انتشار ویدئوی قطعه موسیقایی «زرتشت» ساخته هومن خلج، آهنگساز ایرانی، در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های مناسبی از سوی هنردوستان همراه شده است.
این قطعه در سبک موسیقی کلاسیک غربی، در کنسرت «زن زندگی آزادی» در شهر بروکسل، بلژیک اجرا شد و بخشی از برنامه‌ای بود که پس از آغاز اعتراضات سراسری اخیر علیه جمهوری اسلامی، با هدف حمایت از مبارزات آزادی‌خواهانه مردم ایران ترتیب یافت.
در دنیای موسیقی کلاسیک غربی آثار زیادی با عنوان زرتشت یا الهام از این شخصیت خلق شده است، اما کمتر آهنگسازی با استفاده از متن‌های اصلی سروده‌های گات‌ها، موسیقی نوشته است.
هومن خلج پس از پژوهش‌های دقیق، با استفاده از این متن‌های اصلی، قطعه «زرتشت» را برای ارکستر سمفونی بزرگ، گروه کر، و خواننده تک‌خوان سوپرانو، نوشت.
این آهنگساز در گفت‌وگو با صدای آمریکا درباره کنسرت «زن زندگی آزادی» و قطعه زرتشت توضیحاتی دا‌د.
. درباره کنسرت «زن زندگی آزادی» و ارتباط آن با رویدادهای ایران توضیح دهید ؟
با توجه به اعتراضات اخیر در ایران که زنان در مرکز آن قرار داشتند، ما از طریق این کنسرت، حمایت خود را از مبارزات آزادی‌خواهانه مردم اعلام کردیم تا در شهر بروکسل همدلی بیشتری در این رابطه ایجاد شود. در این برنامه درباره مهسا امینی و قربانیان جنبش صحبت کردیم.
همچنین یادآور شدیم که در دوران زرتشتی پیش از اسلام در ایران، زنان از حقوق برابر با مردان برخوردار بودند و به موقعیت‌های پادشاهی و رهبری در جامعه، و مراحل والای ارتش و حکمرانی، می‌رسیدند.
این کنسرت توسط گروه موسیقی «ایرو- پرشین آرت» و با همکاری ۳۰ هنرمند بین‌المللی برگزار شد. کاملیا دارا، خواننده اپرای ساکن اتریش، قطعات را خواند و به صورت نمادین، هنر تک‌خوانی زنان ایرانی که پس از انقلاب اسلامی ممنوع و سرکوب شده است، را نمایندگی کرد.
این پروژه همچنین به تقویت روابط بین نوازندگان حرفه‌ای و نوازندگان جوان، و ارتقای تصویر بین‌المللی بروکسل کمک کرد.
.چطور از این کنسرت استقبال شد، چه بازتابی داشت ؟
کنسرت «زن زندگی آزادی» بسیار باشکوه و با کیفیت اجرا شد و مورد استقبال هموطنان، و اروپایی‌ها قرار گرفت، از این جهت بسیار خوشحال هستیم. از طرفی باعث افزایش آگاهی عمومی در مورد وضعیت زنان در ایران شد و پیام همدلی با کشته‌شدگان و حمایت از حقوق بشر و دموکراسی را منتقل کرد.
تقریبا نیمی از مخاطبان ایرانی و نیمی دیگر اروپایی بودند، هر دو گروه با موسیقی و فرهنگ‌های یکدیگر بیشتر آشنا شدند، و موسیقی ایرانی و اروپایی را در یک کنسرت تجربه کردند.
مخاطبین ما با گرایش‌های مختلف، سیاسی، مذهبی، و قومی، در این کنسرت حضور داشتند و از ما حمایت کردند، این نشان‌دهنده این بود که هنر و هنرمند اگر استقلال خود را حفظ کند، باعث انسجام جامعه خواهد شد. این یکی از زیبایی‌های دنیای موسیقی است که همه مردم می‌توانند در حین اینکه با زبان بین‌المللی موسیقی رابطه برقرار می‌کنند، همزمان با یک جریان و هدف مشترک نیز همدل و همراه باشند.
.درباره قطعه زرتشت توضیح دهید، چه داستانی دارد و چرا سراغ این موضوع رفتید ؟
این کار را ابتدا با مطالعه و الهام از کتاب گات‌ها با ترجمه و پژوهش‌های بسیار ارزشمند و آکادمیک دکتر خسرو خزاعی (پردیس) شروع کردم.
اهورامزدا دارای شش فروزه یا نیروی مینو است، این فروزه‌ها را به اضافه خرد در نوشتارهای اوستایی «امشاسپنتا» یعنی نیروی هفتگانه پیش برنده نامیده‌اند. من هر یک از این فروزه‌ها را در قالب تک‌واژه، و بصورت گسسته بکار گرفتم و در کنار واژههای ایران، پرشیا، زرتشت، کوروش، شاه‌شاهان، امشاسپنتا، و یزدان، آوردم و آنها را بست و گسترش دادم.
به سلیقه خود ساختار، ملودی، و ریتم موسیقی این واژه‌ها را به صورت گسسته استفاده کردم، که در کل یک انسجام و ساختار واحد را در درون خود حفظ کرده، و آن انسجام، همان کلید واژههای آموزش‌های زرتشتی است.
سروده‌های اهورایی (گات‌ها) زرتشت از نزدیک به چهار هزار سال پیش دست نخورده، یک پارچه، و درست آن گونه که از زبان بزرگ آموزگار زرتشت بیرون آمده، بدست ما رسیده است. زبان این نوشته‌ها بیش از دو هزار سال بدست فراموشی کامل سپرده شده بود، با این حال هیچ واژه یا جمله‌ای از آن کم و زیاد نشده، و حتی گویش و تلفظ آن حفظ شده است. سروده‌های این زبان فراموش‌شده را موبدان زرتشتی از بر کرده و در درازی سده‌ها آنها را سینه به سینه و نسل به نسل به دوران ما رساندند تا گویش و تلفظ آن فراموش نشود.
متن این سروده‌ها توسط یک معبد زرتشتی ضبط گردید تا تلفظ درست واژههای گات‌ها با تمپو-سرعت آرام، دکلمه شود. این فایل صدا در اختیار خواننده‌های کرال اروپایی قرار گرفت تا این واژه ها را درست و با تلفظ خود زرتشت، زبان فراموش شده چهار هزار سال پیش اجرا کنند.
در این قطعه همچنین از اشعار فردوسی استفاده کردم. از طرفی برای درک و شناخت بهتر از فردوسی کتاب «بر بال سیمرغ، جستارهایی درباره شاهنامه» نوشته دکتر محمود کویر را مطالعه کردم.
قطعه زرتشت در ابتدا برای ارکستر سمفونی بزرگ، کرال بزرگ، و چند خواننده تک‌خوان نوشته شده بود. سپس این قطعه موسیقی را مجددا برای ارکستری در ابعاد کوچک تنظیم کردم و تنها یک بخش از آهنگسازی چند قسمتی این قطعه طولانی توسط ارکستر کوچک، به مناسبت حمایت از جنبش «زن زندگی آزادی» به روی صحنه رفت.
.شما از جمله هنرمندانی هستید که توجه زیادی به مسائل سیاسی و اجتماعی ایران دارید، بارها در شبکه‌های اجتماعی از هنرمندان، زنان، و جوانان، داخل کشور حمایت کردید، در این باره توضیح دهید ؟
زیرا آنها نقش مهمی در تغییرات اجتماعی دارند و اغلب با چالش‌های بزرگی مواجه هستند. ما برای ساختن یک جامعه و سیاست پویا، نیاز به انقلاب فرهنگی داریم و این همان چیزی است که زمینه‌های آن را امروز در بستر جامعه ایران مشاهده می‌کنیم.
هنرمندان با آثار خود می‌توانند فرهنگ و آگاهی را ترویج دهند و زنان، مردان، و جوانان، نیز با شجاعت و تلاش‌های خود می‌توانند به بهبود وضعیت جامعه کمک کنند. هنر می‌تواند صدای بی‌صدایان باشد و به تقویت حقوق بشر و عدالت اجتماعی کمک کند، و موجب حمایت بین‌المللی شود.
حمایت بین‌المللی نیز می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران داشته باشد. از همین رو، همواره تلاش می‌کنم تا با استفاده از هنر، پلی برای ارتباط و درک متقابل بین فرهنگ‌ها و جوامع مختلف ایجاد کنم.
برای من بسیار مهم است که استقلال فکری خود را به‌عنوان هنرمند حفظ کنم، و علاقه ندارم وابسته به احزاب یا گروههای سیاسی باشم. این فرهنگ است که سیاست را می‌سازد و نه برعکس.
. درباره گروه موسیقی خود توضیح دهید، چه زمانی تأسیس شد و چه انگیزه و اهدافی داشتید ؟
گروه موسیقی «ایرو- پرشین آرت» زیرمجموعه‌ای از یک سازمان فرهنگی مستقل و غیرانتفاعی است که حدود سه سال پیش ایجاد شد.
هدف اصلی ترویج و ترکیب موسیقی کلاسیک غربی با عناصر موسیقی ایرانی است. این ایده از دوران دانشجویی من نشأت گرفت، جایی که افتخار تحصیل با اساتید برجسته و صاحب سبک جهانی را داشتم، به ویژه با ویم هندریکس، سال‌ها بر سر پتانسیل موسیقی معاصر و ترکیب آن با عناصر و المان‌های موسیقی ایرانی گفتگو می‌کردیم.
دلیل دیگر، علاقه من به میراث فرهنگی ایران پیش از اسلام و تاثیر آن بر دنیای غرب، و ساختن یک پل هنری فرهنگی میان ارزش‌های مشترک ایران باستان و دنیای غرب بود. ما معتقدیم که می‌توانیم به شنوندگان تجربه‌های جدید و غنی از تلفیق موسیقی ارائه دهیم، و از این طریق ارزش‌های انسان‌دوستانه مشترک خود را گسترش دهیم.
هدف ما تعمیق درک و احترام متقابل است، باور داریم که این همکاری تأثیر بزرگی در جامعه خواهد داشت و ارزش‌های مشترک را تقویت خواهد کرد.
. چه سلیقه و سبکی در آفرینش قطعات موسیقی دارید ؟
سبک اصلی آهنگسازی من موسیقی معاصر کلاسیک غربی است، ولی در عمل سبک‌های مختلفی را تجربه کرده‌ام. در کارهای آهنگسازی خود گاهی از تکنیک‌های موسیقی کلاسیک غربی استفاده می‌کنم، یا فقط از تکنیک‌های آوانگارد، و در برخی موارد ترکیب هر دوی اینها در کنار هم. در تعدادی از آثارم نیز از عناصر موسیقی سنتی و فولکلور ایرانی بهره گرفتم.
تاکنون بیش از ۳۰ اثر برای ارکستر سمفونیک بزرگ و کوچک، کنسرتو، برای گروههای کر، لید، موسیقی الکترونیک، موسیقی صحنه‌ای، موسیقی مجلسی، و قطعات آوازی، ساختم.
در عین حال علاقمند هستم در حوزه‌های مختلفی از جمله ساخت موسیقی برای فیلم، سریال، آثار تلویزیونی، تئاتر موزیکال، اپرا، و موسیقی رقص و باله نیز فعالیت کنم.
