این برآوردها که از سوی یک مقام ارشد آمریکایی - که نخواسته نامش فاش شود - در اختیار اسوشیتدپرس گذاشته شده، و قبلاً هرگز منتشر نشده، نشانگر آن است که بر اثر تحریمهای جدید اعمال شده از ماه فوریه، مشکلات اقتصادی ایران عمیق تر و گسترده تر شده، و دستیابی ایران به میلیاردها دلار در آمد نفتی هر روز دشوارتر می شود.
آمریکا امیدوار است که فشار ناشی از تحریمها ایران را ناچار سازد در زمینه برنامه هسته ای خود از در مصالحه درآید. غرب ایران را متهم به تلاش در تولید سلاح هسته ای می کند، ولی ایران با انکار آن می گوید قصد بهره برداری صلح آمیز از انرژی اتمی دارد.
بر اساس برآورد آمریکا، هر ماه بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار درآمدهای نفتی ایران در حسابهای خارجی جمع می شود، که ایران امکان دسترسی و استفاده از آنها را ندارد.
مجموع درآمد ماهانه حاصل از نفت خام ایران در شش ماه اول سال جاری میلادی به طور متوسط ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است. این بدان معنا است که جمهوری اسلامی قادر نیست ۴۴ درصد از درآمدهای نفتی خود را خرج کند یا به حسابهای داخلی منتقل کند.
تحریمهای ماه فوریه که شدیدترین تحریمها در سالهای اخیر به شمار می رود، قصد دارد ایران را از درآمدهای نفتی اش محروم سازد. تحریمها مقرر داشته است که درآمدهای ایران در حسابهای مسدود گذاشته شود و ایران بتواند فقط برای خرید کالاهای غیر تحریمی از آن استفاده کند.
اگر وارد کنندگان نفت ایران از این مقررات پیروی نکنند، با این تهدید مواجهند که از نظام مالی امریکا خارج شوند. ایالات متحده معافیتهایی برای چین، هند و ۷ کشور دیگر از وارد کنندگان نفت ایران در این زمینه صادر کرده است. بر اساس گزارش امریکا، فقط ۶ کشور از این گروه در حال حاضر از ایران نفت وارد می کنند.
برآوردهای امریکا با توجه به عدم موازنه تجارت خارجی ایران با میزان نفت صادراتی - بر اساس اطلاعات ادارات گمرک هر یک ازاین کشورها - تهیه شده است. این برآوردها نشان می دهد ایران نمی تواند از تمام درآمد نفتش استفاده کند، زیرا فقط قادر به خرید کالاهای غیر تحریمی است و نیز قادر نیست این پولها را به کشور بازگرداند تا ذخیره ارزی خود را تقویت کند یا کمبود بودجه را ترمیم نماید.
گاربیس ایرادیان کارشناس انستیتوی بین المللی مالی - که یک اتاق فکر اقتصادی است - می گوید به رغم اعمال چند موج تحریمهای پی در پی، ایران هنوز از مازاد مبادله بازرگانی برخوردار است. ولی این مازاد به طور مداوم از سال ۲۰۱۱ به این سو در حال کاهش است و جمع شدن داراییها در خارج از کشور باعث خواهد شد بیشترمازاد باقی مانده غیر قابل استفاده شود. به گفته ایرادیان اگر عدم دسترسی ایران به داراییهایش (در خارج از کشور) ادامه یابد، مشکلات ایران را تشدید خواهد کرد.
ایرادیان، مدیر بخش آفریقا و خاورمیانه در انستیتوی بین المللی مالی، می گوید مجموع مازاد مبادله بازرگانی ایران از حدود ۷۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ به حدود ۴۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ رسیده است. انستیتوی بین المللی مالی تخمین می زند که تا پایان امسال این رقم به ۳۸ میلیارد دلار برسد، و با توجه به یک و نیم میلیارددلاری که هر ماه در حسابهای محدود شده جمع می شود، حدود ۱۵ میلیارد دلار از این ۳۸ میلیارد مازاد خارج از دسترس ایران خواهد بود. ایرادیان می گوید به این ترتیب مازاد مبادله ایران (به زودی) تقریباً به صفر می رسد و این خیلی جدی است و آنها وارد حیطه خطرناکی می شوند.
مقام ارشد آمریکایی همچنین فاش کرد که تخمین های منتشر نشده قبلی دولت درباره درآمد نفت خام از اواخر سال ۲۰۱۱ حدود ۵۸ درصد به دلیل تحریمها کاسته شده است. متوسط درآمد ایران در شش ماه نخست سال ۲۰۱۱ ماهی ۸ میلیارد دلار بود که به ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار در شش ماه اول سال ۲۰۱۲ رسید و بر اساس تخمین ها در شش ماه اول سال جاری به ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار رسیده است.
ایران اواخر سال ۲۰۱۱ حدود روزی دو و نیم میلیون بشکه نفت صادر می کرد، اکنون به حدود یک میلیون بشکه در روز رسیده است. ایرادیان می گوید هر بشکه نفت به طور متوسط ۱۰۷ دلار در شش ماه اول سال بوده است، ولی در روزهای اخیر به دلیل مسائل سوریه - مهمترین متحد ایران در جهان عرب - افزایش یافته است.
اما کاهش صادرات نفت ایران تنها نشانه از فشار تحریمها بر اقتصاد ایران در دو سال گذشته نیست. ارزش پول ملی ایران تقریباً به یک سوم ارزش دو سال قبل آن رسیده است و تورم افزایش یافته است.
از زمان انتخاب حس روحانی به ریاست جمهوری در ماه ژوئن گذشته، نشانه هایی از عمیقتر شدن وضع بد اقتصادی نمایان شده است. گزارشهای محلی حاکی است که ایران برای تامین بودجه سال جاری خود دچار مشکل است و مقامهای ایران اخیراً گفته اند حدود ۶۰ میلیارد دلار از درآمدنفتی کشور در بانکهای خارجی و غیر قابل دسترسی است.
بااین حال، تحلیلگران می گویند اقتصاد ایران ثبت کرده که به اندازه کافی مقاوم و انعطاف پذیر است که بتواند برخی از خسارتهای اعمال تحریمها را جبران کند. ایران توانسته صادرات خود را در زمینه های مختلف سامان دهد و کمتر به نفت وابسته باشد.
مارک دوبوویتز مدیربنیاد دفاع از دموکراسی ها که از مروجین تحریمهای سخت تر علیه ایران است، گفت با تحریمهای اعمال شده کنونی ایران می تواند برای چند سال دیگر مقاومت کند و برخی کارشناسان به این نتیجه رسیده اند که ایران می تواند تا اواسط سال ۲۰۱۴ به اندازه کافی برای تولید سلاح اتمی اورانیوم تولید کند.
دوبوویتز می گوید: بدون تشدید فشارهای اقتصادی و تهدید نظامی واقعی... برنامه هسته ای ایران بر فشارهای اقتصادی و دیپلماسی غرب فائق خواهد شد.
