حسنی مبارک، از قهرمان ملی تا خائن به میهن

آخرین عکسی که پیش از مرگش از حسنی مبارک، یا با نام کاملش «محمد حسنی سید مبارک» در وسائل ارتباط جمعی دنیا منتشر شد، عکسی بود که از لای میله های قفس دادگاهی که او، پسرانش و گروهی از همکارانش در آن محاکمه می شدند گرفته شد.

این رئیس جمهوری مستعفی مصر، که زمانی به خاطر رشادت هایش در جنگ یوم کیپور با اسرائیل لقب «قهرمان ملی» کشورش را گرفته بود، در این دادگاه به حبس ابد محکوم شد. در حالی که همه می دانستند این محکومیت در مورد او زیاد به طول نخواهد انجامید. رئیس جمهوری پیشین مصر، که ۸۴ سال داشت از مدتها پیش بیمار بود و قرار بود تا سال ۲۰۱۳، از قدرت کناره گیرد. اما اغتشاش های گسترده ای که در مصر نیز ، همچون تونس و بسیاری دیگر از کشورهای افریقائی روی داد، پس از ۱۸ روز در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ او را وادار به کناره گیری از قدرت کرد.

حسنی مبارک که از خانواده ای تهیدست آمده بود، به لباس سربازی ارتش مصر درآمد. بیست ساله بود که از دانشگاه نظامی ارتش فارغ التحصیل شد، و به زودی خلبانی کارآزموده شد که تا فرماندهی نیروی هوائی مصر ترقی کرد. این ارتقاء مقام به خاطر دلیری هایش در جنگ ۱۹۷۳ مصر و اسرائیل، موسوم به یوم کیپور هم بود. مبارک سپس تا سمت معاون رئیس جمهوری (انور سادات) بالا رفت.

در ششم اکتبر ۱۹۸۱، که انور سادات در حمله تروریستی چند سرباز اسلامگرای مصری، در یک رژه نظامی کشته شد، حسنی مبارک بلافاصله جانشین او شد. دوران زمامداری مبارک - به سی سال رسید که در خلال آن چهار بار به ریاست جمهوری انتخاب شد. مصر در این دوران طولانی ، بارها هدف توطئه های سیاسی، نظامی و تروریستی، که برخی از آنها از سوی همسایگان و رقیبان آن کشور طرح ریزی شده بود قرار گرفت. در تمام این مدت «حالت فوق العاده» که از زمان یوم کیپور و به وسیله انورسادات برقرار شده بود، برجای ماند. در نتیجه حکومت مصر همواره از یک سو مورد انتقاد طرفداران دمکراسی، و از سوی دیگر هدف تیر شماتت دیگر کشورهای عربی و فلسطینیان بود. آنان هرگز پیمان صلح انورسادات با اسرائیل را بر او، و بر جانشینش نبخشیدند.

در دوران زمام داری حسنی مبارک ، مطبوعات و رادیو تلویزیون های مصر، بسیار آزادتر از دیگر همسایگانش بود و اقتصاد آزاد به آن کشور اجازه داد که طبقه متوسط و سرمایه گذاری خصوصی داخلی و خارجی را گسترش دهد. در این میان درآمد ناشی از جلب جهانگردان بین المللی و کمک های نظامی و غیر نظامی آمریکا ، به پیشرفت اقتصادی مصر کمک کرد.

اما جنبه های منفی دوران طولانی ریاست جمهوری حسنی مبارک نیز اندک نبود: بافت سنتی و عقب مانده جامعه در راه پیشرفت، مقاومت می کرد و بستر مناسبی برای رشد اندیشه های افراطی قومی و مذهبی، که هرچه بیشتر به خشونت و تروریسم آمیخته می شد، بود.

از سوی دیگر سلطه طولانی و بی رقیب ارتش بر تقریباً همه شئون جامعه مصر، ناگزیر فساد مالی و سیاسی را به دنبال آورده بود. در اثر این شرایط ، به علاوه اختلافات قومی و مذهبی پر سابقه مصر، گذار به دمکراسی به مفهوم غربی، و گسترش آزادی های اساسی را با دشواری های مزمن مواجه کرد. ازجمله اختناق سیاسی ، که موجب شد حسنی مبارک درعرصه سیاسی ، هیچگاه رقیب جدی نداشته باشد، بزرگترین نیروی مخالف او«اخوان المسلمین» را هر چه سرسخت تر و افراطی تر کرد، و طرفداران روزافزونی برای این گروه فراهم آورد. چنان که اخوان به بزرگترین نیروی رهبری تظاهرات میدان تحریر برای براندازی مبارک تبدیل شد ، و در نخستین انتخابات مجلس مصر نیز، اکثریت مطلق را به دست آورد.

به این چشم انداز، باید افزایش سریع جمعیت و در نتیجه گسترش فقر و زنندگی در شهرهائی که دیگر گنجایش ساکنانشان را نداشتند افزود . جامعه مصربه تدریج نامتعادل و دستخوش هیجان های انقلابی شده بود. در چنین شرایطی بود، که تأثیر بحران اقتصاد جهانی، و حوادث تونس ، که بعداً به لیبی و سوریه و بحرین و بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه و افریقا کشیده شد، مصر را نیز در بر گرفت.

هیجان های انقلابی مصر را حمایت تلویحی و علنی کشورهای دمکراتیک غرب و پخش مستقیم رویدادهای موسوم به «بهار عربی» از تلویزیون های جهان ، به جائی رساند که حسنی مبارک، پیش از تاریخی که خود در نظر گرفته بود ، ناگزیر از استعفا شود و به اقامتگاهش در شرم الشیخ برود. به ویژه که ژنرال های ارتش مصر و « شورای عالی نیروهای مسلح مصر» نیز کناره گیری او را توصیه می کردند.

حسنی مبارک تقریباً در تمام دوران ریاست جمهوری خود وزنه ای مهم در سیاست منطقه ، و عاملی تعیین کننده در حفظ ثبات و حرکت به سوی صلح در خاورمیانه بود. او پیمان صلح با اسرائیل را که انورسادات امضا کرده بود محترم شمرد.

مبارک در دوران زمامداری خود چند بار مورد سوءقصد قرار گرفت. از جمله در ۲۶ ژوئن ۱۹۹۵در آدیس آبابا از یک توطئه تروریستی جان به در برد.

او در سال های اخیر اغلب بیمار بود و از جمله در ماه مارس سال ۲۰۱۰ سه هفته در بیمارستانی در آلمان بستری شد و مورد جراحی کیسه صفرا قرار گرفت. همین امر در بازگشت به مصر موجب دامن زدن به این شایعه شد که وی خیال دارد پسر خود جمال را به قدرت برساند.

با آن که حسنی مبارک، پس از استعفا حاضر به ترک کشورش نشد، دستگاه قضائی مصر، با شتاب مقدمات محاکمه او، دو پسر و برخی از بلندپایگان دولتش را فراهم کرد. در روز ۱۱ آوریل حسنی مبارک و پسرانش را که از شرم الشیخ به قاهره آورده بودند، در دادگاهی که در یک مکان آموزشی پلیس، ایجاد شده بود محاکمه کردند.

رئیس جمهوری مقتدر پیشین را با آمبولانس و در حالی که روی برانکارد بود به دادگاه آوردند و در قفس قرار دادند. در برابر دادگاه، مخالفان و موافقان مبارک، و ماموران پلیس به شدت مشغول زد وخورد با همدیگر بودند، و در داخل دادگاه ۶۰۰ نفر که ظاهراً اعضای خانواده قربانیان تظاهرات انقلابی و وکیلان مدافع آنان بودند ، داد و فریاد می کردند و به حسنی مبارک و پسرانش ناسزا می گفتند. پخش صحنه های آن محاکمه از تلویزیون های جهان، احساسات متضادی را برانگیخت.

بار دوم حسنی مبارک و علاء و جمال مبارک در روز ۱۵ اوت ، باز در حالی که پدر روی برانکارد و پسرانش و حبیب العادلی وزیر کشور پیشین او همراهش در قفس بودند ، محاکمه شدند. به موجب رأی دادگاه حسنی مبارک و حبیب العادلی به حبس ابد محکوم شدند ، و علاء و جمال تبرئه شدند. پس از قرائت حکم دادگاه بار دیگر حاضران به زد و خورد با همدیگر پرداختند و چند تن از آنان خونین شدند.

در پایان محاکمه و صدور محکومیت ، دادگاه به حسنی مبارک اجازه نداد به بیمارستان نظامی باز گردد، و او را در بیمارستان زندانی که برای گذراندن دوران محکومیتش در نظر گرفته شده بود، نگه داشته اند.

از هنگام محکومیت مبارک، خبرهای به وخامت گرائیدن حال او انتشار یافت. سرگرد «ایمان حلمی» سخنگوی ارتش به بی بی سی گفت: رئیس جمهوری پیشین علاوه بر بیماری های جسمی ، به روان پریشی نیز دچار شده است.

در همان روزها خبری پخش شد که به موجب آن مبارک به اطرافیانش گفته بود می خواهد بمیرد، و درخواست قرص خواب آور برای خودکشی کرده بود. گزارش های متضادی نیز در مورد سکته قلبی او انتشار یافت. یک سخنگوی زندان «طره» که نخواست نامش فاش شود گفت: قلب زندانی دو بار ایستاد و به کمک دستگاه و شوک الکتریکی، ضربانش را بازگرداندند.

روز دوشنبه ، اعلام شد که مبارک ،هشت روز پس از محکومیت به حبس ابد، در کمای کامل به سر می برد.

آسوشیتدپرس، صبح دوشنبه ۱۱ ژوئن گزارش داد که خبر مرگ مبارک در زندان چنان در قاهره شایع شد که مقامات با صدور اجازه ویژه ای به همسرش سوزان مبارک و دو نوه او اجازه دادند در زندان طره به عیادت او بروند. یک منبع زندان به آسوشیتدپرس گفت: ضربان قلب مبارک نامنظم است و فقط به کمک دستگاه ، تنفس می کند. مدتی است که غذای او نیز فقط مایعات و ماست است.

‎تلویزیون انگلیسی زبان فرانسوی "فرانس ۲۴" در گزارشی، بعد از ظهر دوشنبه گفت: مقامات مصری بیم آن دارند که انتقال مبارک به بیمارستان نظامی که مجهزتر است ، موجب برانگیختن تظاهرات مخالفان او شود. از سوی دیگر بیم آن نیزمی رود که درگذشتن او در بیمارستان زندان «طره»، اعتراض و اغتشاش طرفداران او را بر انگیزد.