دولت دوازدهم جمهوری اسلامی در زمان برقراری «اینستکس» مانور تبلیغاتی زیادی پیرامون آن داد و از این سازوکار مالی بعنوان دستاوردی بزرگ در برابر تحریم‌های آمریکا نام برد تا این که در طول زمان کم‌کم گلایه‌ها از بلا استفاده بودن آن شروع شد و امروز هم کشورهای اروپایی پرونده «اینستکس» را برای همیشه بایگانی کردند.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» روز پنجشنبه شانزدهم اسفندماه به نقل از کشورهای اروپایی نوشت:«سازوکار مالی ایجاد شده در سال ۲۰۱۹ برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و تسهیل تجارت با ایران را تعطیل می‌کنند.»
بر همین اساس، وزرای خارجه فرانسه و آلمان اعلام کردند که کشورهای مشارکت کننده در«اینستکس» شامل بلژیک، آلمان، فنلاند، دانمارک، فرانسه، هلند، نروژ، اسپانیا، سوئد و انگلیس به این جمع‌بندی رسیدند که با بهره نگرفتن از این سامانه دلیلی برای ادامه فعالیت آن وجود ندارد.
«اینستکس» در زمان راه‌اندازی بعنوان یک دستاورد بزرگ تلقی می‌شد و حتی ظریف از آن بعنوان شکاف میان اروپا و آمریکا یاد کرد. به گزارش خبرگزاری ایسنا، محمد جواد ظریف، روز دوشنبه، ۱۰ تیر ۱۳۹۸، در یک سخنرانی گفت که اگرچه اینستکس «پاسخی به خواسته‌های جمهوری اسلامی و تعهدات اروپا نیست ولی ارزشی استراتژیک و راهبردی دارد».
وی تاکید کرد که ارزش استراتژیک و راهبردی اینستکس «فاصله گرفتن نزدیک‌ترین متحدان آمریکا از آن است»
یک روز پیش از سخنان ظریف نیز عبدالناصر همتی، رئيس کل وقت بانک مرکزی ایران به خبرگزاری مهر گفته بود، محدوده فعالیت کانال مالی اروپا موسوم به اینستکس باید به «کلیه کالاها» گسترش پیدا کند.
براساس این گزارش تنها پس از چندماه نه نشانی از شکاف میان آمریکا و متحدان اروپایی دیده شد و نه بهره اقتصادی از ساز و کار استراتژیک جواد ظریف؛ این موضوع در نهایت باعث شد تا حسن روحانی رویکرد انتقادی نسبت به کشورهای اروپایی بگیرد و در ۱۸ فروردین ۱۳۹۹ در تماس تلفنی با امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه از بی‌عملی در این بخش گلایه کرده و بگوید: «عملکرد این سیستم برای ما کافی نیست و رضایت ما را جلب نکرده است»
پروژه شکست خورده «اینستکس» در دولت ابراهیم رئیسی نیز هیج جایگاهی نداشت تا آلمان، فرانسه و بریتانیا به فکر بایگانی کردن آن بیفتند و به نوعی در راستای مواضع تند خود نسبت به «سرکوب اعتراضات سراسری» و «فروش پهپاد به روسیه برای استفاده در تجاوز به اوکراین» حرکت کرده باشند.
البته به گزارش ای‌بی‌سی نیوز این بیانیه تاکید کرده است که «این تصمیم صرفاً به دلایل تجاری و مستقل از عوامل دیگر گرفته شده است.»
در این بیانیه آمده است که ایران بنا به دلایل سیاسی، مانع از فعالیت اینستکس شده است. این بیانیه همچنین تاکید می‌کند که ایران تنها برای یک معامله مجوز صادر کرده و بعد از آن از انجام معاملات دیگر جلوگیری کرده است.
جمعه ۲ آذر ۱۴۰۳ ایران ۱۵:۵۲
