انتشار گزارش کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی درباره حادثه تصادف دو قطار در سمنان و سخنان برخی از نمایندگان استان آذربایجان شرقی حاکی از آنست که بجز خطای انسانی، عوامل فنی و مدیریتی تاثیر مهمی بروز حادثه داشته‌اند.
به نوشته خبرگزاری ایسنا، بر اساس کمیسیون عمران مجلس که روز چهارشنبه ۲۴ آذر در صحن علنی مجلس خوانده شد، سیستم ATC یا کنترل اتوماتیک قطار، به صورت پایلوت در این مسیر اجرا می‌شده اما از آنجا که برخی از قطارها به این سیستم مجهز نبودند، سردرگمی در اجرای سامانه موجب افزایش خطای انسانی شده بود.
نکته دیگر که در مورد این سیستم اشاره شده، خرابی های متعدد سیستم ATC در ماه‌های پیش از حادثه و خاموش کردن این سیستم تبدیل به یک روش غلط و موجب بی اطمینانی کابران به این سیستم کنترلی شده بود.
این در حالیست که گزارش کمیته تعیین شده از سوی رئیس جمهوری و گزارش کمیسیون سوانح بر خطای انسانی مامور کنترل و لکوموتیوران قطار مشهد سمنان تاکید دارد.
دو روز پیش از گزارش مجلس، احمد علیرضابیگی نماینده تبریز به خبرگزاری فارس گفت که ۲۰ روز قبل از حادثه برخورد قطار سمنان به قطار تبریز ـ مشهد، مدیر کل ایمنی و نظارت بر شبکه راه‌آهن در گزارشی خبر از ثبت نزدیک به چهار هزار خطای سامانه ATC در شش ماهه نخست سال جاری داده است.
این نماینده روز چهارشنبه بار دیگر این مورد را در دیدار نمایندگان استان آذربایجان شرقی با وزیر راه مطرح کرد. دیگر نمایندگان آذری نیز انتقاد مشابهی را مطرح کردند و سرانجام مسعود پزشکیان، عضو هیئت رئیسه مجلس و نماینده مردم تبریز با بیان اینکه هنوز مشخص نیست که چرا سیستم هوشمند باید خاموش شود و لوکوموتیوران به‌صورت دستی اقدام به حرکت دادن قطار کند، گفت که نمی‌توان به راحتی در خصوص مقصر بودن یک عامل اظهارنظر کرد.
انتقاد از خرابی سیستم ATC در حالی است که انتقاداتی هم درباره نحوه سفارش و خرید این سامانه در اوایل دهه هشتاد خورشیدی مطرح شده است. احمد علیرضابیگی، قائم مقام وقت راه آهن را سهام دار شرکتی معرفی کرد که با دریافت ۴۰۰ میلیارد تومان این سامانه را به راه آهن فروخت. او بدین ترتیب این حادثه را نتیجه خصوصی‌سازی به شیوه دولت‌های قبلی دانست.
منتقدان معتقدند که ایرادهای فنی سیستم کنترل اتوماتیک قطار موجب شده بود که مسئولان کنترل به این سیستم بی‌اعتماد شده و هشدارهای آن را جدی نگیرند، هر چند وزیر راه در جلسه خود تاکید کرد که این سیستم در خطوط دیگر نظیر مشهد شیراز و خطوط متروی تهران هم فعال است.
مجلس در انتهای گزارش روز چهارشنبه خود علاوه بر اینکه خواستار نظارت بیشتر بر شرکت تولید کننده سیستم ATC و اصلاح ضعف‌های این سیستم شده، ضعف مقررات ایمنی و مدیریتی را نیز یکی دیگر از دلایل بروز این حادثه دانسته است.
در پی حادثه برخورد قطار مسافربری مشهد – سمنان به قطار مشهد – تبریز در روز پنجم آذر، که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن یکصد نفر شد، دستگاه قضایی ایران پنج نفر شامل لکوموتیوران قطار مشهد سمنان، مسئول مرکز کنترل فرماندهی راه آهن شمال شرق کشور مستقر در شاهرود، مسئول مرکز کنترل خطوط، مسئول شیفت مرکز کنترل و یک نفر دیگر از عوامل کنترل راه آهن شمال شرق بازداشت شدند.
یکروز پس از این حادثه، مدیر محسن پورسیدآقایی، مدیر عامل راه آهن با حضور در تلویزیون دولتی ایران از مردم به دلیل وقوع خطای انسانی و برخورد دو قطار عذرخواهی و از سمت خود کناره گیری کرد.
مدیر عامل راه آهن و هیات های بررسی حادثه، دلیل برخورد دو قطار را سبز کردن چراغ قرمزی که به دلیل توقف قطار تبریز روشن مانده بود، بنا به دستور مسئول جدید کنترل شیفت اعلام کردند.
بر این اساس، پس از سبز شدن چراغ، قطار مشهد سمنان به حرکت خود ادامه داد و ناگهان و با سرعت به واگن انتهای قطار تبریز که به دلیل بروز مشکل در ترمز، متوقف شده بود، برخورد کرد.
