وزارت بهداشت ایران، خبر تولد ۱۲ کودک با سندروم «داون» طی سال گذشته و تنها در یک مرکز آزمایشگاهی را که روزنامه شرق خبر آن را به نقل از رئیس آزمایشگاه تخصصی سلامت جنین منتشر کرده بود، تکذیب کرد.
پدرام پاک‌آیین، سخنگوی وزارت بهداشت گفت که تشویق مادران باردار به غربالگری نه برای تأمین سلامت که برای «افزایش سود ذینفعان غربالگری» است که به ادعای او، واقعیا‌ت را تحریف می‌کنند و سالانه «بیش از هزار میلیارد تومان» سود مالی دارند.
این مقام وزارت بهداشت ادعا کرد که بر اساس آمار سامانه‌های الکترونیک وزارت بهداشت، از زمان اجرای قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، تولد نوزادان دارای ناهنجاری هیچ افزایشی نداشته است.
پدرام پاک‌آیین افزود که شیوه قبلی غربالگری اجباری، پرهزینه و پرخطر بود و به گفته او، از «استاندارد علمی» نیز برخوردار نبود ولی پس از اجرای قانون جدید، «دقیق و علمی» شد.
نزدیک به دو سال از تصویب طرح موسوم به «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» می‌گذرد و رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت سال جاری گفت که تنها ۳۰ درصد این قانون اجرا شده است.
در مفاد این قانون، شرایطی برای غربالگری تعیین شده است؛ از جمله ماده ۵۳ که می‌گوید کلیه دستورالعمل‌های صادره مرتبط با بارداری و سلامت مادر و جنین که «پزشکان و کارکنان بهداشتی-درمانی یا مادران را به سقط جنین توصیه کرده یا سوق می‌دهد»، باید حذف شوند ولی مواردی که جان مادر در خطر باشد و یا عوارضی برای مادر یا جنین ایجاد کند را مستثنی می‌کند.
با این حال، چند ماه پس از آن، وزارت بهداشت به بهانه اجرای ماده ۵۳، در ابلاغیه‌هایی دستور حذف غربالگری «ناهنجاری جنین» از سامانه‌های الکترونیکی را صادر کرد.
بر اساس این دستور، بیمه‌ها از پرداخت هزینه مراحل و آزمایش‌های تشخیص نواقص جنین منع شدند.
بسیاری از کارشناسان به این تصمیم اعتراض کردند و گفتند که حذف غربالگری ناهنجاری جنین، خطر تولد نوزادان ناقص را افزایش خواهد داد و آزمایش‌های غربالگری هم به یک خدمت زیرزمینی و لوکس ویژه خانواده‌های متمول، تبدیل خواهد شد.
چندی پیش نیز وزارت بهداشت در ابلاغیه‌ای به ۸۶ انجمن علمی، گفت که غربالگری «تأمین‌کننده منافع برخی از افراد» است و غربالگری «حتی در مورد سرطان» نیز باید محدود شود.
از سوی دیگر، خبر متوقف شدن صدور مجوز تولید و واردات کیت‌های غربالگری سه‌ماهه اول بارداری توسط وزارت بهداشت، تعجب و انتقاد متخصصان را برانگیخت.
رئیس انجمن ژنتیک پزشکی ایران در این مورد به «خبرآنلاین» گفت که در دستورالعمل جدید تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت، ابتدا به صراحت اعلام شده بود که هرگونه تولید و واردات کیت‌های غربالگری ممنوع است اما بعد «عنوان دستورالعمل» را عوض کردند. درحالی که «محتوا همان است» و به گفته او، همچنان بر «ممنوعیت» اصرار دارد.
مقامات بهداشتی جمهوری اسلامی می‌گویند تنها واردات کیت‌های «ارزان‌قیمت» که درصد خطای بالایی دارند، ممنوع شده است و آزمایشگاه‌ها برای انجام غربالگری باید تأییدیه وزارت بهداشت را بگیرند.
آماری که از خطای تست‌های غربالگری در ایران ارائه شده و گفته می‌شود با بررسی‌های میدانی به دست آمده، میزان خطا را بین ۱۲.۵ تا ۱۶ درصد عنوان کرده است.
آزمایش غربالگری، روش یا آزمایشی است که برای بررسی اینکه آیا یک زن یا نوزادش ممکن است مشکلات خاصی داشته باشند، انجام می‌شود.
تست‌های غیرتهاجمی پیش از تولد که با تجزیه و تحلیل خون فرد باردار برای یافتن ناهنجاری‌های کروموزومی شایع‌تر انجام می‌شود، معمولا با دقت بالا و درصد خطای پایین می‌توانند تشخیص دهند که آیا نوزاد در معرض خطر تریزومی ۲۱ ( سندرم داون)، تریزومی ۱۸ (سندرم ادواردز) و تریزومی ۱۳ (سندرم پاتائو) قرار دارد یا خیر. گاهی اوقات هم می‌توان چندین اختلال نادر را نیز در ده هفته نخست بارداری غربالگری کرد.
در صورتی که نتیجه این دسته از آزمایش‌های غربالگری غیرطبیعی باشد، پزشکان معمولاً آزمایش‌های تشخیصی بیشتری را برای تعیین وجود مشکلات احتمالی در نوزاد پیشنهاد می‌کنند.
بسیاری از ناهنجاری‌های ژنتیکی را می‌توان با استفاده از روش‌های غربالگری پیش از تولد تشخیص داد.
