای تمام جهانیان روشن خواهد شد. در دنیای امروز نمی‌توانیم چیزی را پنهان کنیم. باید صبر کنیم تا دقیقا بفهمیم چه اتفاقی افتاد.
س: چند سال پیش، اوکراین سقوط هواپیمای مالزیایی «ام اچ ۱۷» را با یک موشک روسی دیگر در خاک خود تجربه کرد. این دو تحقیقات چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
الکسی دانیلوف: چند سال از سرنگونی هواپیمای «ام اچ ۱۷»، از جان باختن ۲۹۸ سرنشین‌اش گذشته است. بازهم ناچارم اذعان کنم متاسفانه روند حقوقی دموکراتیک به سوالاتی که برای بسیاری کاملا روشن است سریع پاسخ نمی‌دهد. ما می‌دانیم چه کسی مسئول سرنگونی «ام‌اچ ۱۷» است. سامانه روسی «بوک» از خاک روسیه به بخش اشغال‌شده منطقه «دونتسک» منتقل شده بود. می‌دانیم این سامانه از منطقه «کورسک» منتقل شده بود، تمام کسانی که مسئول این عملیات بودند را می‌شناسیم. اما تمام این جزئیات هنوز در اختیار جامعه جهانی قرار نگرفته چرا که روند حقوقی دموکراتیک طولانی و زمان‌بر است. اما شکی نیست این جزئیات قطعا علنی می‌شود. مهم است بدانیم کسانی که موشک را شلیک کردند، افراد دون‌پایه در درجه دوم اهمیت هستند. مهم کسانی هستند که تصمیم گرفته‌اند این سامانه را به خاک اوکراین بفرستند. این مهم‌ترین سوال است.
س: ایکائو طی سه ماه قطعنامه شدیدالحنی درباره تخریب و جنایت ادعایی در شلیک به پرواز مالزیایی صادر کرد. آیا سطح مشابهی از شدت عمل را در مورد پرواز پی اس ۷۵۲ دیده‌اید؟
الکسی دانیلوف: متاسفانه جامعه جهانی اخیرا بسیار منفعلانه در این گونه موارد عمل می‌کند. بسیار ناراحت‌کننده است که حتی شرکای‌مان تا مدتی فکر نمی‌کردند اقدامی تروریستی رخ داده و می‌گفتند هواپیمای اوکراینی دچار نقص فنی شده بود. زمانی که ما ۹ ژانویه – کمتر از یک روز پس از این فاجعه – بیانیه‌ای درباره اصابت موشک منتشر کردیم، تا دو سه روز برخی کشورها می‌گفتند این واقعیت ندارد. بسیار باعث تاسف است در جهان امروز برای حیات انسان ارزشی شایسته قائل نمی‌شوند، و دموکراسی در جهان مدرن نیز علاج این مساله نیست.
