محمد عبدی، منتقد فیلم
جشنواره فیلم های ایرانی پراگ که امسال دهمین دوره‌اش را پس از دو سال کرونایی برگزار کرد، طبق معمول محفل گرمی بود از سینماگران و دوستداران و علاقه مندان سینما اما این بار متفاوت از همیشه.
این جشنواره که هر سال به شکل مسابقه‌ای و با حضور پرشمار سینماگران از داخل ایران برگزار می شد، امسال تمام هم و غم خود را بر محور «زن، زندگی، آزادی» استوار کرد و بجای سینماگران داخل ایران- که معدودی از آنها که قرار بود در جشنواره شرکت داشته باشند، در فرودگاه در ایران با ممنوع الخروجی خود مواجه شدند- تمرکزش را بر سینماگران ایرانی ساکن خارج از ایران گذاشت؛ از سوسن تسلیمی به عنوان میهمان ویژه تا سینماگرانی چون محمد علی طالبی، نیما سروستانی و کاوه فرنام.
سوسن تسلیمی در مراسم ویژه‌ای شرکت کرد که در آن او به همراه آنا شاباتاووا دستیار شناخته شده واتسلاو هاول و فعال حقوق بشر اهل چک، درختی را در پارک معروفی در مرکز شهر کاشتند تا یاد و خاطره جوانان مبارز ایران که در راه احقاق حقوق اولیه خود شجاعانه بر علیه رژیم می جنگند، زنده نگه داشته شود.
در یک کنفرانس مطبوعاتی هم مسئولان و گردانندگان انجمن فیلمسازان مستقل شامل نیما سروستانی، کاوه فرنام، محمد علی طالبی و عادله چراغی (سخنگوی انجمن) شرکت داشتند و به بحث درباره آینده سینمای ایران، مسأله حجاب و تحریم جشنواره فیلم فجر پرداختند.
جشنواره امسال با مراسم باشکوهی در تالار لوترنا آغاز شد که در آن تماشاگرانی که تمام این سالن بزرگ را پر کرده بودند، یکصدا با مجری «زن، زندگی، آزادی» را به سه زبان انگلیسی، چکی و فارسی فریاد زدند.
جشنواره با فیلم «خرس نیست» جعفر پناهی آغاز شد؛ فیلمی که اولین نمایش خود را در جمهوری چک در این جشنواره تجربه کرد. در حالی که سازنده آن این روزها در زندان اوین به سر می برد. داستان خود فیلمساز در کنار مرز ترکیه و کارگردانی یک فیلم از راه دور، در حال و هوایی شبیه واپسین فیلم‌های پناهی، بیش از آن که مقبول تماشاگران ایرانی باشد، تماشاگران خارجی را به وجد می‌آورد و نمایش فیلم در پراگ هم با استقبال گسترده تماشاگران روبرو شد؛ نمایشی که با همیاری جشنواره کارلووی واری برگزار شد و دبیر این جشنواره- کارل اوخ- که از مهمترین جشنواره‌های سینمایی اروپا محسوب می‌شود، در افتتاحیه درباره ایران، فیلم‌های ایرانی و فیلم تازه جعفر پناهی سخن گفت.
قاب عکسی از بکتاش آبتین کنار ورودی تالار قرار گرفته بود تا یاد و خاطره این مستندسازی که زنجیر به دست و پا از زندان به بیمارستان برده شد و جانش را از دست داد، گرامی داشته شود. دو فیلم مستند او با نام های «پارک مارک» و «مری زن می خواد» به نمایش درآمد.
به یاد محمد رسول‌اف فیلم دیدنی کمتر دیده شده‌اش به نام «کشتزارهای سپید» به نمایش درآمد؛ با نگاهی شاعرانه و تمثیلی با چاشنی تند سیاسی و اجتماعی که فیلم را به جذاب‌ترین فیلم دوره اول فیلمسازی این کارگردان زندانی بدل می کند. از دومین دوره فیلمسازی رسول اف فیلم «به امید دیدار» به نمایش درآمد که در آن مایه‌های سیاسی و اجتماعی پررنگ تر شده اما از بیان تمثیلی پرهیز کرده است. پس از نمایش این دو فیلم کاوه فرنام تهیه کننده آخرین فیلم های رسول‌اف درباره آخرین وضعیت جسمی و روحی او در زندان صحبت کرد و به سوالات تماشاگران پاسخ داد.
اولین نمایش «عنکبوت مقدس» در جمهوری چک، تماشاگران را به وجد آورد؛ فیلمی دیدنی از علی عباسی که داستان قاتل زنجیره‌ای کارگران جنسی را در مشهد با تکیه بر اصول و قواعد ژانر به شکل ملموسی روایت می کند و با بازسازی طراز اول شهر مشهد در خارج از ایران، موفق می شود سینمای در تبعید را چند گام به جلو هدایت کند؛ فیلمی که حالا به فهرست اولیه فیلم های غیر‌انگلیسی‌زبان اسکار راه یافته است.
«رادیوگرافی یک خانواده» ساخته فیروزه خسروانی از جمله فیلم های جشنواره امسال بود که داستان مواجهه با انقلاب سال پنجاه و هفت را به شیوه ای جذاب و دیدنی با تماشاگرش قسمت می کند؛ روایتی جسورانه و دیدنی که به بازداشت سازنده اش در ایران انجامید.
«جای خالی دوست» مستند دیگری بود ساخته محمد علی طالبی که داستان دو خواهر را روایت می کند که پیش از خودکشی ویدئویی را از خودشان ضبط کرده اند و از تصمیم ترسناک شان سخن گفته‌اند. فیلمساز در راه روایت این ماجرا با مشکلات متعددی از جمله راضی کردن خانواده روبرو بوده و سرانجام در فیلمی جمع و جور موفق می شود تماشاگر را با خود همراه کند؛ کنکاشی در جامعه و وضعیت اجتماعی نوجوانان.
«پسر- مادر» ساخته مهناز محمدی داستان یک زن تنها با دو فرزند را روایت می کند که حالا در برابر فقر و بیکاری مجبور است پیشنهاد یک ازدواج از پیش تعیین شده را قبول کند. فیلم که در جشنواره تورنتو تحسین شد، در داخل ایران با مخالفت های حکومتی روبروست و سازنده اش بارها دستگیر شده است.
«خانه پدری» فیلم توقیف شده کیانوش عیاری درباره جنایت های ناموسی و «ابر بارانش گرفته» آخرین ساخته مجید برزگر- فیلمسازی که با احکام قضایی روبرو شده و اجازه خروج از کشور را ندارد- دیگر فیلم‌هایی بودند که در کنار آثار دیگری از جمله دو فیلم دو کارگردان شناخته شده زن ایرانی در خارج از کشور (زنان بدون مردان از شیرین نشاط و پرسپولیس ساخته مرجان ساتراپی) به نمایش درآمدند.
تمامی این فیلم‌ها به زودی در شهر برنو دیگر شهر بزرگ جمهوری چک به نمایش درمی‌آیند.
