نایب رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی ایران اخیرا گفته است، کودک همسری به موارد ازدواج بچه های ۹ یا ۱۰ ساله اطلاق شود و دختر ۱۳ ساله دیگر کودک همسر نیست.
به گفته حسن نوروزی، «نگاه درست و صحیح به مقوله ازدواج نگاه اسلام است، یعنی ازدواج دختر با بلوغ او است. برای تعیین زمان مناسب ازدواج بلوغ او در نظر گرفته شود و البته به اذن ولی به معنی پدر یا پدربزرگ.»
در دین اسلام سن بلوغ دختران ۹ سال و سن بلوغ پسرها ۱۵ سال است.
چرا کودک همسری ممنوع نمی‌شود؟
در سال‌های گذشته شماری از فعالان مدنی برای ممنوعیت کودک همسری تلاش کرده‌اند، اما در سال ۱۳۹۷ طرح مربوط به ممنوعیت کودک همسری مورد مخالفت کمیسیون قضایی مجلس قرار گرفت. در آن زمان حسن نوروزی، درباره کودک همسری و مخالفت این کمیسیون و پیگیری طراحان این طرح عنوان کرد: متوجه نمی‌شوم چرا عده‌ای اصرار دارند مغایر شرع مقدس اسلام سن ازدواج را بالا ببرند.
پس از رد این طرح، مرکز اسناد و کتابخانه ملی نشستی با حضور موافقان و مخالفان این طرح برگزار کرد. در آن نشست، طیبه سیاووشی عضو وقت فراکسیون زنان مجلس و یکی از نمایندگان پیگیر این طرح گفت: این طرح علیرغم در نظر گرفتن همه جوانب و مسائل کارشناسانه، به خاطر مسایل سیاسی رای نیاورد. در این نشست فرهاد بیانی، جامعه شناس، به استدلال برخی افراد اشاره کرد که عنوان می‌کنند چون فراوانی کودک همسران نسبت به جمعیت کشور زیاد نیست، نباید این موضوع در اولویت بررسی قرار بگیرد. وی گفت: عمق فاجعه آنقدر زیاد است که وجه عینی آن در حاشیه قرار می‌گیرد، و پیامدهای روانی این موضوع در جامعه فراوان و غیرقابل انکار است.
سن مناسب ازدواج
در کشورهای مختلف، قوانین برای سن ازدواج گوناگون است. صندوق کودکان سازمان ملل متحد، یونیسف، در بند اول برنامه جهانی خود برای پایان دادن به ازدواج کودکان اشاره می کند که حداقل سن ازدواج باید ۱۸ سال باشد. یونیسف می‌گوید دختران و پسران زیر ۱۸ سال از نظر جسمانی، روحی، روانی و احساساتی به ظرفیت های لازم نرسیده‌اند.
این درحالی است که سه سال پیش، تلاش نمایندگان پیشین مجلس و از جمله معصومه ابتکار معاون وقت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده برای اصلاح قانون کودک همسری، ممنوعیت ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال بود که در مجلس رای نیاورد.
آمار در ایران چه می‌گویند
تازه‌ترین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران حاکی از ازدواج ۹۷۵۳ دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله در بهار سال جاری است، که در مقایسه با آمار فصلی دو سال اخیر یک رکورد است. این آمار نشان از رشد ۳۲ درصدی ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ سال نسبت به دوره مشابه در بهار سال ۱۳۹۹ دارد. طبق همین آمار ۴۵ هزار و ۵۲۲ دختر ۱۵ تا ۱۹ سال نیز در این بازه زمانی ازدواج کرده‌اند. این آمار تنها مربوط به ازدواج‌های ثبت شده در سازمان ثبت احوال است و به نوشته خبرگزاری ایسنا، اغلب ازدواج‌های کودکان ثبت نشده و همین امر منجر به نبود آمار دقیق در این حوزه است.
بر اساس این گزارش، این پدیده به همین جا ختم نمی شود و به تبع آن «کودک مادری»، «کودک پدری» و «کودک مطلقه» نیز در حال گسترش است. طبق آمار ثبت احوال از ۶ فروردین تا ۲۸ آبان سال جاری تولد ۹۶۹ کودک از مادر کمتر از ۱۵ سال و تولد ۴۴هزار و۸۹۶ کودک از مادران ۱۵ تا ۱۹ سال به ثبت رسیده است.
دلایل افزایش کودک همسری
سمیه رنگین کمان، پژوهشگر حقوق خانواده در پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی، درباره دلایل گسترش این پدیده معتقد است که عرف و رسوم محلی، تعصبات خانوادگی، سرپوش گذاشتن بر روابط خارج از ازدواج، انگیزه‌های مذهبی، ترس از دست دادن موقعیت خوب ازدواج، عدم امکان تامین هزینه‌های فرزند، فقر خانواده، دریافت وجه در مقابل ازدواج، بی سوادی، اختلالات روانی والدین، بی‌سرپرست یا بدسرپرست بودن طفل، ناتنی بودن یکی از والدین و دخالت آشنایان به خصوص برادر، مهم‌ترین علل افزایش کودک همسری در ایران است.
کودک همسری، مصداق خشونت علیه کودکان
برخی از فعالان اجتماعی، ازدواج زودهنگام کودکان را به مثابه نوعی خشونت جنسی علیه کودکان تعریف می کنند.
فرشید یزدانی مدیر انجمن حقوق کودکان معتقد است ازدواج کودکان نه تنها خشونت جنسی، که تلفیقی از خشونت جنسی، جسمی، روحی و روانی است. ممکن است کودکی که ازدواج می کند اعتراض نکند، اما این به معنی رضایتمندی نیست. او در فرهنگی رشد کرده که بلد نیست اعتراض کند. اما کودکی که مسئولیت زندگی مشترک را می‌پذیرد، ناگزیر است کار کند و کار یکی از مصادیق بارز خشونت علیه کودکان محسوب می شود.
