پایگاه داده‌های باز ایران در یک گزارش تحقیقی موضوع بازداشت و زندانی شدن با اتهامات سیاسی در ایران را از جوانب گوناگون بررسی کرده است.
بنا بر این گزارش وزارت امور خارجه آمریکا تعداد زندانیان سیاسی در سراسر جهان را بیش از یک میلیون تخمین می زند ولی تعریف مورد توافقی در مورد «جرم سیاسی» وجود ندارد. حکومت ها افراد را به خاطر عقاید و فعالیت‌های سیاسی زندانی می‌کنند ولی در ضمن آنان را به خاطر عقاید مذهبی، قومیت، زبان، جنسیت یا گرایش جنسی نیز زندانی می‌کنند. این که این گروه نیز «زندانی سیاسی» محسوب می شوند یا نه، مورد توافق نیست و این عدم توافق، و نیز پنهان‌کاری حکومت‌ها، باعث شده که اطلاعات مربوط به زندانیان سیاسی قابل دسترس، قابل مقایسه، و دقیق و قابل اعتماد نباشد.
در ایران نیز با این که وجود «زندانی سیاسی» بیش از یک قرن سابقه دارد، این موضوع همیشه انکار شده و بیشتر از واژه «زندانی ضدامنیتی» در مورد آنان استفاده شده است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز همین انکار مداوم از سوی حکومت باعث شده که در مورد این زندانیان اطلاعات دقیقی وجود نداشته باشد.
اطلس زندان‌های ایران از وجود زندانیان سیاسی در ۲۴۰ زندان خبر می‌دهد و تعداد این زندانیان را ۱۱۰۰ نفر بر می‌شمرد. ولی سال گذشته پس از اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» مقامات قضایی اعلام کردند که تنها نزدیک به ۲۰ هزار نفر از بازداشت‌شدگان را آزاد کرده‌اند، که نشان‌گر آماری بسیار بالاتر در مورد بازداشت شدگان و زندانیان سیاسی است.
پایگاه داده‌های باز ایران در یک فراخوان نظرسنجی که از ابتدای اسفند ۱۴۰۱ تا انتهای اردیبهشت ۱۴۰۲ در دسترس بوده، از کاربران فضای مجازی خواسته بود که به سوالاتی مشخص در مورد بازداشت یا زندانی شدن به دلایل سیاسی پاسخ بدهند.
در مجموع ۸۱۳ نفر در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند که ۷۳ درصد مرد و ۲۷ درصد زن، ۴۵ درصد مجرد، ۴۴ درصد متاهل و ۱۱ درصد مطلقه بوده‌اند. ۹۵ درصد از پاسخ دهندگان شهرنشین و ۵ درصد روستانشین بوده اند. بیشتر پاسخ دهندگان ساکن تهران‌اند و بقیه در ۳۱ استان کشور پراکنده‌اند. میانگین سنی پاسخ‌دهندگان ۳۴ سال است که ۵۲ درصد آنان تحصیلات پایین تر از کارشناسی و ۴۸ درصد بیش از کارشناسی داشته اند. ۲۸ درصد پاسخ دهندگان شغل دائم، ۴۲ درصد شغل موقت داشته اند و ۲۴ درصد بیکار یا بازنشسته و ۶ درصد نیز مشغول تحصیل بوده‌اند.
براساس نتایج این نظرسنجی، ۴۷ درصد از پاسخ دهندگان می‌گویند که دست‌کم یک بار به دلایل سیاسی بازداشت شده‌اند.
مردان بیشتر از زنان به دلایل سیاسی بازداشت یا زندانی شده اند.
افراد با تحصیلات کاردانی و پایین‌تر، بیشتر از دارندگان مدرک کارشناسی و بالاتر به دلایل سیاسی بازداشت یا زندانی شده اند.
۳۷ درصد گفته‌اند که دست کم یکی از اعضای خانواده شان به دلایل سیاسی بازداشت یا زندانی شده است.
۶۲ درصد یک بار، ۲۸ درصد دوبار و ۱۰ درصد بیش از دوبار به این دلایل بازداشت یا زندانی شده‌اند.
مردان بیشتر از زنان بیش از یک بار بازداشت و زندانی شده‌اند.
افراد بالاتر از ۴۰ سال بیشتر از سایر گروه های سنی بیش از یک بار بازداشت یا زندانی شده‌اند.
افراد متاهل یا مطلقه بیشتر از افراد مجرد به دفعات دستگیر یا زندانی شده‌اند.
۳۵ درصد از پاسخ دهندگان در سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، ۵۹ درصد در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ و تنها ۶ درصد از آنان در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ دستگیر یا زندانی شده‌اند.
میزان دستگیری زنان در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بیشتر بوده ولی مردان بیشتر در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ دستگیر یا زندانی شده‌اند.
افراد زیر ۲۰ سال بیشتر در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ دستگیر شده‌اند ولی افراد ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر در دهه ۹۰ بازداشت یا زندانی شده‌اند.
افراد مجرد بیشتر در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، و افراد متاهل بیشتر در دهه‌های ۶۰ تا ۸۰ به دلایل سیاسی بازداشت یا زندانی شده‌اند.
در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ بیشتر دستگیر شدگان در حال تحصیل بوده‌اند، ولی بیشتر پاسخ‌دهندگان شاغل، در فاصله دهه‌های ۶۰ تا ۸۰ بازداشت یا زندانی شده‌اند.
در مجموع نزدیک به ۷۰ درصد پاسخ‌دهندگان به مدت یک ماه یا کمتر در بازداشت یا زندان بوده‌اند.
طول مدت بازداشت یا زندانی شدن زنان کمتر از مردان بوده است.
۵۳ درصد بازداشت شدگان می‌گویند که پس از بازداشت و برای «زندانی کردن» آنان دادگاهی برایشان تشکیل نشده است.
این مطلب بر اساس گزارش پایگاه داده‌های باز ایران تنظیم شده است
