مطالبه برنامه داوطلبان غیرقانونی است

سخنگوی شورای نگهبان جمهوری اسلامی روز دوشنبه گفت اگر شورای نگهبان در احراز صلاحیت نامزدی تردید داشته باشد، از او خواهد خواست برنامه خود را ارائه دهد و با اعضای شورا گفت‌ وگو کند «تا به نتیجه قطعی برسیم.»
عباسعلی کدخدایی گفت: «فقط نسبت به افرادی که احراز صلاحیت می‌شوند اظهار نظر می‌کنیم و نسبت به سایر کاندیداها هیچ گونه اعلام نظری نداریم.»
شماری از ناظران سیاسی این اقدام شورای نگهبان را گامی دیگر در جهت گسترش اختیارات شورای نگهبان می دانند.
محمدحسین آقاسی، حقوقدان و وکیل دادگستری در این زمینه به پرسش های صدای آمریکا پاسخ می دهد:

• این که شورای نگهبان گفته داوطلبانی که مورد تردید شورا هستند باید برنامه کار ارائه بدهند، مسئله جدیدی است یا قبلا هم دیده شده؟

کاملا جدید است به همین دلیل هم این همه رویش تاکید می کنند. شورای نگهبان نمی تواند از کاندیداها بخواهد که برنامه های آینده شان را برای شورا تشریح کنند. شورای نگهبان از طریق چهار مرجع از جمله وزارت اطلاعات و ثبت احوال قرار است استعلام کند و نظرش را درباره داوطلب اعلام کند. درخواست ارائه اطلاعات نوعی تفتیش محسوب می شود و اصولا از نظر قانونی اشکال دارد. شورای نگهبان مجاز نیست ورای اختیارات قانونی اش از داوطلبان بخواهد برنامه های آینده شان را اعلام کنند تا بر اساس آن در مورد صلاحیت کاندیداتوریشان تصمیم گیری کند. فرض کنید یک داوطلب بگوید برنامه اش فرضاَ مذاکره با فلان کشور یا مثلاً رفع یارانه ها و یا چیزهایی از این قبیل است. این مسائل ربطی به شورای نگهبان ندارد. شورای نگهبان وظیفه اش طبق قانون، اطمینان از التزام فرد به ولایت فقیه، مسلمان بودن، نداشتن پیشینه کیفری و عدم اشتهار به فساد است.

• قانون اساسی جمهوری اسلامی اصولا مسئله بررسی برنامه نمایندگان مطرح شده؟

مفهموم قانون اساسی تکالیف و اختیاراتی است که نظام در برابر مردم برعهده دارد و نه مردم در برابر نظام. در قانون اساسی پیش بینی نشده که یک داوطلب ریاست جمهوری برنامه هایش را به شورای نگهبان بدهد. چنین قانونی ما نداریم نه در قانون اساسی، نه در قوانین مصوب مجلس. البته فقط در یک جا چنین چیزی داریم که در مورد وزرا و در زمانی است که می خواهند از مجلس رای اعتماد بگیرند. آن موقع وزیران باید برنامه هایشان و آنچه که برای اداره مملکت در حوزه اختیاراتشان تعیین شده به مجلس اعلام کنند و مجلس به برنامه های آنان رای بدهد. تنها در اینجاست که افراد موظف به ارائه برنامه هایشان می شوند، آن هم در قوانین عادی آمده و نه در قانون اساسی.

• پس به نظر شما تصمیم اخیر شورای نگهبان در چارچوب حقوقی جمهوری اسلامی ایران چطور توجیه می شود؟

شورای نگهبان برای بسیاری از کارهایش توجیهی نمی آورد یا توجیهات بلاموجهی می آورد که اصولا مبنای قانونی ندارد بلکه صرفا با قدرتی که دارد –بطوری که مثلاً حتی اعلام نمی کند به چه دلایلی صلاحیت افراد را رد می کند- می تواند قلدری و زورگویی کند و از افرادی که مایل است درخواست برنامه کند و آنان هم از ترس این که مبادا رد شوند، ناچار تبعیت می کنند. چون نیرویی ورای شورای نگهبان وجود ندارد که به آنان بگوید شما حق ندارید خواسته غیرقانونی از داوطلبان بخواهید و اینها قدرت مافوق قانون دارند، هر کاری که بخواهند می کنند. البته حرف من به این معنا نیست که این ها می توانند غیرقانونی عمل کنند، حق ندارند اما با زیرپا گذاشتن قانون این کار را می کنند. الان می گویند کسانی که ازشان شناختی نداریم باید برنامه بدهند. من اطمینان دارم از حدود ۶۸۶ داوطلب، روی اسم ۶۷۵ نفرشان خط می کشند بدون این که مطالعه کنند و برنامه شان را بخواهند. ولی شاید بین ده نفر بخواهند بررسی کنند که به آن هم من چندان اعتقادی ندارم. شورای نگهبان افراد خاصی را می پذیرد و افراد خاصی را بدون مطالعه رد می کند. ما این شناخت را از شورای نگهبان داریم.

• گروهی از کارشناسان و ناظران سیاسی ایران معتقدند که حوزه اختیارات شورای نگهبان به مرور زمان افزایش پیدا کرده و اقدام اخیر هم گامی است در همین جهت. شما مثالی دارید از این رویکرد شورای نگهبان؟

در وهله اول قبل از این که قانون عوض شود و اختیارات شورای نگهبان قانوناً توسعه پیدا کند آقایان به صورت مطلق اختیارات برای خود قائل شده بودند که از جزئیات زندگی داوطلبان نمایندگی مجلس تحقیق و تفحص کند. قرار بود که در این مورد از چند مرجع قانونی استعلام شود، ولی من اطلاع دارم که شورای نگهبان افرادی را می فرستاد به محله سکونت داوطلب تا از کسبه سوال کنند که آن فرد اخلاق و رفتارش چطور است؟ نماز جمعه می رود؟ خانواده اش چادر به سر می کنند؟ نماز می خوانند؟ این تحقیقات واقعاً خلاف شان یک داوطلب بود. یا مثلاً از وزارت اطلاعات می خواستند که تلفن های طرف را کنترل کند. بنابراین بله در طول این مدت این حوزه اختیارات افزایش یافته، جز اوایل و در زمان آیت الله خمینی که ایشان یک مقدار به شکایاتی که علیه شورای نگهبان می شد رسیدگی می کرد، بعداً و در زمان آیت الله خامنه ای، شورای نگهبان به شکل گسترده و لجام گسیخته به کارهایی که می خواست پرداخته است.