یادداشت زیر برگردان مقاله باربارا اسلاوین، نویسنده و پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک است:
هنوز جوهر امضای توافق نامه اتمی قدرت های غربی در ژنو خشک نشده بود که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل آن را یک «اشتباه تاریخی» خواند و ضمن تقبیح عقد چنین توافق نامه ای اعلام کرد این موافقت نامه راه را برای فریب کاری ایران و نزدیک تر شدن این کشور به سلاح های اتمی هموار خواهد کرد.
شاید نتانیاهو به ایران لطف کرده باشد. انتقاد شدید آقای نتانیاهو از این توافق نامه مسیر مقامات ایران برای جلب حمایت تندروهای داخل کشور در مورد این موافقت نامه را تسهیل می کند.
ایران توافق کرده است تا به ازای کاهش تدریجی تحریم ها، برخی از جنبه های پیشرفت برنامه اتمی کشور را متوقف کند و مقامات مذاکره کننده این توافق را پیروزی برای جمهوری اسلامی می دانند.
در عرصه سیاست خاورمیانه، آنچه که به سود دشمن شما باشد، برای شما بد خواهد بود. با این وجود، توافق نامه ای که خبر امضای آن صبح زود یکشنبه به وقت اروپا اعلام شد برای ایالات متحده، برای ایران و جامعه بین الملل و حتی برای اسرائیل مفید خواهد بود.
اگر مفاد این توافق نامه به مرحله اجرا درآید، ایران را به امضای پیمان منع گسترش سلاح های اتمی ترغیب می کند. با وجودی که ایران می تواند روند غنی سازی اورانیوم با سطوح پایین را ادامه دهد، اما مقامات تهران قول داده اند تا اورانیوم غنی شده را ذخیره نکنند و اورانیوم را در سطح ٢٠ درصدی غنی نکنند. ایران همچنین تعهد کرده است که ٢٠٠ کیلوگرم از اورانیوم ٢٠ درصدی را خنثی کند، امری که غنی سازی مجدد و بیشتر آن ممکن نیست. براساس این توافق نامه، پس از تکمیل ساخت راکتور آب سنگین اراک، بخش زیادی از فعالیت آن متوقف می شود. ایران همچنین با بازدید سرزده و روزانه بازرسان «آژانس بین المللی انرژی اتمی» به تاسیسات غنی سازی کشور و نیز پاسخ به پرسش های احتمالی در مورد جنبه تحقیقات تسلیحاتی در تاسیسات نظامی پاسخ خواهد دارد. جلب حمایت ایران از همه این جنبه ها با وجود تلاش های بین المللی بی حاصل مانده بودند.
به ازای این تعهدات، ایران ٧ میلیارد دلار درآمد نفتی مسدود شده خود را باز پس خواهد گرفت، حق ادامه صادرات نفت به نرخ کنونی به مشتری های آسیایی را خواهد داشت و مبادلات بشردوستانه دارو و غذا انجام می شود و دانشجویان ایرانی خارج از کشور، از جمله ٨ هزار دانشجوی مقیم ایالات متحده از کمک های مالی بهره خواهند برد. ایالات متحده، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنین قول دادند تا در طی شش ماه توافق نامه موقت با ایران، تحریم های جدید مرتبط با فعالیت های اتمی این کشور اعمال نکنند. قرار است ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان (موسوم به ٥ + ١) در مورد توافق نامه جامعی مذاکره کنند که سقف فعالیت های اتمی ایران را تعیین خواهد کرد و به ازای آن حق ایران برای استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی به رسمیت شناخته خواهد شد و همه تحریم های مرتبط با برنامه اتمی این کشور لغو می شوند.
ایران به دلیل حمایت از گروه هایی همچون حزب الله که در فهرست گروه های تروریستی آمریکا قرار دارد و نیز به دلیل نقض حقوق مردم ایران تا اطلاع ثانوی مشمول تحریم های ایالات متحده باقی خواهد ماند. تحریم های اروپایی مرتبط با این دو مسئله نیز کماکان به قوت خود باقی خواهند ماند. اما امضای توافق نامه اتمی قدم اول برای گفتگوهای بیشتری است که می تواند به نقش سازنده ایران در عرصه خارجی و نیز حکومتی منتهی شود که کمتر در داخل کشور استبداد و خودکامگی نشان می دهد.
من در ماه اوت نیز خاطرنشان کردم که انتخاب حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نقطه مثبتی در خاورمیانه ای است که در خاک و خون غلتیده است. انتخاب روحانی برای پرزیدنت باراک اوباما نیز فرصتی فراهم کرد تا میراث مثبتی در عرصه سیاست خارجی به جای بگذارد. روز ٢٦ نوامبر صدمین روز آغاز دوره ریاست جمهوری روحانی و فعالیت کابینه او بود. روحانی برای متحقق کردن وعده های انتخاباتی به هدف کاهش فشار تحریم ها به شدت به عقد یک توافق نامه اتمی با جهان غرب نیاز داشت تا بتواند ادعا کند که حق ایران به رسمیت شناخته شده است و ایران به سرعت امتیازات زیادی نداده است. این مسئله برای آقای اوباما هم صادق بود.
برای منتقدان در اسرائیل، کشورهای غرب و نمایندگان کنگره خیلی ساده است که از این توافق نامه شکایت کنند و ادعا کنند که ساختارهای زیربنایی برنامه اتمی ایران را «از میان برنمی دارد» اما دستیابی به آن توافق جامع و گسترده ای که این گروه های تندرو را راضی و خشنود می کرد در فاز اول ممکن نبود. آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران به روحانی و تیم با استعداد و هوشمند او «نرمش قهرمانانه » نشان داد تا بتوانند به توافق دست یابند، اما آن ها اختیارات تام نداشتند. روحانی به این دلیل که بخش هایی از برنامه غنی سازی اورانیوم را از سال ٢٠٠٣ تا ٢٠٠٥ و طی مذاکرات دولت جرج دبلیو بوش و کشورهای اروپایی با ایران متوقف کرده بود در معرض انتقاد شدید تندروهای داخل کشور قرار داشت و نمی توانست همه فعالیت های غنی سازی را متوقف کند. (این که منتقدان می گویند روحانی فریب کاری کرده بود تا ایران بتواند فعالیت های اتمی خود را ادامه دهد، صحت ندارد، توافق او با اروپایی ها فقط بخش غنی سازی را به حالت تعلیق درآورده بود).
شواهد چند ماه آینده ثابت خواهند کرد که آیا ایران، ایالات متحده و شرکای آن موفق به متحقق کردن وعده های خود شده اند یا خیر و این مستلزم آن است که مخالفان داخلی خویشتنداری نشان دهند. اگر این توافق نامه موفق شود، چشم انداز جنگ دیگری در خاورمیانه و همه ترس و وحشت ناشی از آن کاهش خواهد یافت و ایران و ایالات متحده می توانند تیرگی روابط ٣٤ ساله خود را ترمیم کنند و این برقراری مناسبات برای پایان دادن به جنگ سوریه نیز مفید خواهد بود. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد روز دوشنبه از طریق توئیتر اعلام کرد که کنفرانس ژنو در مورد جنگ سوریه روز ٢٢ ژانویه برگزار خواهد شد.
مخالفان باید به جای انتقاد و اظهارات مخرب در مورد توافق نامه اتمی، تعهد ایران به اجرای مفاد آن را به بوته آزمایش بگذارند. نتانیاهو و منتقدان دیگر شاید از نظر روانی با ارزیابی مجدد دشمن دیرینه خود راحت نباشند، اما مزایای آن می تواند نه فقط برای بازار سهام اسرائیل که روز یکشنبه سر به آسمان گذاشت بلکه برای دیگران نیز جنبه های مثبت و مفیدی داشته باشد.
هنوز جوهر امضای توافق نامه اتمی قدرت های غربی در ژنو خشک نشده بود که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل آن را یک «اشتباه تاریخی» خواند و ضمن تقبیح عقد چنین توافق نامه ای اعلام کرد این موافقت نامه راه را برای فریب کاری ایران و نزدیک تر شدن این کشور به سلاح های اتمی هموار خواهد کرد.
شاید نتانیاهو به ایران لطف کرده باشد. انتقاد شدید آقای نتانیاهو از این توافق نامه مسیر مقامات ایران برای جلب حمایت تندروهای داخل کشور در مورد این موافقت نامه را تسهیل می کند.
ایران توافق کرده است تا به ازای کاهش تدریجی تحریم ها، برخی از جنبه های پیشرفت برنامه اتمی کشور را متوقف کند و مقامات مذاکره کننده این توافق را پیروزی برای جمهوری اسلامی می دانند.
در عرصه سیاست خاورمیانه، آنچه که به سود دشمن شما باشد، برای شما بد خواهد بود. با این وجود، توافق نامه ای که خبر امضای آن صبح زود یکشنبه به وقت اروپا اعلام شد برای ایالات متحده، برای ایران و جامعه بین الملل و حتی برای اسرائیل مفید خواهد بود.
اگر مفاد این توافق نامه به مرحله اجرا درآید، ایران را به امضای پیمان منع گسترش سلاح های اتمی ترغیب می کند. با وجودی که ایران می تواند روند غنی سازی اورانیوم با سطوح پایین را ادامه دهد، اما مقامات تهران قول داده اند تا اورانیوم غنی شده را ذخیره نکنند و اورانیوم را در سطح ٢٠ درصدی غنی نکنند. ایران همچنین تعهد کرده است که ٢٠٠ کیلوگرم از اورانیوم ٢٠ درصدی را خنثی کند، امری که غنی سازی مجدد و بیشتر آن ممکن نیست. براساس این توافق نامه، پس از تکمیل ساخت راکتور آب سنگین اراک، بخش زیادی از فعالیت آن متوقف می شود. ایران همچنین با بازدید سرزده و روزانه بازرسان «آژانس بین المللی انرژی اتمی» به تاسیسات غنی سازی کشور و نیز پاسخ به پرسش های احتمالی در مورد جنبه تحقیقات تسلیحاتی در تاسیسات نظامی پاسخ خواهد دارد. جلب حمایت ایران از همه این جنبه ها با وجود تلاش های بین المللی بی حاصل مانده بودند.
به ازای این تعهدات، ایران ٧ میلیارد دلار درآمد نفتی مسدود شده خود را باز پس خواهد گرفت، حق ادامه صادرات نفت به نرخ کنونی به مشتری های آسیایی را خواهد داشت و مبادلات بشردوستانه دارو و غذا انجام می شود و دانشجویان ایرانی خارج از کشور، از جمله ٨ هزار دانشجوی مقیم ایالات متحده از کمک های مالی بهره خواهند برد. ایالات متحده، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنین قول دادند تا در طی شش ماه توافق نامه موقت با ایران، تحریم های جدید مرتبط با فعالیت های اتمی این کشور اعمال نکنند. قرار است ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان (موسوم به ٥ + ١) در مورد توافق نامه جامعی مذاکره کنند که سقف فعالیت های اتمی ایران را تعیین خواهد کرد و به ازای آن حق ایران برای استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی به رسمیت شناخته خواهد شد و همه تحریم های مرتبط با برنامه اتمی این کشور لغو می شوند.
ایران به دلیل حمایت از گروه هایی همچون حزب الله که در فهرست گروه های تروریستی آمریکا قرار دارد و نیز به دلیل نقض حقوق مردم ایران تا اطلاع ثانوی مشمول تحریم های ایالات متحده باقی خواهد ماند. تحریم های اروپایی مرتبط با این دو مسئله نیز کماکان به قوت خود باقی خواهند ماند. اما امضای توافق نامه اتمی قدم اول برای گفتگوهای بیشتری است که می تواند به نقش سازنده ایران در عرصه خارجی و نیز حکومتی منتهی شود که کمتر در داخل کشور استبداد و خودکامگی نشان می دهد.
من در ماه اوت نیز خاطرنشان کردم که انتخاب حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نقطه مثبتی در خاورمیانه ای است که در خاک و خون غلتیده است. انتخاب روحانی برای پرزیدنت باراک اوباما نیز فرصتی فراهم کرد تا میراث مثبتی در عرصه سیاست خارجی به جای بگذارد. روز ٢٦ نوامبر صدمین روز آغاز دوره ریاست جمهوری روحانی و فعالیت کابینه او بود. روحانی برای متحقق کردن وعده های انتخاباتی به هدف کاهش فشار تحریم ها به شدت به عقد یک توافق نامه اتمی با جهان غرب نیاز داشت تا بتواند ادعا کند که حق ایران به رسمیت شناخته شده است و ایران به سرعت امتیازات زیادی نداده است. این مسئله برای آقای اوباما هم صادق بود.
برای منتقدان در اسرائیل، کشورهای غرب و نمایندگان کنگره خیلی ساده است که از این توافق نامه شکایت کنند و ادعا کنند که ساختارهای زیربنایی برنامه اتمی ایران را «از میان برنمی دارد» اما دستیابی به آن توافق جامع و گسترده ای که این گروه های تندرو را راضی و خشنود می کرد در فاز اول ممکن نبود. آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران به روحانی و تیم با استعداد و هوشمند او «نرمش قهرمانانه » نشان داد تا بتوانند به توافق دست یابند، اما آن ها اختیارات تام نداشتند. روحانی به این دلیل که بخش هایی از برنامه غنی سازی اورانیوم را از سال ٢٠٠٣ تا ٢٠٠٥ و طی مذاکرات دولت جرج دبلیو بوش و کشورهای اروپایی با ایران متوقف کرده بود در معرض انتقاد شدید تندروهای داخل کشور قرار داشت و نمی توانست همه فعالیت های غنی سازی را متوقف کند. (این که منتقدان می گویند روحانی فریب کاری کرده بود تا ایران بتواند فعالیت های اتمی خود را ادامه دهد، صحت ندارد، توافق او با اروپایی ها فقط بخش غنی سازی را به حالت تعلیق درآورده بود).
شواهد چند ماه آینده ثابت خواهند کرد که آیا ایران، ایالات متحده و شرکای آن موفق به متحقق کردن وعده های خود شده اند یا خیر و این مستلزم آن است که مخالفان داخلی خویشتنداری نشان دهند. اگر این توافق نامه موفق شود، چشم انداز جنگ دیگری در خاورمیانه و همه ترس و وحشت ناشی از آن کاهش خواهد یافت و ایران و ایالات متحده می توانند تیرگی روابط ٣٤ ساله خود را ترمیم کنند و این برقراری مناسبات برای پایان دادن به جنگ سوریه نیز مفید خواهد بود. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد روز دوشنبه از طریق توئیتر اعلام کرد که کنفرانس ژنو در مورد جنگ سوریه روز ٢٢ ژانویه برگزار خواهد شد.
مخالفان باید به جای انتقاد و اظهارات مخرب در مورد توافق نامه اتمی، تعهد ایران به اجرای مفاد آن را به بوته آزمایش بگذارند. نتانیاهو و منتقدان دیگر شاید از نظر روانی با ارزیابی مجدد دشمن دیرینه خود راحت نباشند، اما مزایای آن می تواند نه فقط برای بازار سهام اسرائیل که روز یکشنبه سر به آسمان گذاشت بلکه برای دیگران نیز جنبه های مثبت و مفیدی داشته باشد.
