دو سال از روزی که مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد کشته شد می‌گذرد؛ واقعه‌ای که دادخواهی عمومی ایرانیان را در پی داشت و سرآغاز اعتراضات سراسری برای ماههای متمادی در خیابان‌های همه استان‌های ایران شد و سرکوب حکومتی آن هزاران کشته و زخمی و بازداشت در پی داشت و همچنان قربانی می‌گیرد.
اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ که با واکنش به کشته شدن مهسا امینی شامگاه ۲۵ شهریور آن سال در مقابل بیمارستان کسری در تهران آغاز شد، با حضور چشمگیر شهروندان در مراسم خاکسپاری او در سقز شدت گرفت و در روزهای بعد، گستره‌ای ملی یافت و ماه‌ها علاوه بر فضای عمومی شهرها، در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها جریان داشت.
نام مهسا (ژینا) امینی، چنان‌که بر مزار او حین خاکسپاری نوشته شده بود، به «اسم رمز» این اعتراضات در داخل و خارج از ایران تبدیل شد.
سرکوب اعتراضات مسالمت‌آمیز مردمی که توسط نیروهای رسمی و لباس شخصی جمهوری اسلامی صورت گرفت، بنا بر گزارش‌ها بیش از پانصد کشته بر جا گذاشت.
نیکا شاکرمی، نوجوان کشته شده در اعتراضات تهران، که مقامات جمهوری اسلامی تلاش کردند مرگ او را «خودکشی» اعلام کنند، پس از اطلاع‌رسانی نزدیکان و افشای جزئیات قتل او و همچنین اعلام دادخواهی خانواده‌اش، به یکی از نمادهای جنبش «زن، زندگی، آزادی» تبدیل شد.
یکی دیگر از وقایع خبرساز این اعتراضات، شلیک گسترده نیروهای حکومتی به معترضان در جریان نماز جمعه زاهدان در مهر همان سال بود که ده‌ها کشته بر جا گذاشت؛ واقعه‌ای که به «جمعه خونین زاهدان» شهرت یافت.
همچنین، کیان پیرفلک، کودک ۹ ساله که در جریان شلیک کور نیروهای حکومتی در ۲۵ آبان ۱۴۰۱ در ایذه به سوی شهروندان جان باخت، به عنوان یکی از نمادهای این اعتراضات شناخته می‌شود.
در پی افشای یک بولتن محرمانه سپاه در ماههای بعد، روشن شد که حتی بر اساس نظرسنجی‌های حکومتی، اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ از حمایت ۸۴ درصد از ایرانیان برخوردار شد.
جمهوری اسلامی کمتر از سه ماه بعد از آغاز اعتراضات سراسری مسالمت‌آمیز که در پی کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، نیروی انتظامی ویژه برای اعمال حجاب اجباری، اعدام معترضان بازداشت‌شده را با اعدام محسن شکاری آغاز کرد.
این اعدام‌ها به گفته کارشناسان سازمان ملل، در پی «محاکمه‌های ناعادلانه» و «اقداماتی بی‌اساس و خودسرانه در سلب حق زندگی از این افراد» خوانده شد.
آنها از حکومت جمهوری اسلامی خواستند که حکم اعدام این افراد را بی‌درنگ لغو کند، اما حکومت ایران نه‌تنها به این درخواست بین‌المللی توجه نکرد، بلکه چند روز بعد در دومین اقدام، مجیدرضا رهنورد، معترض ملی‌گرا را در ملأعام در مشهد اعدام کرد.
علاوه بر اعدام محسن شکاری در ۱۷ آذر و مجیدرضا رهنورد در ۲۱ آذر ۱۴۰۱، مقامات قضایی جمهوری اسلامی محمدمهدی کرمی و محمد حسینی را در ۱۷ دی همان سال اعدام کردند و صالح میرهاشمی، سعید یعقوبی، و مجید کاظمی را در ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ در اصفهان، میلاد زهره‌وند را در دوم آذر، محمد قبادلو را در سوم بهمن همان سال، و رضا رسایی را در شانزدهم مرداد سال جاری اعدام کردند.
اقدامات مقامات جمهوری اسلامی در خصوص اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ نه تنها به معترضان خلاصه نشد، بلکه انواع فشار بر خانواده‌ها و حتی بازداشت دادخواهان ده‌ها تن از کشته‌شدگان و اعدام‌شدگان این اعتراضات «با اتهامات دروغین» در پی داشت.
چنان‌که به تعبیر سازمان دیده‌بان حقوق بشر، جمهوری اسلامی دو بار ظلم می‌کند، یک بار با اعدام و قتل عضو خانواده، و سپس با بازداشت عزیزان آنها.
با این حال، شماری از تحلیلگران و دادخواهان، از جمله آیدا شاکرمی، خواهر دادخواه نیکا شاکرمی، تأکید دارند که ابعاد جنایات جمهوری اسلامی در خصوص اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، «بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که تاکنون فاش شده است.»
دو سال پس از کشته شدن مهسا امینی، سرکوب حکومتی دادخواهی عمومی و اعتراضات سراسری همچنان قربانی می‌گیرد. چنان که بر اساس گزارش‌ها به‌تازگی دو تن از معترضان زخمی‌شده پس از دو سال تحمل رنج، جان باختند.
سارا دلدار، زندانی سیاسی پیشین، که حین کمک به مجروحان اعتراضات خود نیز آسیب دیده و سپس بازداشت شده بود، پس از تحمل عفونت‌های مزمن ناشی از جراحات گلوله‌های ساچمه‌ای در رشت جان خود را از دست داد.
همچنین، محمد آزاد، از معترضانی که دو سال قبل بر اثر شلیک عامدانه مأموران جمهوری اسلامی، از ناحیه سر، چشم راست، و شکم زخمی شده بود، پس از دو سال رنج ناشی از جراحات وارده، جان باخت.
در این حال، با وجود گذشت دو سال از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و پی‌گیری‌های مکرر وکلا و خانواده او، چنان‌که پدر او امجد امینی می‌گوید، قوه قضاییه جمهوری اسلامی هنوز هیچ جوابی درباره پرونده او به خانواده‌اش نداده‌اند.
پرونده‌ای که نه‌تنها خانواده مهسا امینی به طور رسمی و از مراجع قانونی پیگیر آن هستند، بلکه ایرانیان نیز به طور عمومی و در قالب تداوم اعتراضات، دادخواه آن است.
آقای امینی در پیامی صوتی که به صدای آمریکا رسیده، تأکید کرده است که اگر جمهوری اسلامی محدودیت‌های سال گذشته را ایجاد نکند، «با توجه به تماس‌ها و درخواست‌های مردمی» مراسم سالگرد دخترش در روز یکشنبه ۲۵ شهریور برگزار خواهد شد.
مهسا (ژینا) امینی چند روز پس از بازداشت توسط گشت ارشاد، در ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در بیمارستان کسری در تهران جان باخت و کشته شدن او موج گسترده‌ای از اعتراضات در سراسر ایران را در پی داشت که تا ماه‌ها در خیابان‌ها، دانشگاه‌ها و مدرسه‌ها ادامه یافت.
در جریان سرکوب اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ به دست نیروهای حکومتی، صدها شهروند کشته شدند و هزاران تن مجروح و بازداشت شدند.
